Πρωταρχικό μέρος στην Αγία Γραφή, τόσο στην Παλαιά όσο και στην Καινή Διαθήκη, κατέχει η προσευχή. Από την αρχή της ιστορίας ο άνθρωπος ένιωσε την ανάγκη μπροστά σε κινδύνους να επικαλεστεί τη βοήθεια και την επέμβαση μιας ανώτερης δύναμης έξω απ’ αυτόν.
Στη Βίβλο βρίσκουμε τέσσερα είδη διαφορετικής προσευχής, ανάλογα με τις περιστάσεις, τη διάθεση του προσευχόμενου και το στόχο της προσευχής. Αυτό δεν σημαίνει ότι μια συγκεκριμένη προσευχή δεν μπορεί να εμπεριέχει στοιχεία που εμπίπτουν σε περισσότερες της μιας κατηγορίες, ή και στις τέσσερις. Στη μελέτη αυτή, και με εργαλείο τη Βίβλο, θα προσπαθήσω να ξετυλίξω τα μυστικά της προσευχής, να αναλύσω τη φιλοσοφία της και να εξηγήσω το πώς ενεργεί.
Ι: Ευχαριστία
Η ευγενέστερη μορφή προσευχής και η πιο ευεργετική στον άνθρωπο, αφού εξυψώνει το πνεύμα του περισσότερο από κάθε άλλη, είναι η ευχαριστία.
«Πάντοτε να χαίρεστε. Αδιάκοπα να προσεύχεστε.
Σε όλα να ευχαριστείτε• επειδή αυτό είναι το θέλημα του Θεού σε σας εν Χριστώ Ιησού.» (Α´ Θεσσαλονικείς 5: 16-18)
Εδώ έχουμε τον Απόστολο Παύλο να δίνει οδηγίες στους Θεσσαλονικείς να προσεύχονται διαρκώς, και πάντα να χαίρονται, δίδοντας ευχαριστίες στο Θεό κάτω απ’ όλες τις περιστάσεις. Αυτό είναι το θέλημα του Θεού, λέει ο Παύλος. Και το θέλημα του Θεού για τον άνθρωπο είναι να πράττει εκείνο που συμβάλλει στο ύψιστο καλό του. Μια διάθεση ευχαριστίας και ευγνωμοσύνης προς το Θεό είναι προς όφελος του ανθρώπου στο εδώ και τώρα. Το ύψιστο συμφέρον του ανθρώπου εξυπηρετείται από μια διάθεση ευχαριστίας, άσχετα από τις περιστάσεις!
Φυσικά και είναι εύκολο να διακατέχεται κανείς από διάθεση ευχαριστίας προς μια ανώτερη δύναμη, όταν όλα πάνε καλά στη ζωή του. Πόσο εύκολο όμως είναι να ευχαριστεί κανείς ακόμη και μέσα στις συμφορές του; Είναι ανθρωπίνως κατορθωτό να ευχαριστεί κανείς όταν, π.χ., έχασε ξαφνικά και πρόωρα αγαπημένο πρόσωπο, και μάλιστα με οδυνηρό τρόπο; Κι όμως, αυτό μας συμφέρει να κάνουμε: να είμαστε ευγνώμονες ακόμη κι αν υποφέρουμε απώλεια. Εάν αφήσουμε τον εαυτό μας να βυθιστεί στην κατάθλιψη και στην πικρία, ο πόνος μας θα μεγαλώσει, αφού έτσι κλείνουμε την πόρτα της καρδιάς στο μεγάλο Παρηγορητή, το Πνεύμα του Θεού.
Χωρίς αμφιβολία ο Δαβίδ γνώριζε τα οφέλη της δοξολογίας και προτρέπει:
«Αλαλάξτε στον Κύριο, ολόκληρη η γη.
Δουλέψτε στον Κύριο με ευφροσύνη• ελάτε μπροστά του με αγαλλίαση. (…)
Μπείτε μέσα στις πύλες του με δοξολογία, και στις αυλές του με ύμνο• δοξολογείτε τον• ευλογείτε το όνομά του.
Επειδή ο Κύριος είναι αγαθός• το έλεός του παραμένει στον αιώνα, και η αλήθεια του από γενεά σε γενεά.» (Ψαλμοί 100: 1)
Όταν μπαίνουμε στις πύλες του Θεού, είτε μόνοι μας, εισερχόμενοι στα ‘άγια των αγίων’ της καρδιάς μας, είτε με άλλους πιστούς στην εκκλησία, πρέπει να πλημμυρίζουμε από δοξολογία και ευχαριστία. Σίγουρα ο Θεός είναι καλός, το έλεός του είναι αιώνιο και η Αλήθεια του διαρκεί εις τον αιώνα. Το να ευλογούμε το όνομά του και να τον ευχαριστούμε κατά πάντα και δια πάντα, διατηρώντας καλή διάθεση κάτω από όλες τις περιστάσεις, δοξάζει το Θεό. Το να είμαστε ευγνώμονες για το κάθε τι μας εξαγνίζει και ανανεώνει τη δύναμή μας. Το κυριότερο όμως είναι ότι μια διάθεση ευχαριστίας και ευγνωμοσύνης μας κάνει να λάμπουμε μέσα στο πνευματικό σκοτάδι που απλώνεται ολόγυρά μας, δείχνοντας έμπρακτα και σιωπηλά το δρόμο προς το Θεό.
«Μη μεριμνάτε για τίποτε• αλλά, με ευχαριστία για το κάθε τι, τα αιτήματά σας ας γίνονται γνωστά στο Θεό δια μέσου της προσευχής και της δέησης.» (Προς Φιλιππησίους 4:6)
Το να αγωνιά κάποιος για τις ανάγκες του και να διακατέχεται από άγχος δεν βοηθάει. Απεναντίας, υπονομεύει την υγεία του, καθώς κατατρώει τη ζωτική του ενέργεια. Τον κάνει επίσης δυσάρεστο στους γύρω του και ανεπιθύμητο. Άρα από καμία πλευρά δεν μας συμφέρει να αγωνιούμε για τίποτα. Απεναντίας, πρέπει να παρουσιάζουμε τα θέματα που μας απασχολούν στο Θεό με την καρδιά μας γεμάτη από ευχαριστίες. Τότε και μόνο θα έχουμε γαλήνη στην ψυχή μας και οι απαντήσεις στις προσευχές μας θα είναι καθ’ οδόν.
Την ίδια οδηγία έδωσε ο Απόστολος Παύλος και προς τους Κολοσσαείς:
«Επιμένετε στην προσευχή, αγρυπνώντας σ' αυτή με ευχαριστία.» (Προς Κολοσσαείς 4: 2)Πολύ συχνά οι απαντήσεις στις προσευχές μας φαίνεται να καθυστερούν. Αυτό δεν πρέπει να μας αποκαρδιώνει. Υπάρχουν εμπόδια που πρέπει να υπερβληθούν προτού η απάντηση φτάσει σ’ εμάς. Άλλες φορές η απάντηση δεν εξυπηρετεί το ύψιστο καλό μας. Πάντως ο πιστός πρέπει να προσεύχεται με ευχαριστίες στην καρδιά του.
Ακόμη και την τροφή μας πρέπει να λαμβάνουμε με ευχαριστίες διότι έτσι αγιάζεται. Κατά τον Απόστολο Παύλο, όλες οι τροφές είναι καθαρές, αρκεί να τρώγονται ευχαριστώντας το Θεό:
«Το Πνεύμα, μάλιστα, λέει με σαφήνεια ότι στους έσχατους καιρούς μερικοί θα αποστατήσουν από την πίστη, προσέχοντας σε πνεύματα πλάνης και σε διδασκαλίες δαιμονίων, που διαδίδουν υποκριτές ψευδολόγοι με καυτηριασμένη συνείδηση.
Αυτοί εμποδίζουν το γάμο και προστάζουν αποχή από ορισμένα φαγητά, τα οποία ο Θεός έκτισε για να τα παίρνουν με ευχαριστία οι πιστοί και όσοι γνώρισαν την αλήθεια. Επειδή κάθε κτίσμα του Θεού είναι καλό, και κανένα δεν είναι απορρίψιμο όταν παίρνεται με ευχαριστία. Διότι αγιάζεται διαμέσου του λόγου του Θεού και διαμέσου της προσευχής.» (Α´ Τιμόθεο 4: 1-5)
Εδώ ο Απ. Παύλος αναφέρεται στους νόμους και τα τελετουργικά της Παλαιάς Διαθήκης που απαιτούσαν αποχή από συγκεκριμένα κρέατα επειδή θεωρούνταν ακάθαρτα. Προφανώς μερικοί Εβραίοι Χριστιανοί ήταν ακόμη προσκολλημένοι σ’ αυτά τα έθιμα. Ο Απ. Παύλος διδάσκει πως όταν παίρνει κανείς την τροφή του με ευχαριστία προς το Θεό, τότε όλες οι τροφές είναι καθαρές και ωφέλιμες. Ειδικά σήμερα, που οι περισσότερες τροφές είναι νοθευμένες με χημικά και ορμόνες, είναι χρήσιμο να θυμόμαστε την προτροπή του Απ. Παύλου και να ευλογούμε την τροφή μας μετά λόγου πίστεως, προσφέροντας ευχαριστίες προς το Θεό.
ΙΙ. Δέηση
Η δέηση είναι το είδος της προσευχής που όλοι οι άνθρωποι, συνειδητά ή ασυνείδητα, ακόμη και οι άθεοι, σε κάποια στιγμή της ζωής τους έχουν χρησιμοποιήσει. Είναι φυσιολογικό σε ώρα κινδύνου οι άνθρωποι να επικαλούνται κάποιο ανώτερο ον, έξω απ’ αυτούς. Κι αυτό γίνεται ενστικτωδώς, ακόμη κι αν δεν εκφράζεται με λέξεις αλλά απλά με την επιθυμία της καρδιάς μας. Ας δούμε τι μας λέει η Βίβλος γι’ αυτό το είδος της προσευχής.
«Εκζήτησα τον Κύριο και με εισάκουσε, και με ελευθέρωσε από όλους τους φόβους μου.» (Ψαλμοί 34: 4) Ο Δαβίδ, παρόλο που ήταν ένας κεχρισμένος βασιλιάς, είχε όλα τα χαρακτηριστικά και τις αδυναμίες ενός κοινού ανθρώπου. Όταν αμάρτησε ενώπιον του Κυρίου, καταλήφθηκε από φόβο. Ο φόβος είναι ένα βασανιστικό συναίσθημα που γονατίζει τον άνθρωπο, αλλά ο Δαβίδ δεν παρέμεινε αδρανής, παραδίδοντας τον εαυτό του στη βάσανο του φόβου. Σαν άνθρωπος πίστης και προσευχής που ήταν, εκζήτησε με θέρμη από τον Κύριο να τον ελευθερώσει από τους φόβους του. Και σίγουρα ο Θεός απάντησε στις προσευχές του και τον ελευθέρωσε από το βασανιστικό πνεύμα του φόβου.
«Ζητάτε, και θα σας δοθεί• ψάχνετε, και θα βρείτε• κρούετε, και θα σας ανοιχτεί. Επειδή καθένας που ζητάει παίρνει, κι αυτός που ψάχνει βρίσκει, και σ' αυτόν που κρούει θα ανοιχτεί. Ή, ποιος άνθρωπος είναι από σας, που, αν ο γιος του ζητήσει ψωμί, θα του δώσει πέτρα;
Και αν του ζητήσει ψάρι, μήπως θα του δώσει φίδι;
Αν, λοιπόν, εσείς, που είστε πονηροί, ξέρετε να δίνετε καλά πράγματα στα παιδιά σας, πόσο μάλλον ο Πατέρας σας, που είναι στους ουρανούς, θα δώσει αγαθά σ' αυτούς που ζητούν απ' αυτόν;» (Κατά Ματθαίον 7: 7-11)
Αυτές είναι οδηγίες για την προσευχή που έδωσε ο Ιησούς στα πλήθη στην περίφημη «Επί του Όρους Ομιλία». “Ζητάτε”, “ψάχνετε”, “χτυπάτε” πόρτες… Ποιος είναι ο λόγος γι’ αυτό; Μήπως ο Θεός είναι κουφός ή τυφλός και πρέπει να είμαστε ηχηροί και επίμονοι ώστε τελικά να μας πάρει είδηση και ν’ απαντήσει στις προσευχές μας; Φυσικά όχι!
Μήπως άραγε είναι απρόθυμος να μας δώσει εκείνο που ζητάμε και γι’ αυτό πρέπει να είμαστε επίμονοι στις προσευχές μας μπας και καταφέρουμε να τον πείσουμε ώστε ν’ αλλάξει γνώμη και τελικά να μας κάνει τη χάρη; Κάθε άλλο! Όταν ένας καλός πατέρας γνωρίζει εκ των προτέρων τις ανάγκες των παιδιών του και δεν περιμένει αυτά να τον παρακαλάνε γονατιστά από το πρωί μέχρι το βράδυ αλλά τους προσφέρει απλόχερα αυτά που χρειάζονται, μάλιστα πριν ακόμη τα ζητήσουν, πολύ περισσότερο ο ουράνιος Πατέρας θα μας δώσει ό,τι χρειαζόμαστε χωρίς να το ζητήσουμε!
Γιατί λοιπόν ο Ιησούς έδωσε τέτοιες οδηγίες; Για ν’ απαντήσουμε σ’ αυτή την ερώτηση πρέπει πρώτα να κατανοήσουμε το πώς λειτουργεί η προσευχή. Επιπλέον, πρέπει να ξεκαθαρίσουμε στο νου μας εάν έχουμε να κάνουμε μ’ έναν προσωπικό Θεό ή απλά με τους κυρίαρχους απρόσωπους νόμους που διέπουν τον εαυτό μας, τις διαπροσωπικές σχέσεις, και τη σχέση μας με τη Φύση και τη Θεότητα.
Οι απαντήσεις στις προσευχές μας δεν πέφτουν από τον ουρανό, αλλά τις προσελκύουμε ανάλογα με την πίστη μας, την επιμονή και την υπομονή μας. Η δύναμη για να ελκύσουμε αυτές τις απαντήσεις απελευθερώνεται από το πνεύμα μας, το οποίο είναι η παρουσία του Θεού μέσα μας, δηλαδή το εγγενές θεϊκό στοιχείο όπου ο Θεός όντως γίνεται προσωπικός.
Ο πλησιέστερος ορισμός που θα μπορούσα να δώσω στην προσευχή είναι αυτός: Προσευχή είναι το μέσον παραγωγής και απελευθέρωσης ενέργειας από τον πνευματικό πυρήνα της ύπαρξής μας για να συντελέσει στην εκπλήρωση επιθυμίας.
Η επίκληση του ονόματος του Θεού στις προσευχές μας αναζωπυρώνει το πνεύμα μας, ενώ η πίστη αυξάνει την ποσότητα και την ποιότητα της ενέργειας που παράγεται μέσα μας. Όσο πιο πολύ κάποιος ζητάει και ψάχνει και χτυπάει, τόσο πιο πολύ θα του δοθεί, και θα βρει, και πόρτες θα του ανοιχτούν. Γι’ αυτό πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί στο τι ζητάμε ώστε να μην παραβιάζουμε τις θεϊκές αρχές και φέρουμε κρίση πάνω μας.
Μέσα από τα επόμενα εδάφια επιβεβαιώνεται έτι περαιτέρω ο ανωτέρω ορισμός για την προσευχή.
«Εις δε Εκείνον που δύναται να κάμει υπέρ εκ περισσού πάνω απ’ όλα όσα ζητούμε ή αντιλαμβανόμαστε, κατά τη δύναμη που ενεργείται μέσα μας, εις αυτόν πρέπει η δόξα…» (Προς Εφεσίους 3: 20-21α)
Και βέβαια ο Θεός μπορεί να κάνει υπέρ εκ περισσού πάνω απ’ αυτά που ζητάμε στις προσευχές μας. Όμως περιορίζεται από τη δύναμη που ενεργείται μέσα μας, δηλαδή από την πίστη μας και την ενέργεια που αυτή παράγει δια του πνεύματός μας. Με άλλα λόγια, ο "εσωτερικός άνθρωπος", δηλαδή το πνεύμα μέσα μας, είναι αυτό που απαντάει στις προσευχές μας. Εάν κατανοήσουμε το μηχανισμό της προσευχής, τότε δεν θα παραπονιόμαστε ποτέ στο Θεό όταν οι προσευχές μας δεν "απαντώνται". Και φυσικά δεν θα νιώθουμε πικρία στην καρδιά μας εναντίον του Θεού, όταν τα πράγματα δεν εξελίχτηκαν όπως τα περιμέναμε.
Η πίστη είναι προαπαιτούμενο για την απάντηση στις προσευχές. Σύμφωνα με τη Βίβλο, είναι εκ των ων ουκ άνευ.
«Και πάντα όσα ζητήσετε στην προσευχή σας έχοντες πίστη, θα τα λάβετε.» (Κατά Ματθαίον 21:22)
«Και ο Ιησούς, απαντώντας, λέει σ' αυτούς: Έχετε πίστη Θεού. Επειδή, σας διαβεβαιώνω, ότι όποιος πει σ' αυτό το βουνό: Σήκω και πέσε μέσα στη θάλασσα, και δεν διστάσει στην καρδιά του, αλλά πιστέψει ότι εκείνα που λέει γίνονται, θα γίνει σ' αυτόν ό,τι και αν πει.
Γι' αυτό, σας λέω: Όλα όσα ζητάτε, καθώς προσεύχεστε, πιστεύετε ότι τα λάβατε, και θα γίνει σε σας.» (Κατά Μάρκον 11: 22-24)
Πίστη, λοιπόν, χρειαζόμαστε όταν προσευχόμαστε, δηλαδή όταν επιθυμούμε και ευχόμαστε να γίνει κάτι. Πίστη και πάλι πίστη!
Μάλιστα, τόσο δυνατή πρέπει να είναι η πίστη ώστε θεωρούμε ότι αυτό που ζητάμε το έχουμε ήδη λάβει, κι ας μην το βλέπουμε, κι ας μην είναι χειροπιαστό. Κάτι ανάλογο εννοεί η λαϊκή παροιμία με το «Καλομελέτα κι έρχεται».
Τι είναι πίστη; Την απάντηση μας τη δίνει ο Απόστολος Παύλος στην προς Εβραίους επιστολή του:
«Είναι δε η πίστη, πεποίθηση γι' αυτά που ελπίζονται, βεβαίωση για πράγματα που δεν βλέπονται.» (Προς Εβραίους 11:1)Στο πρωτότυπο αρχαίο κείμενο ο ως άνω ορισμός της πίστης είναι: «Έστιν δε πίστις ελπιζομένων υπόστασις, πραγμάτων έλεγχος ου βλεπομένων.»
Αξίζει να διαλογιστούμε επ’ αυτού. Τι σημαίνει "υπόσταση" ενός πράγματος; Σημαίνει βάση, θεμέλιο, ουσία. Για να δώσουμε λοιπόν ουσία σε αυτά που ελπίζουμε, χρειάζεται πίστη. Τι σημαίνει "έλεγχος"; Σημαίνει εξουσία πάνω σε κάτι, και στην περίπτωση της πίστης σημαίνει εξουσία πάνω σε πράγματα που δεν είναι ακόμη ορατά. Πίστη λοιπόν είναι η ουσία της δέησης. Είναι ο σπόρος που φυτεύουμε στο πνεύμα μας για να δημιουργήσουμε την αναγκαία ενέργεια μέσα μας που θα υλοποιήσει το αντικείμενο της προσευχής μας. Η υλοποίηση μπορεί να πάρει χρόνο, αλλά με τον έλεγχο της πίστης θα έλθει. Φυσικά χρειάζονται και οι δικές μας πρακτικές ενέργειες. Όπως έλεγαν οι αρχαίοι πρόγονοί μας, «Συν Αθηνά και χείρα κίνει».
Υπάρχουν βέβαια και άλλες προϋποθέσεις που ισχυροποιούν την πίστη και δυναμώνουν το πνεύμα μέσα μας να παράγει την απαιτούμενη ενέργεια για ν’ «απαντήσει» στις προσευχές μας.
«Και όταν στέκεστε προσευχόμενοι, συγχωρείτε, αν έχετε κάτι εναντίον κάποιου, για να συγχωρήσει σε σας και ο Πατέρας σας που είναι στους ουρανούς τα δικά σας παραπτώματα.
Αν, όμως, εσείς δεν συγχωρείτε, ούτε ο Πατέρας σας, που είναι στους ουρανούς, θα συγχωρήσει τα αμαρτήματά σας.» (Κατά Μάρκον 11: 25-26)
Για να παράγει το πνεύμα μας ενέργεια πρέπει να το κρατάμε καθαρό από αμαρτίες, και ιδιαίτερα να έχουμε συγχωρήσει από την καρδιά μας όλους όσοους μας έχουν βλάψει. Άλλωστε κι εμείς έχουμε βλάψει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, εκουσίως ή ακουσίως, συνανθρώπους μας, και ζητάμε από το Θεό να μας συγχωρήσει. Η ασυγχωρησία υπονομεύει την πίστη και εξασθενεί την πνευματική ενέργεια που διαθέτουμε. Εξάλλου, όταν στην καρδιά μας κρατάμε οργή και πικρία εναντίον συνανθρώπου μας δεν έχουμε παρρησία ενώπιον του Θεού.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό της αποτελεσματικής προσευχής είναι η ένταση.
«Εξομολογείστε ο ένας στον άλλον τα πταίσματά σας, και προσεύχεστε ο ένας για τον άλλον για να γιατρευτείτε. Πολύ ισχύει η δέηση του δικαίου που γίνεται ένθερμα.» (Ιακώβου 5: 16)
Η ένθερμη δέηση του δικαίου έχει μεγάλη δύναμη ακόμη και για θεραπεία. Γιατί άραγε πρέπει η δέηση να είναι ένθερμη; Γιατί πρέπει να είναι φορτισμένη με πολύ συναίσθημα και δεν αρκεί να είναι μια ήρεμη αναφορά του αιτήματος προς το Θεό; Προφανώς διότι η προσευχή που είναι φορτισμένη με συναίσθημα παράγει μεγαλύτερη πνευματική ενέργεια. Η πίστη πρέπει να είναι επενδυμένη με ενθουσιασμό, ένταση και συναίσθημα, ανάλογα με το αίτημα, για να είναι πιο αποτελεσματική. Κοντολογίς, προσευχές που γράφτηκαν από άλλους, σε άλλες εποχές, και διαβάζονται εν ψυχρώ σαν ένα ποίημα, δεν είναι αποτελεσματικές.
Ο Απόστολος Παύλος επιβεβαιώνει ότι και ο Ιησούς κατά τη διάρκεια της τριετούς προφητικής διακονίας του συνήθιζε να προσεύχεται με θέρμη:
«Ο οποίος κατά τις ημέρες της σάρκας του, αφού με δυνατή κραυγή και δάκρυα πρόσφερε δεήσεις και ικεσίες προς εκείνον που μπορούσε να τον σώσει από το θάνατο, (…).» (Προς Εβραίους 5:7)
Ας μη νομίσουμε όμως ότι όλες οι ένθερμες και μετά πίστεως προσευχές των δικαίων θ’ απαντηθούν οπωσδήποτε. Ακόμη και ο Ιησούς που προσευχήθηκε ένθερμα για ν’ αποφύγει το σταυρό του μαρτυρίου δεν εισακούστηκε:
«Και καθώς βγήκε έξω, πήγε, σύμφωνα με τη συνήθειά του, στο όρος των Ελαιών• τον ακολούθησαν δε και οι μαθητές του. Και όταν ήρθε στον τόπο, είπε σ' αυτούς: Προσεύχεστε για να μην εισέλθετε σε πειρασμό.
Κι αυτός χωρίστηκε απ' αυτούς σε απόσταση περίπου βολής μιας πέτρας, και αφού γονάτισε, προσευχόταν, λέγοντας: Πατέρα, αν θέλεις, να απομακρύνεις από μένα τούτο το ποτήρι• όμως, όχι το δικό μου θέλημα, αλλά το δικό σου ας γίνει.
Και φάνηκε σ' αυτόν ένας άγγελος από τον ουρανό ενισχύοντάς τον. Και καθώς ήρθε σε αγωνία, προσευχόταν πιο θερμά. Έγινε, μάλιστα, ο ιδρώτας του σαν θρόμβοι αίματος που κατέβαιναν στη γη.
Και όταν σηκώθηκε από την προσευχή, ήρθε στους μαθητές του και τους βρήκε να κοιμούνται από τη λύπη.
Και τους είπε: Τι κοιμάστε; Σηκωθείτε και προσεύχεστε, για να μη μπείτε σε πειρασμό.» (Κατά Λουκά 22: 39-46)
Τόσο ένθερμη ήταν η προσευχή του Ιησού που ο ιδρώτας του έτρεχε σαν θρόμβοι αίματος. Κι όμως δεν εισακούστηκε… Πάντως ο Ιησούς τελείωσε την προσευχή του υποτάσσοντας το θέλημά του στο θέλημα του Θεού: «Πλην μη το θέλημά μου αλλά το σον γενέσθω». Εκτός του ότι μια τέτοια προσθήκη στο τέλος κάθε προσευχής υπονομεύει ή ακυρώνει την πίστη, γεννιέται επίσης και το εξής εύλογο ερώτημα: Αφού το θέλημα του Θεού έτσι κι αλλιώς θα γίνει, είτε πλαντάξουμε σε ένθερμη προσευχή είτε όχι, είτε του το επιτρέψουμε είτε όχι, ποιος ο λόγος να προσευχόμαστε καν; Είναι δυνατόν ο άνθρωπος να μεταπείσει το Θεό από του να κάνει το θέλημά του;
Δύο τινά μπορεί να συμβαίνουν:
1. Ή η προσευχή είναι μια εντελώς περιττή διαδικασία, αφού δεν μπορεί ν’ αλλάξει το θέλημα του Θεού, οπότε ακόμη και ο Χριστός προσευχόταν λάθος,
2. Ή δεν έχουμε να κάνουμε με προσωπικό Θεό αλλά με κυρίαρχους άγραφους νόμους, και η ένθερμη προσευχή μετά πίστεως μπορεί ακόμη και να τους ανατρέψει.
Διαλέγετε και παίρνετε. Εγώ επιλέγω τη δεύτερη εκδοχή που είναι πιο φιλική στον κοινό νου που διαθέτω και στην ανθρώπινη εμπειρία, και που υποστηρίζεται από τα Βιβλικά εδάφια που παρέθεσα προηγουμένως. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, ομολογώ ότι «εν οίδα ότι ουδέν οίδα», για να ’μαστε εξηγημένοι.
«Οι οφθαλμοί του Κυρίου είναι επί τους δικαίους, και τα ώτα αυτού εις την κραυγή αυτών. (…) Έκραξαν οι δίκαιοι και ο Κύριος εισάκουσε, και εκ πασών των θλίψεων αυτών ελευθέρωσε αυτούς.» (Ψαλμοί 34: 15, 17)
Δυστυχώς, αυτή η γενίκευση, «εκ πασών των θλίψεων ελευθέρωσε αυτούς», δεν βλέπουμε να συμβαίνει στην πραγματικότητα. Υπάρχει άραγε θεία μεσολάβηση στην απάντηση της προσευχής, εκτός από την πνευματική ενέργεια του ίδιου του ατόμου που περιγράψαμε προηγουμένως; Είναι πιθανό να υπάρχει. Δεν είμαστε μόνοι στο Σύμπαν. Υπάρχουν οι άγγελοι, που είναι πνεύματα διακονίας του ανθρώπου – οι οφθαλμοί και τα ώτα του Κυρίου – και ίσως ακόμη και τα πνεύματα αποθανόντων αγίων που ελκύονται σε βοήθεια των δικαίων όταν κράζουν στον Κύριο για απελευθέρωση από μια δύσκολη κατάσταση. Όλα αυτά βέβαια με ερωτηματικό.
Πάντως η Βίβλος συμβουλεύει να μην προσευχόμαστε σε άλλα όντα ή μη όντα. Η προσευχή μας πρέπει ν’ απευθύνεται μόνο στο Θεό. Αυτό άλλωστε συμβούλεψε ο ίδιος ο Ιησούς που έδωσε το υπόδειγμα στην «Κυριακή Προσευχή» (το «Πάτερ ημών»).
Στο μεγάλο πόνο ενδέχεται η προσευχή να είναι βουβή, συνοδευόμενη από στεναγμούς. Η Βίβλος μας λέει ότι σε περιπτώσεις που δεν γνωρίζουμε πώς να προσευχηθούμε, το Πνεύμα μας βοηθάει:
«Παρομοίως, όμως, και το Πνεύμα βοηθά στις ασθένειές μας• επειδή το τι να προσευχηθούμε, καθώς πρέπει, δεν ξέρουμε, αλλά το ίδιο το Πνεύμα ικετεύει για χάρη μας με στεναγμούς αλάλητους.Κι αυτός που ερευνά τις καρδιές ξέρει τι είναι το φρόνημα του Πνεύματος, ότι ικετεύει σύμφωνα με το θέλημα του Θεού για χάρη των αγίων.» (Προς Ρωμαίους 8: 26-27)
Εδώ έχουμε φτάσει σε βαθύτερα πνευματικά νερά. Αυτού του είδους η προσευχή δε διδάσκεται, ούτε μπορεί κάποιος να την προκαλέσει με τη θέλησή του. Και ούτε βεβαίως μπορεί κανείς να εξηγήσει από πού προέρχονται οι αλάλητοι στεναγμοί. Προέρχονται από το Πνεύμα του Θεού, όπως ισχυρίζεται ο Απόστολος Παύλος, ή μήπως ξεκινούν από το πνεύμα του ανθρώπου, τον “εσωτερικό άνθρωπο”, και είναι ένα ξέσπασμα που προκαλείται από βαθιά συγκίνηση; Σε κάθε περίπτωση εκδηλώνεται σ’ εκείνους που προσεύχονται ένθερμα όταν βρίσκονται σε μεγάλη ανάγκη, ή μεσολαβούν προσευχόμενοι για άλλους που βρίσκονται σε αγωνία, και έχει πολύ δυνατά αποτελέσματα.
Στην Καινή Διαθήκη βρίσκουμε περίπτωση όπου ο ίδιος ο Ιησούς προσευχήθηκε με στεναγμούς αλάλητους. Ήταν τότε που ανάστησε το Λάζαρο. Ας δούμε την αφήγηση του Ευαγγελιστή Ιωάννη:
«Η Μαρία, λοιπόν, καθώς ήρθε όπου ήταν ο Ιησούς, όταν τον είδε έπεσε στα πόδια του λέγοντας σ' αυτόν: Κύριε, αν ήσουν εδώ, δεν θα πέθαινε ο αδελφός μου.
Και ο Ιησούς, καθώς την είδε να κλαίει, και τους Ιουδαίους, που είχαν έρθει μαζί της να κλαίνε, στέναξε μέσα στο πνεύμα του και ταράχτηκε.Και είπε: Πού τον βάλατε; Του λένε: Κύριε, έλα και δες. Δάκρυσε ο Ιησούς. Οι Ιουδαίοι, λοιπόν, έλεγαν: Δες πόσο τον αγαπούσε. Μερικοί, μάλιστα, απ' αυτούς είπαν: Δεν μπορούσε αυτός που άνοιξε τα μάτια του τυφλού, να κάνει ώστε κι αυτός να μη πεθάνει;
Ο Ιησούς, λοιπόν, στενάζοντας πάλι μέσα του, έρχεται στο μνήμα. Υπήρχε δε ένα σπήλαιο, και επάνω του ήταν τοποθετημένη μια πέτρα.
Ο Ιησούς λέει: Σηκώστε την πέτρα.
Η αδελφή του νεκρού, η Μάρθα, λέει σ' αυτόν: Κύριε, μυρίζει ήδη• επειδή, είναι τεσσάρων ημερών.
Ο Ιησούς λέει σ' αυτήν: Δεν σου είπα ότι, αν πιστέψεις, θα δεις τη δόξα του Θεού;
Σήκωσαν, λοιπόν, την πέτρα, όπου ήταν τοποθετημένος ο νεκρός. Και ο Ιησούς, αφού ύψωσε τα μάτια επάνω, είπε: Πατέρα, σε ευχαριστώ που με άκουσες.
Και εγώ γνώριζα ότι πάντοτε με ακούς• αλλά για το πλήθος, που στέκεται ολόγυρα, το είπα, για να πιστέψουν ότι εσύ με απέστειλες. Και όταν τα είπε αυτά, κραύγασε με δυνατή φωνή: Λάζαρε, έλα έξω.
Και ο πεθαμένος βγήκε έξω, δεμένος τα πόδια και τα χέρια με τα σάβανα• και το πρόσωπό του ήταν ολόγυρα δεμένο με σουδάρι. Ο Ιησούς λέει σ' αυτούς: Λύστε τον, και αφήστε τον να περπατήσει.» (Κατά Ιωάννη 11: 32-44)
Αν δεχτούμε ότι η ιστορία είναι αληθινή, σ’ αυτή την περίπτωση ο Ιησούς δεν πρόσθεσε «όχι το θέλημά μου αλλά το σον γενέσθω». Περίεργο! Γνώριζε άραγε ο Ιησούς ότι ήταν θέλημα Θεού να αναστήσει το Λάζαρο; Με άλλα λόγια, γνώριζε ότι ο Λάζαρος είχε πεθάνει παρά το θέλημα του Θεού που ήταν να ζήσει; Πολλά τα ερωτηματικά… Οι Χριστιανοί θα πουν ότι ο Θεός το έκανε για να δείξει τη δόξα του. Προσωπικά δεν πιστεύω ότι ο Θεός έχει ανάγκη να επιδείξει τη δόξα του στους ανθρώπους. Είναι άλλωστε εκθαμβωτική η δόξα που επιδεικνύεται μέσω του υπέρλαμπρου Σύμπαντος.
Πάντως, για να επανέλθουμε στο θέμα μας που είναι οι αλάλητοι στεναγμοί, ας σημειώσουμε ότι ο Ιησούς πριν δώσει εντολή για την ανάσταση του Λαζάρου είχε δακρύσει, είχε στενάξει και είχε ταραχτεί. Είχε δηλαδή αυθόρμητα μπει στη διαδικασία μιας πανίσχυρης βουβής προσευχής που διενεργείτο στο πνεύμα του.
Στα επόμενα εδάφια βλέπουμε ότι ο Ιησούς είχε υποβαθμίσει την ανάγκη προσευχής για τις καθημερινές ανάγκες:
«Και στους μαθητές του είπε: Γι' αυτό σας λέω: Μη μεριμνάτε για τη ζωή σας, τι να φάτε• ούτε για το σώμα, τι να ντυθείτε. Η ψυχή είναι πολυτιμότερη από την τροφή, και το σώμα από το ένδυμα.
Παρατηρήστε τους κόρακες ότι δεν σπέρνουν ούτε θερίζουν• οι οποίοι δεν έχουν ταμείο ούτε αποθήκη, και ο Θεός τους τρέφει. Πόσο περισσότερο διαφέρετε εσείς από τα πουλιά;
Και ποιος από σας μεριμνώντας μπορεί να προσθέσει έναν πήχη στο ανάστημά του; Αν, λοιπόν, εσείς δεν μπορείτε ούτε το ελάχιστο, για τα υπόλοιπα γιατί μεριμνάτε;
Παρατηρήστε τα κρίνα, πώς μεγαλώνουν• δεν κοπιάζουν ούτε κλώθουν• σας λέω, όμως, ούτε ο Σολομών, μέσα σε όλη του τη δόξα, δεν ντύθηκε σαν ένα απ' αυτά. Αλλά, αν το χορτάρι, που σήμερα είναι στο χωράφι και αύριο ρίχνεται σε καμίνι, ο Θεός το ντύνει με έναν τέτοιο τρόπο, πόσο περισσότερο εσάς, ολιγόπιστοι;
Κι εσείς μη ζητάτε τι να φάτε ή τι να πιείτε• και μην είστε μετέωροι. Επειδή όλα αυτά τα ζητούν τα έθνη του κόσμου• ενώ ο Πατέρας σας ξέρει ότι έχετε ανάγκη απ' αυτά.
Πλην, ζητάτε τη βασιλεία του Θεού, και όλα αυτά θα σας προστεθούν.» (Κατά Λουκά 12: 22-31)
Ας παρατηρούμε λοιπόν τη Φύση για να παίρνουμε πνευματικά μαθήματα. Τα πουλιά βρίσκουν την τροφή τους κελαηδώντας! Δεν αγωνιούν για το αύριο. Τα εφήμερα κρίνα του αγρού ντύνονται μεγαλοπρεπώς από τη Φύση και ευωδιάζουν όποιους τα προσεγγίζουν. Έτσι πρέπει να είναι και ο μαθητής του Κυρίου: να κελαηδάει τη δόξα του Θεού και να ευωδιάζει με το άρωμα της πνευματικότητάς του.
Όταν προσεύχεται και εργάζεται κάποιος για να έλθει η βασιλεία του Θεού μέσα του και γύρω του, δεν χρειάζεται ν’ αγωνιά για τα προς το ζην, είπε ο Ιησούς στους μαθητές του. Δεν έχει ανάγκη να προσεύχεται για το τι θα φάει και τι θα πιει, διότι ο Θεός θα φροντίσει γι’ αυτά. Η εμπειρία δείχνει ότι κανένας προφήτης, απόστολος, ή άγιος που κοπίαζε για τη βασιλεία του Θεού δεν πέθανε από πείνα.
Και βέβαια ο άνθρωπος θα κάνει τις απαραίτητες προσπάθειες ώστε να κερδίζει τα προς το ζην και να μη γίνεται βάρος σε κανένα. Άλλωστε και τα πουλιά ψάχνουν για την τροφή τους. Δεν ανοίγουν το στόμα τους περιμένοντας να τους πέσει ο σπόρος ουρανοκατέβατος. Όμως δεν χρειάζεται ν’ αγωνιά κανείς δαπανώντας πολύτιμη ζωτική ενέργεια.
Μερικές ακόμη οδηγίες για την προσευχή-δέηση μας δίνει ο Ιησούς στα επόμενα εδάφια:
«Και όταν προσεύχεσαι, να μη είσαι σαν τους υποκριτές• επειδή αρέσκονται να προσεύχονται όρθιοι στις συναγωγές και στις γωνίες των πλατειών, για να φανούν στους ανθρώπους• σας διαβεβαιώνω ότι έχουν ήδη πάρει τον μισθό τους.
Εσύ, όμως, όταν προσεύχεσαι, μπες μέσα στο ταμείο σου, και, αφού θα έχεις κλείσει την πόρτα σου, προσευχήσου στον Πατέρα σου που είναι στον κρυφό χώρο• και ο Πατέρας σου που βλέπει στον κρυφό χώρο, θα σου ανταποδώσει στα φανερά.
Και όταν προσεύχεστε, μη επαναλαμβάνετε τα ίδια και τα ίδια, όπως οι Εθνικοί• επειδή νομίζουν ότι με την πολυλογία τους θα εισακουστούν.
Μη εξομοιωθείτε, λοιπόν, μ' αυτούς• επειδή ο Πατέρας σας ξέρει από ποια πράγματα έχετε ανάγκη, πριν εσείς τα ζητήσετε απ' αυτόν.» (Κατά Ματθαίον 6: 5-8)
Για να είναι αποτελεσματική η προσευχή πρέπει να γίνεται σε κρυφό χώρο, μακριά από τα βλέμματα τρίτων, ώστε να μπορεί ο προσευχόμενος να συγκεντρωθεί και ν’ ανοίξει την ψυχή του στον Πατέρα που είναι Πνεύμα και αόρατος και πανταχού παρών. Δεν χρειάζεται όμως ν’ απεραντολογεί και να επαναλαμβάνει τα ίδια και τα ίδια, λες και ο Θεός είναι κουφός και δε γνωρίζει τις ανάγκες του προσευχόμενου. Κι εδώ θυμήθηκα την παροιμία που λέει ότι «το πολύ κύριε ελέησον το βαριέται κι ο Θεός.»
Έχει μπορέσει κανείς να μετρήσει πόσα «Κύριε Ελέησον» αναπέμπονται στις λειτουργίες των Ορθόδοξων Χριστιανών; Λες και δεν θέλει ο Θεός να ελεήσει, αλλά όταν του το πούμε καμιά εκατοστή φορές θ' αλλάξει γνωμη. Το πράγμα ξεπερνάει τα όρια του γελοίου και εμπίπτει στο πεδίο της ψυχιατρικής...
Πώς, λοιπόν, πρέπει να προσεύχεται κανείς; Ο Ιησούς έδωσε ένα πρότυπο, το «Πάτερ ημών». (Κατά Ματθαίον 6: 9-13) Αυτή είναι η προσευχή που οι Χριστιανοί κάθε ομολογίας αποστηθίζουν από παιδιά και επαναλαμβάνουν οσάκις προσεύχονται. Απευθύνεται στον Πατέρα μας που είναι στον «ουρανό», δηλαδή στο αόρατο πνευματικό πεδίο: «Πάτερ ημών, ο εν τοις ουρανοίς.»
Ο Θεός είναι πατέρας όλων των ανθρώπων κι έτσι μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι μας αγαπάει και θέλει ό,τι είναι καλύτερο για τα παιδιά του. Συνεπώς μπορούμε να τον πλησιάζουμε τόσο με σεβασμό όσο και με θάρρος, όπως ένα παιδί πλησιάζει τον πατέρα του, γνωρίζοντας ότι νοιάζεται για μας. Προφανώς δεν χρειάζονται διαμεσολαβητές και μεσίτες – άγγελοι, άγιοι ή ο Χριστός – για να φτάσει το αίτημά μας στο Θεό. Αν υπήρχε τέτοια ανάγκη θα το είχε διδάξει ο Ιησούς.
Προτού καταθέσουμε το αίτημά μας, πρέπει να δοξάσουμε το όνομα του Θεού, προσφέροντας έτσι το θαυμασμό και την ευγνωμοσύνη μας: «Αγιασθήτω το όνομά σου»! Εάν περιμένουμε χάρη και έλεος από το Θεό, είναι δική μας ανάγκη πρώτα να του προσφέρουμε δόξα και τιμή για το μεγαλείο του. Ο Θεός δεν ζητάει κάτι τέτοιο ούτε έχει ανάγκη από τις κολακείες των ανθρώπων. Όμως το να ζητάμε ν’ αγιαστεί το όνομά του προετοιμάζει τη δική μας καρδιά και υπογραμμίζει ότι πονάμε και υποφέρουμε όταν το όνομα του Κυρίου αντί να αγιάζεται βλασφημείται καθημερινά. Άλλωστε, εάν έχουμε τη σωστή σχέση με το Θεό έχουμε μια φυσική τάση να εκφράζουμε αισθήματα δόξας και λατρείας σ’ εκείνον προτού υποβάλουμε τα αιτήματά μας.
«Ελθέτω η βασιλεία σου». Αυτό είναι το πρωταρχικό και ευγενέστερο αίτημα που πρέπει να υποβάλουμε στο Θεό όταν προσευχόμαστε. Τούτο το αίτημα υπερβαίνει τα όρια του εαυτού και αγκαλιάζει όλους τους ανθρώπους. Ζητάμε να έλθει η βασιλεία του Θεού σε κάθε καρδιά. Στην ουσία ζητάμε η αγάπη να εκτοπίσει το μίσος, τη ζήλεια και κάθε κακία από τις καρδιές των ανθρώπων. Αυτό θα πει, «ελθέτω η βασιλεία σου». Πρόκειται για αόρατη πνευματική βασιλεία που όμως γίνεται ορατή από τους καλούς καρπούς που παράγουν οι άνθρωποι στη ζωή τους.
Και τι συμφέρον έχει ο Θεός εάν έλθει η "βασιλεία" του στη γη; Μα το συμφέρον του Θεού ταυτίζεται με εκείνο των ανθρώπων. Όταν η βασιλεία του Θεού έρχεται στην καρδιά του ανθρώπου, τότε ανοίγεται διάπλατα ο δρόμος προς την αρμονική ζωή και την ευτυχία του. Και ο ουράνιος Πατέρας χαίρεται όταν χαίρονται τα παιδιά του, και συμπάσχει όταν τα παιδιά του πονάνε. Συμπάσχει, διότι είναι μέσα μας! Σε αυτό το σημείο ας μου επιτραπεί να παραθέσω τη μαρτυρία ενός πιστού που είχα ακούσει πριν από πολλά χρόνια. Είχε πάθει σοβαρό ατύχημα από δική του υπαιτιότητα κι έμεινε στο κρεβάτι πολύ καιρό. Μου είπε, λοιπόν, αυθόρμητα πώς προσευχόταν, χωρίς να νομίζει ότι η προσευχή του ήταν ασυνήθιστη. Έλεγε: «Θεούλη μου, συγνώμη που σε στενοχώρησα, σου υπόσχομαι ότι θα γίνω καλά.» Και ω του θαύματος, έγινε εντελώς καλά!
«Γεννηθήτω το θέλημά σου ως εν ουρανώ και επί της γης.»
Ποιο είναι το θέλημα του Θεού για τη γη; Δεν είναι δύσκολο να μαντεύσουμε. Είναι το ίδιο με το θέλημα ενός καλού πατέρα για τα παιδιά του: Κατ’ αρχήν να είναι αγαπημένα, να είναι υγιή, χαρούμενα, δίκαια στις διαπροσωπικές τους σχέσεις και να προοδεύουν. Αυτό είναι και το θέλημα του Θεού επί της γης: αγάπη, ειρήνη, δικαιοσύνη, υγεία, ευημερία. Στο βαθμό που γίνεται το θέλημά του, στον ίδιο βαθμό η γη θα μοιάζει με τον ουρανό.
Πάμε τώρα και στα προσωπικά:
«Τον άρτον ημών τον επιούσιον δος ημίν σήμερον.» Το φυσικό σώμα του ανθρώπου έχει υλικές ανάγκες για να λειτουργήσει κανονικά. Όμως ο Ιησούς εισηγείται να προσευχόμαστε μόνο για την καθημερινή μας τροφή, όχι για τις ανάγκες του αύριο. Με άλλα λόγια, πρέπει να ζητάμε από το Θεό τα απολύτως απαραίτητα για σήμερα και να μην ανησυχούμε για το μέλλον. Ο Ιησούς δεν αφήνει περιθώρια για πλεονεξία εδώ. Εάν έχουμε ό,τι χρειάζεται το σώμα μας σήμερα, θα πρέπει να είμαστε ικανοποιημένοι και να εμπιστευόμαστε το Θεό για το αύριο.
«Και άφες ημίν τα οφειλήματα ημών, ως και ημείς αφίεμεν τοις οφειλέταις ημών.»Ποιες είναι οι οφειλές που ζητάμε από το Θεό να παραγράψει; Προφανώς ο Ιησούς εννοεί τις αμαρτίες μας, δηλαδή τις παραβιάσεις των κυρίαρχων πνευματικών αρχών που ίσως έχουν πληγώσει άλλους, κι έχουν αρνητικές επιπτώσεις και στον εαυτό μας. Πρέπει να παραδεχτούμε αυτές τις οφειλές συγκεκριμένα, κι όχι να παπαγαλίζουμε το Πάτερ ημών γενικώς και αορίστως. Και όχι απλά να τις παραδεχτούμε, αλλά όταν και όπου μπορούμε να αποκαταστήσουμε τη ζημιά που έχουμε κάνει στους άλλους.
Στη συνέχεια, ή μάλλον πρωτίστως, πρέπει να συγχωρήσουμε αυτούς που μας έχουν βλάψει. Εάν εκτρέφουμε πικρία και ασυγχωρησία στην καρδιά μας εναντίον άλλων, εμποδίζουμε τη χάρη και το έλεος του Θεού να έλθει πάνω μας. Η συγχώρηση των οφειλετών μας συμπεριλαμβάνει και τον ίδιο τον εαυτό μας. Εάν εμείς δεν μπορούμε να συγχωρήσουμε τον εαυτό μας, τότε δεν μπορεί να μας συγχωρήσει ούτε ο Θεός.
«Και μη εισενέγκης ημάς εις πειρασμόν, αλλά ρύσαι ημάς από του πονηρού.»Είναι άραγε ο Θεός που μας εισάγει σε πειρασμό; Η απάντηση σε αυτό δεν είναι εύκολη. Στην επιστολή του Ιακώβου διαβάζουμε:
«Μηδείς πειραζόμενος ας λέγη ότι από του Θεού πειράζομαι• διότι ο Θεός είναι απείραστος κακών και αυτός ουδένα πειράζει.
Πειράζεται δε έκαστος υπό της ιδίας αυτού επιθυμίας, παρασυρόμενος και δελεαζόμενος.» ( Ιακώβου 1: 13-14)
Κατά τον Ιάκωβο, ο πειράζων είναι η ίδια η επιθυμία του ανθρώπου. Η επιθυμία τον δελεάζει και τον παρασύρει να κάνει αυτά που δεν πρέπει, εκείνα που δεν τον ωφελούν. Ποιος θα μπορούσε να διαφωνήσει με αυτό;
Κι όμως, η Βίβλος μας λέει επίσης ότι ο ίδιος ο Ιησούς οδηγήθηκε από το Πνεύμα του Θεού στην έρημο για να πειραχτεί από το Διάβολο. (Κατά Ματθαίο, 4: 1-11)
Εάν, λοιπόν, ο πειρασμός είναι μια αναγκαία διαδικασία για την πνευματική εξέλιξη του ανθρώπου, μπορούμε να πείσουμε το Θεό μέσω της προσευχής να μας εξαιρέσει απ’ αυτόν; Και ποιος είναι ο πονηρός από τον οποίο ζητάμε από το Θεό να μας λυτρώσει; Ίσως είναι η σάρκα με τις αφύσικες επιθυμίες της, μπορεί να είναι κακοί άνθρωποι που μας προκαλούν με τη συμπεριφορά τους και μας παρασύρουν ν' αμαρτήσουμε, ή να είναι απατηλά πράγματα που θέλουμε να αποκτήσουμε, κλπ. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να προσευχόμαστε για διάκριση ως προς την πηγή του πειρασμού και να ζητάμε από το Θεό βοήθεια για να βγούμε αλώβητοι. Δεν πρέπει να έχουμε καμία αμφιβολία στην καρδιά μας ότι ο Θεός θέλει να μας ελευθερώσει από τον πονηρό (το κακό).
Και το Πάτερ ημών τελειώνει με μια αναγνώριση και ομολογία: «Ότι σου εστίν η βασιλεία και η δύναμις και η δόξα εις τους αιώνας αμήν.» Όλα ανήκουν στο Θεό, την αρχική Αιτία του Σύμπαντος. Ποιος αμφιβάλλει γι’ αυτό; Ο επίλογος τούτος είναι συγχρόνως ένα δοξαστικό στο μεγαλείο του Υψίστου. Είναι το ξεχείλισμα της καρδιάς που είναι γεμάτη από δέος, θαυμασμό και ευγνωμοσύνη προς το Θεό.
Αμήν! Αυτή είναι ευχή μας. Ας γίνει έτσι!
ΙΙΙ: Μεσολαβητική προσευχή
Οι προφήτες και όλοι οι εκπρόσωποι του Θεού πάνω στη γη, δηλαδή όλοι οι αφοσιωμένοι πιστοί κάθε ομολογίας, έχουν την ιερή υποχρέωση να μεσολαβούν με προσευχή υπέρ ατόμων και εθνών, ώστε να σταθούν κατά την ημέρα της κρίσεως, μας λέει η Βίβλος:
«Έτσι λέει ο Κύριος ο Θεός: Αλλοίμονο στους μωρούς προφήτες, που περπατούν πίσω από το πνεύμα τους, και δεν έχουν δει καμιά όραση!
Ισραήλ, οι προφήτες σου είναι σαν τις αλεπούδες στις ερήμους.
Δεν έχετε ανέβει στις χαλάστρες ούτε έχετε ανεγείρει περιφράγματα υπέρ του οίκου Ισραήλ, για να σταθεί στη μάχη την ημέρα του Κυρίου.» (Ιεζεκιήλ 13: 3-5)
Δυστυχώς οι προφήτες του Ισραήλ, αντί να προσεύχονται υπέρ του λαού, εξαπέλυαν κατάρες εναντίον του. Αντί με μεσολαβητική προσευχή να είχαν ανεγείρει πνευματικά περιφράγματα γύρω από τον σκληροτράχηλο εκλεκτό λαό, έτσι ώστε ο οίκος Ισραήλ να στεκόταν όρθιος την ημέρα που νομοτελειακά θα ερχόταν η κρίση, τους έστελναν με τις κατάρες του πιο βαθιά στο γκρεμό της απώλειας.
Ο Θεός δεν θέλει την απώλεια κανενός. Όμως, παρόλη την αγάπη του για την ανθρωπότητα, ο κυρίαρχος νόμος της σποράς και του θερισμού απεργάζεται την ανταπόδοση σε όσους παραβιάζουν τους άγραφους νόμους. Η κρίση έρχεται αναπόφευκτα ως συνέπεια της αποτυχίας να συντονιστούμε και να κινηθούμε σε αρμονία με τους κυρίαρχους νόμους που μας διέπουν και όχι ως θεληματική τιμωρία από το Θεό. Αλλιώς ο Θεός δεν θα καλούσε τους προφήτες για να τον αναχαιτίσουν, δηλαδή να εμποδίσουν τον άγραφο Νόμο από του να υλοποιήσει τις συνέπειες της ανυπακοής των λαών. Παρόλο που η παραβίαση της νομοτέλειας φαίνεται αδύνατη, εν τούτοις η Βίβλος μας λέει ότι με τις ένθερμες προσευχές προφητών οι συνέπειές της, όταν έρχεται το πλήρωμα του χρόνου, θα μπορούσαν να μετριαστούν.
«Ο λαός της γης μεταχειριζόταν απάτη, και έκανε αρπαγές, και καταδυνάστευε το φτωχό και τον ενδεή, και απατούσε τον ξένο χωρίς κρίση.
Και ζήτησα ανάμεσά τους έναν άνδρα, που να ανεγείρει το περίφραγμα, και να σταθεί στη χαλάστρα μπροστά μου υπέρ της γης, για να μη την εξολοθρεύσω• και δεν βρήκα.
Γι' αυτό, ξέχυσα την οργή μου επάνω τους• τους κατανάλωσα μέσα στη φωτιά της οργής μου• ανταπέδωσα τους δρόμους τους επάνω στα κεφάλια τους, λέει ο Κύριος ο Θεός.» (Ιεζεκιήλ 22: 29-31)
Και πάλι ο Ιεζεκιήλ, σε μια αναλαμπή πνευματικής έξαρσης, κατάλαβε ότι ο Θεός δεν ήθελε να ξεχύσει την οργή του – δεν επιθυμούσε να ενεργοποιηθεί ο αμείλικτος νόμος της ανταπόδοσης κατά την ημέρα της κρίσης. Γι’ αυτό είχε αναζητήσει προφήτη για να σταθεί μπροστά στη χαλάστρα και ν’ ανεγείρει περίφραγμα υπέρ του λαού, αλλά δεν είχε βρει. Προφανώς ούτε ο Ιεζεκιήλ που έγραφε αυτά δεν ήταν διαθέσιμος για να βάλει το στήθος του υπέρ του λαού με μεσολαβητική προσευχή! Τι να υποθέσουμε; Ότι ο Ιεζεκιήλ δεν είχε μεγάλη αυτοπεποίθηση για την προφητική του δύναμη ή μήπως η αγάπη του για το λαό δεν είχε τελειωθεί κι επιθυμούσε και ο ίδιος την τιμωρία τους;
Στην επιστολή του προς τον Τιμόθεο ο Απόστολος Παύλος δίνει οδηγίες για μεσολαβητική προσευχή για τρίτους. Ας δούμε τι έγραψε:
«Παρακαλώ λοιπόν, πρώτα απ' όλα να κάνετε δεήσεις, προσευχές, παρακλήσεις, ευχαριστίες, για όλους τους ανθρώπους, για βασιλείς και για όλους εκείνους που είναι σε αξιώματα, ώστε να ζούμε βίο ατάραχο και ήσυχο με κάθε ευσέβεια και σεμνότητα.
Επειδή αυτό είναι καλό και ευπρόσδεκτο μπροστά στον Σωτήρα μας Θεό• ο οποίος θέλει να σωθούν όλοι οι άνθρωποι, και να ’ρθουν στην επίγνωση της αλήθειας. (…)
Θέλω, λοιπόν, οι άνδρες να προσεύχονται σε κάθε τόπο, υψώνοντας καθαρά χέρια, χωρίς οργή και δισταγμό.» (Α´ Τιμόθεο, 2: 1-4, 8)
Ώστε οι πιστοί δεν πρέπει ν' αρκούνται μόνο στο να προσεύχονται για τον εαυτό τους και την οικογένειά τους. Είναι χρέος τους να προσεύχονται για όλη την κοινωνία, υψώνοντας καθαρά χέρια προς τον ουρανό. Βέβαια αυτό το καθήκον ο Απ. Παύλος το περιόρισε μόνο στους άνδρες, αλλά ας μην τον παρεξηγήσουμε που θεωρούσε τις γυναίκες κατώτερα όντα.
Παρεμπιπτόντως, ας θυμηθούμε τι άλλο ρατσιστικό είχε πει ο Απ. Παύλος: «Η γυναίκα ας μαθαίνει μέσα σε ησυχία με κάθε υποταγή• σε γυναίκα, όμως, δεν επιτρέπω να διδάσκει ούτε να αυθεντεύει επάνω στον άνδρα, αλλά να ησυχάζει.» (Α´ Τιμόθεο 2: 11-12)
Επιστροφή στο θέμα μας: εάν η προσευχή έχει έστω και την ελάχιστη ισχύ ν’ ανατρέψει κακώς κείμενα και ν’ ανοίξει δρόμους στη δικαιοσύνη και την ειρήνη, τότε οφείλουμε να προσευχόμαστε για τους κυβερνώντες και όλους όσους κατέχουν υψηλά αξιώματα. Όχι βέβαια για να συνεχίσουν να κλέβουν και ν’ αδικούν μακροημερεύοντας, αλλά για ν’ αφυπνιστούν οι αποχαυνωμένες συνειδήσεις τους και να έλθουν στα συγκαλά τους ώστε να νομοθετούν με δικαιοσύνη και αγάπη για το λαό, απέχοντας οι ίδιοι από απάτες. Προσεύχομαι, όμως, δεν σημαίνει ότι παύω να καταγγέλλω δημόσια τα σκοτεινά έργα της άρχουσας τάξης.
Ο Απόστολος Πέτρος αναφέρθηκε επίσης στη μεσολαβητική προσευχή των πιστών: «Κι εσείς, σαν ζωντανοί λίθοι, οικοδομείστε ως πνευματικός οίκος, άγιο ιεράτευμα, για να προσφέρετε πνευματικές θυσίες, ευπρόσδεκτες στον Θεό (…) » (Α´ Πέτρου 2: 5)
Όλοι οι πιστοί, λοιπόν, είναι εν δυνάμει άγιο ιεράτευμα για να προσφέρουν προσευχές υπέρ τρίτων – πνευματικές θυσίες – κι όχι μόνο οι μισθωτοί κληρικοί. Πότε; Όταν όλοι, λαϊκοί και κληρικοί, απορρίψουν «κάθε κακία και κάθε δόλο, και υποκρίσεις, και φθόνους, και όλες τις καταλαλιές», λέει ο Απ. Πέτρος (Α´ Πέτρου 2: 1). Αλλιώς οι προσευχές τους είναι βδέλυγμα στον Κύριο και δεν περνάνε πάνω από το ταβάνι του χώρου που προσεύχονται. Αυτό βέβαια ισχύει και για τους πιστούς κάθε θρησκείας.
ΙV: Πνευματικός Πόλεμος
Ο πραγματικός πιστός ή ο υπηρέτης της δικαιοσύνης, είναι κάποιος του οποίου ο κύριος σκοπός στη ζωή είναι να προάγει το πνευματικό βασίλειο του Θεού στη γη. Ένα τέτοιο άτομο είναι ένας πνευματικός στρατιώτης, καθώς διεξάγει συνεχώς πόλεμο εναντίον του κακού, δηλαδή εναντίον των παραγόντων που αντιτίθενται στο να εγκαθιδρυθούν οι θείες αρχές και αξίες στην κοινωνία. Να πώς παρουσιάζει τον πόλεμο αυτό ο Απόστολος Παύλος:
«Επειδή, αν και περπατάμε με σάρκα, όμως δεν πολεμάμε κατά σάρκα. Διότι τα όπλα του πολέμου μας δεν είναι σαρκικά, αλλά δυνατά συν Θεώ για καθαίρεση οχυρωμάτων. Δεδομένου ότι καθαιρούμε λογισμούς και κάθε ύψωμα που αλαζονικά υψώνεται ενάντια στη γνώση του Θεού, και αιχμαλωτίζουμε κάθε νόημα στην υπακοή του Χριστού.» (Β´ Κορινθίους 10: 3-5)
Με άλλα λόγια, ο δίκαιος άνθρωπος πολεμάει ενάντια στα συμφέροντα των παραγόντων που προάγουν την αδικία, τη διαφθορά, την ικανοποίηση των ανθρώπινων παθών, τη βία και την καταστροφή στον κόσμο. Σε αυτόν τον πνευματικό πόλεμο, ο άνθρωπος δεν έχει αφεθεί χωρίς όπλα. Μέσω του λόγου του Θεού, ο στρατιώτης δικαιοσύνης μπορεί να κατεδαφίζει οχυρά και κάθε επιχείρημα που εμποδίζει τη γνώση της Αλήθειας, και ακόμη μπορεί να αιχμαλωτίσει κάθε κακή σκέψη ώστε να μην καρποφορήσει.
Ας δούμε πώς περιγράφει ο Απ. Παύλος την πανοπλία του στρατιώτη της δικαιοσύνης:
«Τέλος, αδελφοί μου, ενδυναμώνεστε στον Κύριο, και στην εξουσία της δύναμής του. Ντυθείτε την πανοπλία του Θεού για να μπορέσετε να σταθείτε ενάντια στις μεθοδείες του διαβόλου. Επειδή η πάλη μας δεν είναι ενάντια σε αίμα και σάρκα, αλλά ενάντια στις αρχές, ενάντια στις εξουσίες, ενάντια στους κοσμοκράτορες του σκότους τούτου του αιώνα, ενάντια στα πνεύματα της πονηρίας στα επουράνια.Γι' αυτό, πάρτε στα χέρια σας την πανοπλία του Θεού για να μπορέσετε ν’ αντισταθείτε κατά την πονηρή ημέρα, και αφού καταπολεμήσετε τα πάντα, να σταθείτε.
Σταθείτε, λοιπόν, περιζωσμένοι την οσφύ σας με αλήθεια και ντυμένοι τον θώρακα της δικαιοσύνης, και έχοντας σε ετοιμότητα τα υποδήματα του ευαγγελίου της ειρήνης.
Πάνω δε απ' όλα, πάρτε στα χέρια σας την ασπίδα της πίστης, με την οποία θα μπορέσετε να σβήσετε όλα τα πυρωμένα βέλη του πονηρού.
Και πάρτε την περικεφαλαία της σωτηρίας, και τη μάχαιρα του Πνεύματος, που είναι ο λόγος του Θεού.
Προσευχόμενοι κάθε στιγμή, με κάθε είδους προσευχή και δέηση εν Πνεύματι, και αγρυπνώντας σ' αυτό τούτο με κάθε προσκαρτέρηση και δέηση για όλους τους αγίους.» (Προς Εφεσίους 6: 10-18)
Ώστε, λοιπόν, στο πνευματικό πεδίο διεξάγεται ένας αμείλικτος πόλεμος, στο επίκεντρο του οποίου βρίσκονται τα παιδιά του φωτός, δηλαδή οι εκπρόσωποι του Θεού (της Αλήθειας) πάνω στη γη. Στα εδάφια που μόλις διαβάσατε, ο Απ. Παύλος ισχυρίζεται ότι οι πιστοί δεν πολεμούν ενάντια σε σαρκικές δυνάμεις, αλλά ενάντια σε οχυρά της κακίας στο πνευματικό πεδίο. Αυτές οι δυνάμεις είναι που προκαλούν και κατευθύνουν το πνευματικό σκοτάδι στον κόσμο.
Ο Απ. Παύλος κάνει έκκληση στους πιστούς να χρησιμοποιούν όλα τα όπλα που είναι διαθέσιμα. Και περιγράφει με λεπτομέρεια την πνευματική πανοπλία που ο κάθε πιστός θα πρέπει πάντα να φοράει, ούτως ώστε να μπορεί ν’ αντιμετωπίσει τις μεθοδείες του κακού.
Το πρώτο και πιο σπουδαίο κομμάτι της πνευματικής πανοπλίας πρέπει να είναι η ζώνη της Αλήθειας. Η Αλήθεια είναι σαν ένας ζωστήρας που πρέπει κανείς να δένει σφικτά γύρω από την οσφύ του, όπως ένας στρατιώτης ζώνεται με τη ζώνη του. Το να ζώνει κανείς την οσφύ του σημαίνει να είναι έτοιμος για δράση, στην προκειμένη περίπτωση για πνευματικό πόλεμο. Η Αλήθεια, λοιπόν, είναι η ζώνη του πνευματικού στρατιώτη. Ο πολεμιστής του φωτός πρέπει να είναι ειλικρινής, δηλαδή αληθινός, στη σχέση του με το Θεό, αληθινός στη σχέση του με τον "εσωτερικό άνθρωπο", δηλαδή τη συνείδησή του, και αληθινός στις σχέσεις του με τους συνανθρώπους. Ψέματα σε οποιονδήποτε τομέα δημιουργούν τρύπες στη ζώνη του πολεμιστή του φωτός και κάνουν τον άνθρωπο ευάλωτο στις επιθέσεις των δυνάμεων του σκότους.
Το δεύτερο σε σπουδαιότητα κομμάτι της πνευματικής πανοπλίας του πολεμιστή του φωτός είναι ο θώρακας της δικαιοσύνης. Η δικαιοσύνη εμπεριέχει όλες τις αρετές, αλλά πρωταρχικά την αγάπη, και παρομοιάζεται με το θώρακα του στρατιώτη. Ο θώρακας προστατεύει την καρδιά του πολεμιστή από τα βέλη του εχθρού. Το ίδιο κάνει και η δικαιοσύνη. Προστατεύει την καρδιά ώστε να μην υποκύψει στους πειρασμούς του κακού.
Το τρίτο κομμάτι της στρατιωτικής πανοπλίας είναι τα κατάλληλα υποδήματα. Τα υποδήματα του στρατιώτη, που θα τον προφυλάξουν από τις νάρκες και κάθε είδους αιχμηρά αντικείμενα, είναι βασικό μέρος της πανοπλίας του για να μπορεί να βαδίσει ανεμπόδιστος εναντίον του εχθρού. Έτσι και ο πιστός πρέπει να είναι καλά προετοιμασμένος για να μεταφέρει το μήνυμα της ειρήνης και της αγάπης στους ανθρώπους προχωρώντας χωρίς να κινδυνεύει. Με μεταφορική βέβαια έννοια, ετοιμότητα για να κινηθεί κανείς σε μια τόσο μεγάλη αποστολή σημαίνει να φορά τα κατάλληλα πνευματικά υποδήματα. Έτσι ο πιστός θα προστατέψει τα πόδια του από του να πληγωθεί από δηλητηριώδη αγκάθια, όπως διωγμοί, προκλήσεις και πειρασμοί. Ο ενθουσιασμός, η αγάπη, η σοφία και η υπομονή είναι τα καλύτερα υλικά για την επένδυση τέτοιων υποδημάτων.
Τέταρτο και πολύ σπουδαίο στοιχείο της πανοπλίας του στρατιώτη είναι η ασπίδα. Παρομοίως και ο πνευματικός πολεμιστής πρέπει να κρατάει σταθερά την ασπίδα του, που είναι η πίστη. Στρέφοντας την ασπίδα της πίστης προς κάθε δυνατή κατεύθυνση, ο πιστός είναι ικανός να σβήσει τα πυρωμένα βέλη των πονηρών και να τα καταστήσει αναποτελεσματικά. Στην ώρα της δοκιμασίας, η πίστη στο Θεό και στην αγάπη του για εμάς, σαν μια πανίσχυρη ασπίδα, θα μας προστατέψει από του να πληγωθούμε και θα μας καταστήσει ικανούς να σταθούμε σταθεροί και να θριαμβεύσουμε κατά του κακού.
Πέμπτο εξάρτημα της πανοπλίας είναι η περικεφαλαία. Αυτή προστατεύει το κεφάλι του στρατιώτη. Παρομοίως η περικεφαλαία του πολεμιστή του φωτός θα προστατέψει το κεφάλι του, δηλαδή το νου του, από την πλάνη, τη σύγχυση και την απελπισία. Με την περικεφαλαία της σωτηρίας στη θέση της, δηλαδή με την ενότητα που έχει ο πολεμιστής με το Θεό, αποκτά θάρρος και παρρησία στις συγκρούσεις του με τις αρνητικές πνευματικές δυνάμεις.
Έκτο και τελευταίο αλλά όχι ελάχιστο εξάρτημα της πανοπλίας του στρατιώτη είναι το ξίφος. Είναι το μόνο επιθετικό όπλο. Όλα τα προηγούμενα είναι αμυντικά. Με το ξίφος του ο πολεμιστής επιτίθεται στον εχθρό σώμα με σώμα. Για τον πνευματικό πολεμιστή το ξίφος είναι ο λόγος του Θεού, δηλαδή οι Άγιες Γραφές. Ακόμη και ο Ιησούς αντέκρουσε τους πειρασμούς του Σατανά στην έρημο με εδάφια από την Αγία Γραφή. Εκεί διαβάζουμε ότι ο λόγος του Θεού είναι αιχμηρότερος από δίκοπο μαχαίρι. Όμως η χρησιμοποίηση του λόγου του Θεού προϋποθέτει ότι ο πολεμιστής του φωτός γνωρίζει τόσο καλά τα εμπνευσμένα εδάφια ώστε σε κάθε περίπτωση να αντιμετωπίζει τον εχθρό με την απάντηση: «είναι γεγραμμένο…»
Έχοντας τοποθετήσει όλη την πνευματική πανοπλία στη θέση της, ο πιστός πρέπει να προσεύχεται διαρκώς. Πρέπει να βρίσκεται πάντα σε μια διάθεση προσευχής, που θα προσδένει σε όλα τα εξαρτήματα της πανοπλίας. Κατ’ αυτόν τον τρόπο ο πολεμιστής του φωτός ενεργοποιεί τη βοήθεια του Θεού σε κάθε στιγμή της πνευματικής του μάχης. Ο πνευματικός πολεμιστής πρέπει να χρησιμοποιεί όλα τα είδη προσευχής: ευχαριστία, δοξολογία, δέηση, και στεναγμούς αλάλητους, εάν αυτοί προκύπτουν αβίαστα. Ομολογία των αμαρτημάτων (εξομολόγηση) ενώπιον του Θεού θα πρέπει να είναι πάντα μέρος της προσευχής.
Βέβαια, όλες οι προσευχές πρέπει να προσφέρονται στο Θεό εν πνεύματι και αληθεία. Ο μόνος τρόπος για να συνδεθούμε με το Θεό είναι δια μέσου του εσωτερικού ανθρώπου, δηλαδή του πνεύματός μας. Δεν υπάρχει κάποια τεχνική γι’ αυτό, αλλά όταν κάποιος απευθύνει την προσευχή του σε εξωτερικές μορφές, είναι προφανές ότι δεν προσεύχεται εν πνεύματι.
Τέλος θα παραθέσω μερικά εδάφια από τη Γραφή που μπορεί κανείς να χρησιμοποιεί για να ενισχύεται όταν νιώθει ότι του γίνεται επίθεση από αρνητικές δυνάμεις, είτε εσωτερικές του κατώτερου εαυτού του είτε εξωτερικές. Πιστεύοντας ότι αυτά γράφτηκαν για τον ίδιο τα επενδύει με θετική ενέργεια και ενισχύεται ψυχικά ώστε να υπερνικήσει:
«Οι οφθαλμοί του Κυρίου περιτρέχουν σε όλη τη γη, για να δειχθεί δυνατός υπέρ των εχόντων την καρδιά τους τέλεια προς αυτόν.» (Β´ Χρονικά 16: 9α)
«Κανένα όπλο που κατασκευάστηκε εναντίον σου δεν θα ευοδωθεί. Και κάθε γλώσσα, που επρόκειτο να κινηθεί εναντίον σου θα τη νικήσεις στην κρίση. Αυτή είναι η κληρονομιά των δούλων του Κυρίου και η δικαιοσύνη τους είναι από μένα, λέει ο Κύριος.» (Ησαΐας 54: 17)
«Όταν ο εχθρός επέλθει ως ποταμός, το πνεύμα του Κυρίου θα υψώσει σημαία εναντίον αυτού.» (Ησαΐας 59: 19β)
«Έκραξαν οι δίκαιοι, και ο Κύριος εισάκουσε, και από όλες τους τις θλίψεις τους ελευθέρωσε.
Ο Κύριος είναι κοντά σ' εκείνους που είναι συντετριμμένοι στην καρδιά, και σώζει τους ταπεινούς στο πνεύμα.
Πολλές οι θλίψεις του δικαίου, αλλά απ' όλες αυτές ο Κύριος θα τον ελευθερώσει.» (Ψαλμοί 34: 17-19)
«Από μάστιγα γλώσσας θα είσαι φυλαγμένος• και από τον επερχόμενο όλεθρο δεν θα φοβηθείς.» (Ιώβ 5: 21)
«Και μέσα σε κοιλάδα σκιάς θανάτου αν περπατήσω, δεν θα φοβηθώ κακό• επειδή εσύ είσαι μαζί μου.» (Ψαλμοί 23: 4α)
«Από ξαφνικό φόβο δεν θα τρομάξεις ούτε από τον όλεθρο των ασεβών, όταν έρθει επάνω τους• επειδή ο Κύριος θα είναι η ελπίδα σου, και θα φυλάξει το πόδι σου από του να κλονιστεί.» (Παροιμίες 3: 25-26)
«Αλλ' αυτοί που προσμένουν τον Κύριο θα ανανεώσουν τη δύναμή τους• θα ανέβουν με φτερούγες σαν αετοί• θα τρέξουν και δεν θα αποκάμουν• θα περπατήσουν και δεν θα ατονήσουν.» (Ησαΐας 40: 31)
«Όπως περιφέρεται το σπουργίτι, όπως πετάει ολόγυρα το χελιδόνι, έτσι η άδικη κατάρα δεν θα φτάσει στον σκοπό της.» (Παροιμίες 26: 2)
Η ουσία των ανωτέρω εδαφίων, και άλλων παρόμοιων που ο μελετητής της Βίβλου μπορεί να εντοπίσει, είναι ότι η ενάρετη ζωή, και κυρίως η υπομονή, ακλόνητη πίστη, δικαιοσύνη και αγάπη για το Θεό και το συνάνθρωπο, σχηματίζουν μια προστατευτική ασπίδα γύρω μας που μας ενδυναμώνει και μας καθιστά ικανούς να ξεπεράσουμε δοκιμασίες αλώβητοι και να ζήσουμε μια αρμονική ζωή επιτελώντας τον προορισμό μας στη γη που είναι η πνευματική εξέλιξη.
Κλείνω παραθέτοντας ολόκληρο τον Ψαλμό 91, που αν ο στρατιώτης της Αλήθειας πιστέψει ότι γράφτηκε και γι’ αυτόν, πολλά έχει να ωφεληθεί:
«Ο κατοικών υπό την σκέπην του Υψίστου υπό την σκιάν του Παντοκράτορος θέλει διατρίβει. Θέλω λέγει προς τον Κύριον, Συ είσαι καταφυγή μου και φρούριό μου• Θεός μου• επ' αυτόν θέλω ελπίζει.
Διότι αυτός θέλει σε λυτρώνει εκ της παγίδος των κυνηγών και εκ θανατηφόρου λοιμού.
Με τα φτερά αυτού θέλει σε σκεπάζει, και υπό τας πτέρυγας αυτού θέλεις είσθαι ασφαλής• η αλήθεια αυτού είναι πανοπλία και ασπίς.
Δεν θέλεις φοβείσθαι από φόβου νυκτερινού, την ημέραν από βέλους πετωμένου. Από θανατικού, το οποίον περιπατεί εν σκότει• από ολέθρου, όστις ερημώνει εν μεσημβρία.
Χιλιάς θέλει πίπτει εξ αριστερών σου και μυριάς εκ δεξιών σου• πλην εις σε δεν θέλει πλησιάζει. Μόνο με τους οφθαλμούς σου θέλεις θεωρεί και θέλεις βλέπει των ασεβών την ανταπόδοσιν.
Επειδή συ τον Κύριον, την ελπίδα μου, τον Ύψιστον έκαμες καταφύγιόν σου, δεν θέλει συμβαίνει εις σε κακόν, και μάστιξ δεν θέλει πλησιάζει εις την σκηνήν σου.
Διότι θέλει προστάξει τους αγγέλους αυτού περί σου, δια να σε διαφυλάττωσιν εν πάσαις ταις οδοίς σου.
Θέλουσι σε σηκώνει επί των χειρών αυτών, δια να μη προσκόψεις προς λίθον τον πόδα σου. Θέλεις πατήσει επί λέοντα και επί ασπίδα• θέλεις καταπατήσει σκύμνον και δράκοντα.
Επειδή έθεσεν εις εμέ την αγάπην αυτού, δια τούτο θέλω λυτρώσει αυτόν• θέλω υψώσει αυτόν, διότι εγνώρισε το όνομά μου. Θέλει με επικαλείσθαι, και θέλω εισακούει αυτού• μετ' αυτού θέλω είσθαι εν θλίψει• θέλω λυτρώνει αυτόν και θέλω δοξάζει αυτόν.
Θέλω χορτάσει αυτόν μακρότητα ημερών και θέλω δείξει εις αυτόν την σωτηρίαν μου.» (Ψαλμός 91)
Στη Βίβλο βρίσκουμε τέσσερα είδη διαφορετικής προσευχής, ανάλογα με τις περιστάσεις, τη διάθεση του προσευχόμενου και το στόχο της προσευχής. Αυτό δεν σημαίνει ότι μια συγκεκριμένη προσευχή δεν μπορεί να εμπεριέχει στοιχεία που εμπίπτουν σε περισσότερες της μιας κατηγορίες, ή και στις τέσσερις. Στη μελέτη αυτή, και με εργαλείο τη Βίβλο, θα προσπαθήσω να ξετυλίξω τα μυστικά της προσευχής, να αναλύσω τη φιλοσοφία της και να εξηγήσω το πώς ενεργεί.
Ι: Ευχαριστία
Η ευγενέστερη μορφή προσευχής και η πιο ευεργετική στον άνθρωπο, αφού εξυψώνει το πνεύμα του περισσότερο από κάθε άλλη, είναι η ευχαριστία.
«Πάντοτε να χαίρεστε. Αδιάκοπα να προσεύχεστε.
Σε όλα να ευχαριστείτε• επειδή αυτό είναι το θέλημα του Θεού σε σας εν Χριστώ Ιησού.» (Α´ Θεσσαλονικείς 5: 16-18)
Εδώ έχουμε τον Απόστολο Παύλο να δίνει οδηγίες στους Θεσσαλονικείς να προσεύχονται διαρκώς, και πάντα να χαίρονται, δίδοντας ευχαριστίες στο Θεό κάτω απ’ όλες τις περιστάσεις. Αυτό είναι το θέλημα του Θεού, λέει ο Παύλος. Και το θέλημα του Θεού για τον άνθρωπο είναι να πράττει εκείνο που συμβάλλει στο ύψιστο καλό του. Μια διάθεση ευχαριστίας και ευγνωμοσύνης προς το Θεό είναι προς όφελος του ανθρώπου στο εδώ και τώρα. Το ύψιστο συμφέρον του ανθρώπου εξυπηρετείται από μια διάθεση ευχαριστίας, άσχετα από τις περιστάσεις!
Φυσικά και είναι εύκολο να διακατέχεται κανείς από διάθεση ευχαριστίας προς μια ανώτερη δύναμη, όταν όλα πάνε καλά στη ζωή του. Πόσο εύκολο όμως είναι να ευχαριστεί κανείς ακόμη και μέσα στις συμφορές του; Είναι ανθρωπίνως κατορθωτό να ευχαριστεί κανείς όταν, π.χ., έχασε ξαφνικά και πρόωρα αγαπημένο πρόσωπο, και μάλιστα με οδυνηρό τρόπο; Κι όμως, αυτό μας συμφέρει να κάνουμε: να είμαστε ευγνώμονες ακόμη κι αν υποφέρουμε απώλεια. Εάν αφήσουμε τον εαυτό μας να βυθιστεί στην κατάθλιψη και στην πικρία, ο πόνος μας θα μεγαλώσει, αφού έτσι κλείνουμε την πόρτα της καρδιάς στο μεγάλο Παρηγορητή, το Πνεύμα του Θεού.
Χωρίς αμφιβολία ο Δαβίδ γνώριζε τα οφέλη της δοξολογίας και προτρέπει:
«Αλαλάξτε στον Κύριο, ολόκληρη η γη.
Δουλέψτε στον Κύριο με ευφροσύνη• ελάτε μπροστά του με αγαλλίαση. (…)
Μπείτε μέσα στις πύλες του με δοξολογία, και στις αυλές του με ύμνο• δοξολογείτε τον• ευλογείτε το όνομά του.
Επειδή ο Κύριος είναι αγαθός• το έλεός του παραμένει στον αιώνα, και η αλήθεια του από γενεά σε γενεά.» (Ψαλμοί 100: 1)
Όταν μπαίνουμε στις πύλες του Θεού, είτε μόνοι μας, εισερχόμενοι στα ‘άγια των αγίων’ της καρδιάς μας, είτε με άλλους πιστούς στην εκκλησία, πρέπει να πλημμυρίζουμε από δοξολογία και ευχαριστία. Σίγουρα ο Θεός είναι καλός, το έλεός του είναι αιώνιο και η Αλήθεια του διαρκεί εις τον αιώνα. Το να ευλογούμε το όνομά του και να τον ευχαριστούμε κατά πάντα και δια πάντα, διατηρώντας καλή διάθεση κάτω από όλες τις περιστάσεις, δοξάζει το Θεό. Το να είμαστε ευγνώμονες για το κάθε τι μας εξαγνίζει και ανανεώνει τη δύναμή μας. Το κυριότερο όμως είναι ότι μια διάθεση ευχαριστίας και ευγνωμοσύνης μας κάνει να λάμπουμε μέσα στο πνευματικό σκοτάδι που απλώνεται ολόγυρά μας, δείχνοντας έμπρακτα και σιωπηλά το δρόμο προς το Θεό.
«Μη μεριμνάτε για τίποτε• αλλά, με ευχαριστία για το κάθε τι, τα αιτήματά σας ας γίνονται γνωστά στο Θεό δια μέσου της προσευχής και της δέησης.» (Προς Φιλιππησίους 4:6)
Το να αγωνιά κάποιος για τις ανάγκες του και να διακατέχεται από άγχος δεν βοηθάει. Απεναντίας, υπονομεύει την υγεία του, καθώς κατατρώει τη ζωτική του ενέργεια. Τον κάνει επίσης δυσάρεστο στους γύρω του και ανεπιθύμητο. Άρα από καμία πλευρά δεν μας συμφέρει να αγωνιούμε για τίποτα. Απεναντίας, πρέπει να παρουσιάζουμε τα θέματα που μας απασχολούν στο Θεό με την καρδιά μας γεμάτη από ευχαριστίες. Τότε και μόνο θα έχουμε γαλήνη στην ψυχή μας και οι απαντήσεις στις προσευχές μας θα είναι καθ’ οδόν.
Την ίδια οδηγία έδωσε ο Απόστολος Παύλος και προς τους Κολοσσαείς:
«Επιμένετε στην προσευχή, αγρυπνώντας σ' αυτή με ευχαριστία.» (Προς Κολοσσαείς 4: 2)Πολύ συχνά οι απαντήσεις στις προσευχές μας φαίνεται να καθυστερούν. Αυτό δεν πρέπει να μας αποκαρδιώνει. Υπάρχουν εμπόδια που πρέπει να υπερβληθούν προτού η απάντηση φτάσει σ’ εμάς. Άλλες φορές η απάντηση δεν εξυπηρετεί το ύψιστο καλό μας. Πάντως ο πιστός πρέπει να προσεύχεται με ευχαριστίες στην καρδιά του.
Ακόμη και την τροφή μας πρέπει να λαμβάνουμε με ευχαριστίες διότι έτσι αγιάζεται. Κατά τον Απόστολο Παύλο, όλες οι τροφές είναι καθαρές, αρκεί να τρώγονται ευχαριστώντας το Θεό:
«Το Πνεύμα, μάλιστα, λέει με σαφήνεια ότι στους έσχατους καιρούς μερικοί θα αποστατήσουν από την πίστη, προσέχοντας σε πνεύματα πλάνης και σε διδασκαλίες δαιμονίων, που διαδίδουν υποκριτές ψευδολόγοι με καυτηριασμένη συνείδηση.
Αυτοί εμποδίζουν το γάμο και προστάζουν αποχή από ορισμένα φαγητά, τα οποία ο Θεός έκτισε για να τα παίρνουν με ευχαριστία οι πιστοί και όσοι γνώρισαν την αλήθεια. Επειδή κάθε κτίσμα του Θεού είναι καλό, και κανένα δεν είναι απορρίψιμο όταν παίρνεται με ευχαριστία. Διότι αγιάζεται διαμέσου του λόγου του Θεού και διαμέσου της προσευχής.» (Α´ Τιμόθεο 4: 1-5)
Εδώ ο Απ. Παύλος αναφέρεται στους νόμους και τα τελετουργικά της Παλαιάς Διαθήκης που απαιτούσαν αποχή από συγκεκριμένα κρέατα επειδή θεωρούνταν ακάθαρτα. Προφανώς μερικοί Εβραίοι Χριστιανοί ήταν ακόμη προσκολλημένοι σ’ αυτά τα έθιμα. Ο Απ. Παύλος διδάσκει πως όταν παίρνει κανείς την τροφή του με ευχαριστία προς το Θεό, τότε όλες οι τροφές είναι καθαρές και ωφέλιμες. Ειδικά σήμερα, που οι περισσότερες τροφές είναι νοθευμένες με χημικά και ορμόνες, είναι χρήσιμο να θυμόμαστε την προτροπή του Απ. Παύλου και να ευλογούμε την τροφή μας μετά λόγου πίστεως, προσφέροντας ευχαριστίες προς το Θεό.
ΙΙ. Δέηση
Η δέηση είναι το είδος της προσευχής που όλοι οι άνθρωποι, συνειδητά ή ασυνείδητα, ακόμη και οι άθεοι, σε κάποια στιγμή της ζωής τους έχουν χρησιμοποιήσει. Είναι φυσιολογικό σε ώρα κινδύνου οι άνθρωποι να επικαλούνται κάποιο ανώτερο ον, έξω απ’ αυτούς. Κι αυτό γίνεται ενστικτωδώς, ακόμη κι αν δεν εκφράζεται με λέξεις αλλά απλά με την επιθυμία της καρδιάς μας. Ας δούμε τι μας λέει η Βίβλος γι’ αυτό το είδος της προσευχής.
«Εκζήτησα τον Κύριο και με εισάκουσε, και με ελευθέρωσε από όλους τους φόβους μου.» (Ψαλμοί 34: 4) Ο Δαβίδ, παρόλο που ήταν ένας κεχρισμένος βασιλιάς, είχε όλα τα χαρακτηριστικά και τις αδυναμίες ενός κοινού ανθρώπου. Όταν αμάρτησε ενώπιον του Κυρίου, καταλήφθηκε από φόβο. Ο φόβος είναι ένα βασανιστικό συναίσθημα που γονατίζει τον άνθρωπο, αλλά ο Δαβίδ δεν παρέμεινε αδρανής, παραδίδοντας τον εαυτό του στη βάσανο του φόβου. Σαν άνθρωπος πίστης και προσευχής που ήταν, εκζήτησε με θέρμη από τον Κύριο να τον ελευθερώσει από τους φόβους του. Και σίγουρα ο Θεός απάντησε στις προσευχές του και τον ελευθέρωσε από το βασανιστικό πνεύμα του φόβου.
«Ζητάτε, και θα σας δοθεί• ψάχνετε, και θα βρείτε• κρούετε, και θα σας ανοιχτεί. Επειδή καθένας που ζητάει παίρνει, κι αυτός που ψάχνει βρίσκει, και σ' αυτόν που κρούει θα ανοιχτεί. Ή, ποιος άνθρωπος είναι από σας, που, αν ο γιος του ζητήσει ψωμί, θα του δώσει πέτρα;
Και αν του ζητήσει ψάρι, μήπως θα του δώσει φίδι;
Αν, λοιπόν, εσείς, που είστε πονηροί, ξέρετε να δίνετε καλά πράγματα στα παιδιά σας, πόσο μάλλον ο Πατέρας σας, που είναι στους ουρανούς, θα δώσει αγαθά σ' αυτούς που ζητούν απ' αυτόν;» (Κατά Ματθαίον 7: 7-11)
Αυτές είναι οδηγίες για την προσευχή που έδωσε ο Ιησούς στα πλήθη στην περίφημη «Επί του Όρους Ομιλία». “Ζητάτε”, “ψάχνετε”, “χτυπάτε” πόρτες… Ποιος είναι ο λόγος γι’ αυτό; Μήπως ο Θεός είναι κουφός ή τυφλός και πρέπει να είμαστε ηχηροί και επίμονοι ώστε τελικά να μας πάρει είδηση και ν’ απαντήσει στις προσευχές μας; Φυσικά όχι!
Μήπως άραγε είναι απρόθυμος να μας δώσει εκείνο που ζητάμε και γι’ αυτό πρέπει να είμαστε επίμονοι στις προσευχές μας μπας και καταφέρουμε να τον πείσουμε ώστε ν’ αλλάξει γνώμη και τελικά να μας κάνει τη χάρη; Κάθε άλλο! Όταν ένας καλός πατέρας γνωρίζει εκ των προτέρων τις ανάγκες των παιδιών του και δεν περιμένει αυτά να τον παρακαλάνε γονατιστά από το πρωί μέχρι το βράδυ αλλά τους προσφέρει απλόχερα αυτά που χρειάζονται, μάλιστα πριν ακόμη τα ζητήσουν, πολύ περισσότερο ο ουράνιος Πατέρας θα μας δώσει ό,τι χρειαζόμαστε χωρίς να το ζητήσουμε!
Γιατί λοιπόν ο Ιησούς έδωσε τέτοιες οδηγίες; Για ν’ απαντήσουμε σ’ αυτή την ερώτηση πρέπει πρώτα να κατανοήσουμε το πώς λειτουργεί η προσευχή. Επιπλέον, πρέπει να ξεκαθαρίσουμε στο νου μας εάν έχουμε να κάνουμε μ’ έναν προσωπικό Θεό ή απλά με τους κυρίαρχους απρόσωπους νόμους που διέπουν τον εαυτό μας, τις διαπροσωπικές σχέσεις, και τη σχέση μας με τη Φύση και τη Θεότητα.
Οι απαντήσεις στις προσευχές μας δεν πέφτουν από τον ουρανό, αλλά τις προσελκύουμε ανάλογα με την πίστη μας, την επιμονή και την υπομονή μας. Η δύναμη για να ελκύσουμε αυτές τις απαντήσεις απελευθερώνεται από το πνεύμα μας, το οποίο είναι η παρουσία του Θεού μέσα μας, δηλαδή το εγγενές θεϊκό στοιχείο όπου ο Θεός όντως γίνεται προσωπικός.
Ο πλησιέστερος ορισμός που θα μπορούσα να δώσω στην προσευχή είναι αυτός: Προσευχή είναι το μέσον παραγωγής και απελευθέρωσης ενέργειας από τον πνευματικό πυρήνα της ύπαρξής μας για να συντελέσει στην εκπλήρωση επιθυμίας.
Η επίκληση του ονόματος του Θεού στις προσευχές μας αναζωπυρώνει το πνεύμα μας, ενώ η πίστη αυξάνει την ποσότητα και την ποιότητα της ενέργειας που παράγεται μέσα μας. Όσο πιο πολύ κάποιος ζητάει και ψάχνει και χτυπάει, τόσο πιο πολύ θα του δοθεί, και θα βρει, και πόρτες θα του ανοιχτούν. Γι’ αυτό πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί στο τι ζητάμε ώστε να μην παραβιάζουμε τις θεϊκές αρχές και φέρουμε κρίση πάνω μας.
Μέσα από τα επόμενα εδάφια επιβεβαιώνεται έτι περαιτέρω ο ανωτέρω ορισμός για την προσευχή.
«Εις δε Εκείνον που δύναται να κάμει υπέρ εκ περισσού πάνω απ’ όλα όσα ζητούμε ή αντιλαμβανόμαστε, κατά τη δύναμη που ενεργείται μέσα μας, εις αυτόν πρέπει η δόξα…» (Προς Εφεσίους 3: 20-21α)
Και βέβαια ο Θεός μπορεί να κάνει υπέρ εκ περισσού πάνω απ’ αυτά που ζητάμε στις προσευχές μας. Όμως περιορίζεται από τη δύναμη που ενεργείται μέσα μας, δηλαδή από την πίστη μας και την ενέργεια που αυτή παράγει δια του πνεύματός μας. Με άλλα λόγια, ο "εσωτερικός άνθρωπος", δηλαδή το πνεύμα μέσα μας, είναι αυτό που απαντάει στις προσευχές μας. Εάν κατανοήσουμε το μηχανισμό της προσευχής, τότε δεν θα παραπονιόμαστε ποτέ στο Θεό όταν οι προσευχές μας δεν "απαντώνται". Και φυσικά δεν θα νιώθουμε πικρία στην καρδιά μας εναντίον του Θεού, όταν τα πράγματα δεν εξελίχτηκαν όπως τα περιμέναμε.
Η πίστη είναι προαπαιτούμενο για την απάντηση στις προσευχές. Σύμφωνα με τη Βίβλο, είναι εκ των ων ουκ άνευ.
«Και πάντα όσα ζητήσετε στην προσευχή σας έχοντες πίστη, θα τα λάβετε.» (Κατά Ματθαίον 21:22)
«Και ο Ιησούς, απαντώντας, λέει σ' αυτούς: Έχετε πίστη Θεού. Επειδή, σας διαβεβαιώνω, ότι όποιος πει σ' αυτό το βουνό: Σήκω και πέσε μέσα στη θάλασσα, και δεν διστάσει στην καρδιά του, αλλά πιστέψει ότι εκείνα που λέει γίνονται, θα γίνει σ' αυτόν ό,τι και αν πει.
Γι' αυτό, σας λέω: Όλα όσα ζητάτε, καθώς προσεύχεστε, πιστεύετε ότι τα λάβατε, και θα γίνει σε σας.» (Κατά Μάρκον 11: 22-24)
Πίστη, λοιπόν, χρειαζόμαστε όταν προσευχόμαστε, δηλαδή όταν επιθυμούμε και ευχόμαστε να γίνει κάτι. Πίστη και πάλι πίστη!
Μάλιστα, τόσο δυνατή πρέπει να είναι η πίστη ώστε θεωρούμε ότι αυτό που ζητάμε το έχουμε ήδη λάβει, κι ας μην το βλέπουμε, κι ας μην είναι χειροπιαστό. Κάτι ανάλογο εννοεί η λαϊκή παροιμία με το «Καλομελέτα κι έρχεται».
Τι είναι πίστη; Την απάντηση μας τη δίνει ο Απόστολος Παύλος στην προς Εβραίους επιστολή του:
«Είναι δε η πίστη, πεποίθηση γι' αυτά που ελπίζονται, βεβαίωση για πράγματα που δεν βλέπονται.» (Προς Εβραίους 11:1)Στο πρωτότυπο αρχαίο κείμενο ο ως άνω ορισμός της πίστης είναι: «Έστιν δε πίστις ελπιζομένων υπόστασις, πραγμάτων έλεγχος ου βλεπομένων.»
Αξίζει να διαλογιστούμε επ’ αυτού. Τι σημαίνει "υπόσταση" ενός πράγματος; Σημαίνει βάση, θεμέλιο, ουσία. Για να δώσουμε λοιπόν ουσία σε αυτά που ελπίζουμε, χρειάζεται πίστη. Τι σημαίνει "έλεγχος"; Σημαίνει εξουσία πάνω σε κάτι, και στην περίπτωση της πίστης σημαίνει εξουσία πάνω σε πράγματα που δεν είναι ακόμη ορατά. Πίστη λοιπόν είναι η ουσία της δέησης. Είναι ο σπόρος που φυτεύουμε στο πνεύμα μας για να δημιουργήσουμε την αναγκαία ενέργεια μέσα μας που θα υλοποιήσει το αντικείμενο της προσευχής μας. Η υλοποίηση μπορεί να πάρει χρόνο, αλλά με τον έλεγχο της πίστης θα έλθει. Φυσικά χρειάζονται και οι δικές μας πρακτικές ενέργειες. Όπως έλεγαν οι αρχαίοι πρόγονοί μας, «Συν Αθηνά και χείρα κίνει».
Υπάρχουν βέβαια και άλλες προϋποθέσεις που ισχυροποιούν την πίστη και δυναμώνουν το πνεύμα μέσα μας να παράγει την απαιτούμενη ενέργεια για ν’ «απαντήσει» στις προσευχές μας.
«Και όταν στέκεστε προσευχόμενοι, συγχωρείτε, αν έχετε κάτι εναντίον κάποιου, για να συγχωρήσει σε σας και ο Πατέρας σας που είναι στους ουρανούς τα δικά σας παραπτώματα.
Αν, όμως, εσείς δεν συγχωρείτε, ούτε ο Πατέρας σας, που είναι στους ουρανούς, θα συγχωρήσει τα αμαρτήματά σας.» (Κατά Μάρκον 11: 25-26)
Για να παράγει το πνεύμα μας ενέργεια πρέπει να το κρατάμε καθαρό από αμαρτίες, και ιδιαίτερα να έχουμε συγχωρήσει από την καρδιά μας όλους όσοους μας έχουν βλάψει. Άλλωστε κι εμείς έχουμε βλάψει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, εκουσίως ή ακουσίως, συνανθρώπους μας, και ζητάμε από το Θεό να μας συγχωρήσει. Η ασυγχωρησία υπονομεύει την πίστη και εξασθενεί την πνευματική ενέργεια που διαθέτουμε. Εξάλλου, όταν στην καρδιά μας κρατάμε οργή και πικρία εναντίον συνανθρώπου μας δεν έχουμε παρρησία ενώπιον του Θεού.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό της αποτελεσματικής προσευχής είναι η ένταση.
«Εξομολογείστε ο ένας στον άλλον τα πταίσματά σας, και προσεύχεστε ο ένας για τον άλλον για να γιατρευτείτε. Πολύ ισχύει η δέηση του δικαίου που γίνεται ένθερμα.» (Ιακώβου 5: 16)
Η ένθερμη δέηση του δικαίου έχει μεγάλη δύναμη ακόμη και για θεραπεία. Γιατί άραγε πρέπει η δέηση να είναι ένθερμη; Γιατί πρέπει να είναι φορτισμένη με πολύ συναίσθημα και δεν αρκεί να είναι μια ήρεμη αναφορά του αιτήματος προς το Θεό; Προφανώς διότι η προσευχή που είναι φορτισμένη με συναίσθημα παράγει μεγαλύτερη πνευματική ενέργεια. Η πίστη πρέπει να είναι επενδυμένη με ενθουσιασμό, ένταση και συναίσθημα, ανάλογα με το αίτημα, για να είναι πιο αποτελεσματική. Κοντολογίς, προσευχές που γράφτηκαν από άλλους, σε άλλες εποχές, και διαβάζονται εν ψυχρώ σαν ένα ποίημα, δεν είναι αποτελεσματικές.
Ο Απόστολος Παύλος επιβεβαιώνει ότι και ο Ιησούς κατά τη διάρκεια της τριετούς προφητικής διακονίας του συνήθιζε να προσεύχεται με θέρμη:
«Ο οποίος κατά τις ημέρες της σάρκας του, αφού με δυνατή κραυγή και δάκρυα πρόσφερε δεήσεις και ικεσίες προς εκείνον που μπορούσε να τον σώσει από το θάνατο, (…).» (Προς Εβραίους 5:7)
Ας μη νομίσουμε όμως ότι όλες οι ένθερμες και μετά πίστεως προσευχές των δικαίων θ’ απαντηθούν οπωσδήποτε. Ακόμη και ο Ιησούς που προσευχήθηκε ένθερμα για ν’ αποφύγει το σταυρό του μαρτυρίου δεν εισακούστηκε:
«Και καθώς βγήκε έξω, πήγε, σύμφωνα με τη συνήθειά του, στο όρος των Ελαιών• τον ακολούθησαν δε και οι μαθητές του. Και όταν ήρθε στον τόπο, είπε σ' αυτούς: Προσεύχεστε για να μην εισέλθετε σε πειρασμό.
Κι αυτός χωρίστηκε απ' αυτούς σε απόσταση περίπου βολής μιας πέτρας, και αφού γονάτισε, προσευχόταν, λέγοντας: Πατέρα, αν θέλεις, να απομακρύνεις από μένα τούτο το ποτήρι• όμως, όχι το δικό μου θέλημα, αλλά το δικό σου ας γίνει.
Και φάνηκε σ' αυτόν ένας άγγελος από τον ουρανό ενισχύοντάς τον. Και καθώς ήρθε σε αγωνία, προσευχόταν πιο θερμά. Έγινε, μάλιστα, ο ιδρώτας του σαν θρόμβοι αίματος που κατέβαιναν στη γη.
Και όταν σηκώθηκε από την προσευχή, ήρθε στους μαθητές του και τους βρήκε να κοιμούνται από τη λύπη.
Και τους είπε: Τι κοιμάστε; Σηκωθείτε και προσεύχεστε, για να μη μπείτε σε πειρασμό.» (Κατά Λουκά 22: 39-46)
Τόσο ένθερμη ήταν η προσευχή του Ιησού που ο ιδρώτας του έτρεχε σαν θρόμβοι αίματος. Κι όμως δεν εισακούστηκε… Πάντως ο Ιησούς τελείωσε την προσευχή του υποτάσσοντας το θέλημά του στο θέλημα του Θεού: «Πλην μη το θέλημά μου αλλά το σον γενέσθω». Εκτός του ότι μια τέτοια προσθήκη στο τέλος κάθε προσευχής υπονομεύει ή ακυρώνει την πίστη, γεννιέται επίσης και το εξής εύλογο ερώτημα: Αφού το θέλημα του Θεού έτσι κι αλλιώς θα γίνει, είτε πλαντάξουμε σε ένθερμη προσευχή είτε όχι, είτε του το επιτρέψουμε είτε όχι, ποιος ο λόγος να προσευχόμαστε καν; Είναι δυνατόν ο άνθρωπος να μεταπείσει το Θεό από του να κάνει το θέλημά του;
Δύο τινά μπορεί να συμβαίνουν:
1. Ή η προσευχή είναι μια εντελώς περιττή διαδικασία, αφού δεν μπορεί ν’ αλλάξει το θέλημα του Θεού, οπότε ακόμη και ο Χριστός προσευχόταν λάθος,
2. Ή δεν έχουμε να κάνουμε με προσωπικό Θεό αλλά με κυρίαρχους άγραφους νόμους, και η ένθερμη προσευχή μετά πίστεως μπορεί ακόμη και να τους ανατρέψει.
Διαλέγετε και παίρνετε. Εγώ επιλέγω τη δεύτερη εκδοχή που είναι πιο φιλική στον κοινό νου που διαθέτω και στην ανθρώπινη εμπειρία, και που υποστηρίζεται από τα Βιβλικά εδάφια που παρέθεσα προηγουμένως. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, ομολογώ ότι «εν οίδα ότι ουδέν οίδα», για να ’μαστε εξηγημένοι.
«Οι οφθαλμοί του Κυρίου είναι επί τους δικαίους, και τα ώτα αυτού εις την κραυγή αυτών. (…) Έκραξαν οι δίκαιοι και ο Κύριος εισάκουσε, και εκ πασών των θλίψεων αυτών ελευθέρωσε αυτούς.» (Ψαλμοί 34: 15, 17)
Δυστυχώς, αυτή η γενίκευση, «εκ πασών των θλίψεων ελευθέρωσε αυτούς», δεν βλέπουμε να συμβαίνει στην πραγματικότητα. Υπάρχει άραγε θεία μεσολάβηση στην απάντηση της προσευχής, εκτός από την πνευματική ενέργεια του ίδιου του ατόμου που περιγράψαμε προηγουμένως; Είναι πιθανό να υπάρχει. Δεν είμαστε μόνοι στο Σύμπαν. Υπάρχουν οι άγγελοι, που είναι πνεύματα διακονίας του ανθρώπου – οι οφθαλμοί και τα ώτα του Κυρίου – και ίσως ακόμη και τα πνεύματα αποθανόντων αγίων που ελκύονται σε βοήθεια των δικαίων όταν κράζουν στον Κύριο για απελευθέρωση από μια δύσκολη κατάσταση. Όλα αυτά βέβαια με ερωτηματικό.
Πάντως η Βίβλος συμβουλεύει να μην προσευχόμαστε σε άλλα όντα ή μη όντα. Η προσευχή μας πρέπει ν’ απευθύνεται μόνο στο Θεό. Αυτό άλλωστε συμβούλεψε ο ίδιος ο Ιησούς που έδωσε το υπόδειγμα στην «Κυριακή Προσευχή» (το «Πάτερ ημών»).
Στο μεγάλο πόνο ενδέχεται η προσευχή να είναι βουβή, συνοδευόμενη από στεναγμούς. Η Βίβλος μας λέει ότι σε περιπτώσεις που δεν γνωρίζουμε πώς να προσευχηθούμε, το Πνεύμα μας βοηθάει:
«Παρομοίως, όμως, και το Πνεύμα βοηθά στις ασθένειές μας• επειδή το τι να προσευχηθούμε, καθώς πρέπει, δεν ξέρουμε, αλλά το ίδιο το Πνεύμα ικετεύει για χάρη μας με στεναγμούς αλάλητους.Κι αυτός που ερευνά τις καρδιές ξέρει τι είναι το φρόνημα του Πνεύματος, ότι ικετεύει σύμφωνα με το θέλημα του Θεού για χάρη των αγίων.» (Προς Ρωμαίους 8: 26-27)
Εδώ έχουμε φτάσει σε βαθύτερα πνευματικά νερά. Αυτού του είδους η προσευχή δε διδάσκεται, ούτε μπορεί κάποιος να την προκαλέσει με τη θέλησή του. Και ούτε βεβαίως μπορεί κανείς να εξηγήσει από πού προέρχονται οι αλάλητοι στεναγμοί. Προέρχονται από το Πνεύμα του Θεού, όπως ισχυρίζεται ο Απόστολος Παύλος, ή μήπως ξεκινούν από το πνεύμα του ανθρώπου, τον “εσωτερικό άνθρωπο”, και είναι ένα ξέσπασμα που προκαλείται από βαθιά συγκίνηση; Σε κάθε περίπτωση εκδηλώνεται σ’ εκείνους που προσεύχονται ένθερμα όταν βρίσκονται σε μεγάλη ανάγκη, ή μεσολαβούν προσευχόμενοι για άλλους που βρίσκονται σε αγωνία, και έχει πολύ δυνατά αποτελέσματα.
Στην Καινή Διαθήκη βρίσκουμε περίπτωση όπου ο ίδιος ο Ιησούς προσευχήθηκε με στεναγμούς αλάλητους. Ήταν τότε που ανάστησε το Λάζαρο. Ας δούμε την αφήγηση του Ευαγγελιστή Ιωάννη:
«Η Μαρία, λοιπόν, καθώς ήρθε όπου ήταν ο Ιησούς, όταν τον είδε έπεσε στα πόδια του λέγοντας σ' αυτόν: Κύριε, αν ήσουν εδώ, δεν θα πέθαινε ο αδελφός μου.
Και ο Ιησούς, καθώς την είδε να κλαίει, και τους Ιουδαίους, που είχαν έρθει μαζί της να κλαίνε, στέναξε μέσα στο πνεύμα του και ταράχτηκε.Και είπε: Πού τον βάλατε; Του λένε: Κύριε, έλα και δες. Δάκρυσε ο Ιησούς. Οι Ιουδαίοι, λοιπόν, έλεγαν: Δες πόσο τον αγαπούσε. Μερικοί, μάλιστα, απ' αυτούς είπαν: Δεν μπορούσε αυτός που άνοιξε τα μάτια του τυφλού, να κάνει ώστε κι αυτός να μη πεθάνει;
Ο Ιησούς, λοιπόν, στενάζοντας πάλι μέσα του, έρχεται στο μνήμα. Υπήρχε δε ένα σπήλαιο, και επάνω του ήταν τοποθετημένη μια πέτρα.
Ο Ιησούς λέει: Σηκώστε την πέτρα.
Η αδελφή του νεκρού, η Μάρθα, λέει σ' αυτόν: Κύριε, μυρίζει ήδη• επειδή, είναι τεσσάρων ημερών.
Ο Ιησούς λέει σ' αυτήν: Δεν σου είπα ότι, αν πιστέψεις, θα δεις τη δόξα του Θεού;
Σήκωσαν, λοιπόν, την πέτρα, όπου ήταν τοποθετημένος ο νεκρός. Και ο Ιησούς, αφού ύψωσε τα μάτια επάνω, είπε: Πατέρα, σε ευχαριστώ που με άκουσες.
Και εγώ γνώριζα ότι πάντοτε με ακούς• αλλά για το πλήθος, που στέκεται ολόγυρα, το είπα, για να πιστέψουν ότι εσύ με απέστειλες. Και όταν τα είπε αυτά, κραύγασε με δυνατή φωνή: Λάζαρε, έλα έξω.
Και ο πεθαμένος βγήκε έξω, δεμένος τα πόδια και τα χέρια με τα σάβανα• και το πρόσωπό του ήταν ολόγυρα δεμένο με σουδάρι. Ο Ιησούς λέει σ' αυτούς: Λύστε τον, και αφήστε τον να περπατήσει.» (Κατά Ιωάννη 11: 32-44)
Αν δεχτούμε ότι η ιστορία είναι αληθινή, σ’ αυτή την περίπτωση ο Ιησούς δεν πρόσθεσε «όχι το θέλημά μου αλλά το σον γενέσθω». Περίεργο! Γνώριζε άραγε ο Ιησούς ότι ήταν θέλημα Θεού να αναστήσει το Λάζαρο; Με άλλα λόγια, γνώριζε ότι ο Λάζαρος είχε πεθάνει παρά το θέλημα του Θεού που ήταν να ζήσει; Πολλά τα ερωτηματικά… Οι Χριστιανοί θα πουν ότι ο Θεός το έκανε για να δείξει τη δόξα του. Προσωπικά δεν πιστεύω ότι ο Θεός έχει ανάγκη να επιδείξει τη δόξα του στους ανθρώπους. Είναι άλλωστε εκθαμβωτική η δόξα που επιδεικνύεται μέσω του υπέρλαμπρου Σύμπαντος.
Πάντως, για να επανέλθουμε στο θέμα μας που είναι οι αλάλητοι στεναγμοί, ας σημειώσουμε ότι ο Ιησούς πριν δώσει εντολή για την ανάσταση του Λαζάρου είχε δακρύσει, είχε στενάξει και είχε ταραχτεί. Είχε δηλαδή αυθόρμητα μπει στη διαδικασία μιας πανίσχυρης βουβής προσευχής που διενεργείτο στο πνεύμα του.
Στα επόμενα εδάφια βλέπουμε ότι ο Ιησούς είχε υποβαθμίσει την ανάγκη προσευχής για τις καθημερινές ανάγκες:
«Και στους μαθητές του είπε: Γι' αυτό σας λέω: Μη μεριμνάτε για τη ζωή σας, τι να φάτε• ούτε για το σώμα, τι να ντυθείτε. Η ψυχή είναι πολυτιμότερη από την τροφή, και το σώμα από το ένδυμα.
Παρατηρήστε τους κόρακες ότι δεν σπέρνουν ούτε θερίζουν• οι οποίοι δεν έχουν ταμείο ούτε αποθήκη, και ο Θεός τους τρέφει. Πόσο περισσότερο διαφέρετε εσείς από τα πουλιά;
Και ποιος από σας μεριμνώντας μπορεί να προσθέσει έναν πήχη στο ανάστημά του; Αν, λοιπόν, εσείς δεν μπορείτε ούτε το ελάχιστο, για τα υπόλοιπα γιατί μεριμνάτε;
Παρατηρήστε τα κρίνα, πώς μεγαλώνουν• δεν κοπιάζουν ούτε κλώθουν• σας λέω, όμως, ούτε ο Σολομών, μέσα σε όλη του τη δόξα, δεν ντύθηκε σαν ένα απ' αυτά. Αλλά, αν το χορτάρι, που σήμερα είναι στο χωράφι και αύριο ρίχνεται σε καμίνι, ο Θεός το ντύνει με έναν τέτοιο τρόπο, πόσο περισσότερο εσάς, ολιγόπιστοι;
Κι εσείς μη ζητάτε τι να φάτε ή τι να πιείτε• και μην είστε μετέωροι. Επειδή όλα αυτά τα ζητούν τα έθνη του κόσμου• ενώ ο Πατέρας σας ξέρει ότι έχετε ανάγκη απ' αυτά.
Πλην, ζητάτε τη βασιλεία του Θεού, και όλα αυτά θα σας προστεθούν.» (Κατά Λουκά 12: 22-31)
Ας παρατηρούμε λοιπόν τη Φύση για να παίρνουμε πνευματικά μαθήματα. Τα πουλιά βρίσκουν την τροφή τους κελαηδώντας! Δεν αγωνιούν για το αύριο. Τα εφήμερα κρίνα του αγρού ντύνονται μεγαλοπρεπώς από τη Φύση και ευωδιάζουν όποιους τα προσεγγίζουν. Έτσι πρέπει να είναι και ο μαθητής του Κυρίου: να κελαηδάει τη δόξα του Θεού και να ευωδιάζει με το άρωμα της πνευματικότητάς του.
Όταν προσεύχεται και εργάζεται κάποιος για να έλθει η βασιλεία του Θεού μέσα του και γύρω του, δεν χρειάζεται ν’ αγωνιά για τα προς το ζην, είπε ο Ιησούς στους μαθητές του. Δεν έχει ανάγκη να προσεύχεται για το τι θα φάει και τι θα πιει, διότι ο Θεός θα φροντίσει γι’ αυτά. Η εμπειρία δείχνει ότι κανένας προφήτης, απόστολος, ή άγιος που κοπίαζε για τη βασιλεία του Θεού δεν πέθανε από πείνα.
Και βέβαια ο άνθρωπος θα κάνει τις απαραίτητες προσπάθειες ώστε να κερδίζει τα προς το ζην και να μη γίνεται βάρος σε κανένα. Άλλωστε και τα πουλιά ψάχνουν για την τροφή τους. Δεν ανοίγουν το στόμα τους περιμένοντας να τους πέσει ο σπόρος ουρανοκατέβατος. Όμως δεν χρειάζεται ν’ αγωνιά κανείς δαπανώντας πολύτιμη ζωτική ενέργεια.
Μερικές ακόμη οδηγίες για την προσευχή-δέηση μας δίνει ο Ιησούς στα επόμενα εδάφια:
«Και όταν προσεύχεσαι, να μη είσαι σαν τους υποκριτές• επειδή αρέσκονται να προσεύχονται όρθιοι στις συναγωγές και στις γωνίες των πλατειών, για να φανούν στους ανθρώπους• σας διαβεβαιώνω ότι έχουν ήδη πάρει τον μισθό τους.
Εσύ, όμως, όταν προσεύχεσαι, μπες μέσα στο ταμείο σου, και, αφού θα έχεις κλείσει την πόρτα σου, προσευχήσου στον Πατέρα σου που είναι στον κρυφό χώρο• και ο Πατέρας σου που βλέπει στον κρυφό χώρο, θα σου ανταποδώσει στα φανερά.
Και όταν προσεύχεστε, μη επαναλαμβάνετε τα ίδια και τα ίδια, όπως οι Εθνικοί• επειδή νομίζουν ότι με την πολυλογία τους θα εισακουστούν.
Μη εξομοιωθείτε, λοιπόν, μ' αυτούς• επειδή ο Πατέρας σας ξέρει από ποια πράγματα έχετε ανάγκη, πριν εσείς τα ζητήσετε απ' αυτόν.» (Κατά Ματθαίον 6: 5-8)
Για να είναι αποτελεσματική η προσευχή πρέπει να γίνεται σε κρυφό χώρο, μακριά από τα βλέμματα τρίτων, ώστε να μπορεί ο προσευχόμενος να συγκεντρωθεί και ν’ ανοίξει την ψυχή του στον Πατέρα που είναι Πνεύμα και αόρατος και πανταχού παρών. Δεν χρειάζεται όμως ν’ απεραντολογεί και να επαναλαμβάνει τα ίδια και τα ίδια, λες και ο Θεός είναι κουφός και δε γνωρίζει τις ανάγκες του προσευχόμενου. Κι εδώ θυμήθηκα την παροιμία που λέει ότι «το πολύ κύριε ελέησον το βαριέται κι ο Θεός.»
Έχει μπορέσει κανείς να μετρήσει πόσα «Κύριε Ελέησον» αναπέμπονται στις λειτουργίες των Ορθόδοξων Χριστιανών; Λες και δεν θέλει ο Θεός να ελεήσει, αλλά όταν του το πούμε καμιά εκατοστή φορές θ' αλλάξει γνωμη. Το πράγμα ξεπερνάει τα όρια του γελοίου και εμπίπτει στο πεδίο της ψυχιατρικής...
Πώς, λοιπόν, πρέπει να προσεύχεται κανείς; Ο Ιησούς έδωσε ένα πρότυπο, το «Πάτερ ημών». (Κατά Ματθαίον 6: 9-13) Αυτή είναι η προσευχή που οι Χριστιανοί κάθε ομολογίας αποστηθίζουν από παιδιά και επαναλαμβάνουν οσάκις προσεύχονται. Απευθύνεται στον Πατέρα μας που είναι στον «ουρανό», δηλαδή στο αόρατο πνευματικό πεδίο: «Πάτερ ημών, ο εν τοις ουρανοίς.»
Ο Θεός είναι πατέρας όλων των ανθρώπων κι έτσι μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι μας αγαπάει και θέλει ό,τι είναι καλύτερο για τα παιδιά του. Συνεπώς μπορούμε να τον πλησιάζουμε τόσο με σεβασμό όσο και με θάρρος, όπως ένα παιδί πλησιάζει τον πατέρα του, γνωρίζοντας ότι νοιάζεται για μας. Προφανώς δεν χρειάζονται διαμεσολαβητές και μεσίτες – άγγελοι, άγιοι ή ο Χριστός – για να φτάσει το αίτημά μας στο Θεό. Αν υπήρχε τέτοια ανάγκη θα το είχε διδάξει ο Ιησούς.
Προτού καταθέσουμε το αίτημά μας, πρέπει να δοξάσουμε το όνομα του Θεού, προσφέροντας έτσι το θαυμασμό και την ευγνωμοσύνη μας: «Αγιασθήτω το όνομά σου»! Εάν περιμένουμε χάρη και έλεος από το Θεό, είναι δική μας ανάγκη πρώτα να του προσφέρουμε δόξα και τιμή για το μεγαλείο του. Ο Θεός δεν ζητάει κάτι τέτοιο ούτε έχει ανάγκη από τις κολακείες των ανθρώπων. Όμως το να ζητάμε ν’ αγιαστεί το όνομά του προετοιμάζει τη δική μας καρδιά και υπογραμμίζει ότι πονάμε και υποφέρουμε όταν το όνομα του Κυρίου αντί να αγιάζεται βλασφημείται καθημερινά. Άλλωστε, εάν έχουμε τη σωστή σχέση με το Θεό έχουμε μια φυσική τάση να εκφράζουμε αισθήματα δόξας και λατρείας σ’ εκείνον προτού υποβάλουμε τα αιτήματά μας.
«Ελθέτω η βασιλεία σου». Αυτό είναι το πρωταρχικό και ευγενέστερο αίτημα που πρέπει να υποβάλουμε στο Θεό όταν προσευχόμαστε. Τούτο το αίτημα υπερβαίνει τα όρια του εαυτού και αγκαλιάζει όλους τους ανθρώπους. Ζητάμε να έλθει η βασιλεία του Θεού σε κάθε καρδιά. Στην ουσία ζητάμε η αγάπη να εκτοπίσει το μίσος, τη ζήλεια και κάθε κακία από τις καρδιές των ανθρώπων. Αυτό θα πει, «ελθέτω η βασιλεία σου». Πρόκειται για αόρατη πνευματική βασιλεία που όμως γίνεται ορατή από τους καλούς καρπούς που παράγουν οι άνθρωποι στη ζωή τους.
Και τι συμφέρον έχει ο Θεός εάν έλθει η "βασιλεία" του στη γη; Μα το συμφέρον του Θεού ταυτίζεται με εκείνο των ανθρώπων. Όταν η βασιλεία του Θεού έρχεται στην καρδιά του ανθρώπου, τότε ανοίγεται διάπλατα ο δρόμος προς την αρμονική ζωή και την ευτυχία του. Και ο ουράνιος Πατέρας χαίρεται όταν χαίρονται τα παιδιά του, και συμπάσχει όταν τα παιδιά του πονάνε. Συμπάσχει, διότι είναι μέσα μας! Σε αυτό το σημείο ας μου επιτραπεί να παραθέσω τη μαρτυρία ενός πιστού που είχα ακούσει πριν από πολλά χρόνια. Είχε πάθει σοβαρό ατύχημα από δική του υπαιτιότητα κι έμεινε στο κρεβάτι πολύ καιρό. Μου είπε, λοιπόν, αυθόρμητα πώς προσευχόταν, χωρίς να νομίζει ότι η προσευχή του ήταν ασυνήθιστη. Έλεγε: «Θεούλη μου, συγνώμη που σε στενοχώρησα, σου υπόσχομαι ότι θα γίνω καλά.» Και ω του θαύματος, έγινε εντελώς καλά!
«Γεννηθήτω το θέλημά σου ως εν ουρανώ και επί της γης.»
Ποιο είναι το θέλημα του Θεού για τη γη; Δεν είναι δύσκολο να μαντεύσουμε. Είναι το ίδιο με το θέλημα ενός καλού πατέρα για τα παιδιά του: Κατ’ αρχήν να είναι αγαπημένα, να είναι υγιή, χαρούμενα, δίκαια στις διαπροσωπικές τους σχέσεις και να προοδεύουν. Αυτό είναι και το θέλημα του Θεού επί της γης: αγάπη, ειρήνη, δικαιοσύνη, υγεία, ευημερία. Στο βαθμό που γίνεται το θέλημά του, στον ίδιο βαθμό η γη θα μοιάζει με τον ουρανό.
Πάμε τώρα και στα προσωπικά:
«Τον άρτον ημών τον επιούσιον δος ημίν σήμερον.» Το φυσικό σώμα του ανθρώπου έχει υλικές ανάγκες για να λειτουργήσει κανονικά. Όμως ο Ιησούς εισηγείται να προσευχόμαστε μόνο για την καθημερινή μας τροφή, όχι για τις ανάγκες του αύριο. Με άλλα λόγια, πρέπει να ζητάμε από το Θεό τα απολύτως απαραίτητα για σήμερα και να μην ανησυχούμε για το μέλλον. Ο Ιησούς δεν αφήνει περιθώρια για πλεονεξία εδώ. Εάν έχουμε ό,τι χρειάζεται το σώμα μας σήμερα, θα πρέπει να είμαστε ικανοποιημένοι και να εμπιστευόμαστε το Θεό για το αύριο.
«Και άφες ημίν τα οφειλήματα ημών, ως και ημείς αφίεμεν τοις οφειλέταις ημών.»Ποιες είναι οι οφειλές που ζητάμε από το Θεό να παραγράψει; Προφανώς ο Ιησούς εννοεί τις αμαρτίες μας, δηλαδή τις παραβιάσεις των κυρίαρχων πνευματικών αρχών που ίσως έχουν πληγώσει άλλους, κι έχουν αρνητικές επιπτώσεις και στον εαυτό μας. Πρέπει να παραδεχτούμε αυτές τις οφειλές συγκεκριμένα, κι όχι να παπαγαλίζουμε το Πάτερ ημών γενικώς και αορίστως. Και όχι απλά να τις παραδεχτούμε, αλλά όταν και όπου μπορούμε να αποκαταστήσουμε τη ζημιά που έχουμε κάνει στους άλλους.
Στη συνέχεια, ή μάλλον πρωτίστως, πρέπει να συγχωρήσουμε αυτούς που μας έχουν βλάψει. Εάν εκτρέφουμε πικρία και ασυγχωρησία στην καρδιά μας εναντίον άλλων, εμποδίζουμε τη χάρη και το έλεος του Θεού να έλθει πάνω μας. Η συγχώρηση των οφειλετών μας συμπεριλαμβάνει και τον ίδιο τον εαυτό μας. Εάν εμείς δεν μπορούμε να συγχωρήσουμε τον εαυτό μας, τότε δεν μπορεί να μας συγχωρήσει ούτε ο Θεός.
«Και μη εισενέγκης ημάς εις πειρασμόν, αλλά ρύσαι ημάς από του πονηρού.»Είναι άραγε ο Θεός που μας εισάγει σε πειρασμό; Η απάντηση σε αυτό δεν είναι εύκολη. Στην επιστολή του Ιακώβου διαβάζουμε:
«Μηδείς πειραζόμενος ας λέγη ότι από του Θεού πειράζομαι• διότι ο Θεός είναι απείραστος κακών και αυτός ουδένα πειράζει.
Πειράζεται δε έκαστος υπό της ιδίας αυτού επιθυμίας, παρασυρόμενος και δελεαζόμενος.» ( Ιακώβου 1: 13-14)
Κατά τον Ιάκωβο, ο πειράζων είναι η ίδια η επιθυμία του ανθρώπου. Η επιθυμία τον δελεάζει και τον παρασύρει να κάνει αυτά που δεν πρέπει, εκείνα που δεν τον ωφελούν. Ποιος θα μπορούσε να διαφωνήσει με αυτό;
Κι όμως, η Βίβλος μας λέει επίσης ότι ο ίδιος ο Ιησούς οδηγήθηκε από το Πνεύμα του Θεού στην έρημο για να πειραχτεί από το Διάβολο. (Κατά Ματθαίο, 4: 1-11)
Εάν, λοιπόν, ο πειρασμός είναι μια αναγκαία διαδικασία για την πνευματική εξέλιξη του ανθρώπου, μπορούμε να πείσουμε το Θεό μέσω της προσευχής να μας εξαιρέσει απ’ αυτόν; Και ποιος είναι ο πονηρός από τον οποίο ζητάμε από το Θεό να μας λυτρώσει; Ίσως είναι η σάρκα με τις αφύσικες επιθυμίες της, μπορεί να είναι κακοί άνθρωποι που μας προκαλούν με τη συμπεριφορά τους και μας παρασύρουν ν' αμαρτήσουμε, ή να είναι απατηλά πράγματα που θέλουμε να αποκτήσουμε, κλπ. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να προσευχόμαστε για διάκριση ως προς την πηγή του πειρασμού και να ζητάμε από το Θεό βοήθεια για να βγούμε αλώβητοι. Δεν πρέπει να έχουμε καμία αμφιβολία στην καρδιά μας ότι ο Θεός θέλει να μας ελευθερώσει από τον πονηρό (το κακό).
Και το Πάτερ ημών τελειώνει με μια αναγνώριση και ομολογία: «Ότι σου εστίν η βασιλεία και η δύναμις και η δόξα εις τους αιώνας αμήν.» Όλα ανήκουν στο Θεό, την αρχική Αιτία του Σύμπαντος. Ποιος αμφιβάλλει γι’ αυτό; Ο επίλογος τούτος είναι συγχρόνως ένα δοξαστικό στο μεγαλείο του Υψίστου. Είναι το ξεχείλισμα της καρδιάς που είναι γεμάτη από δέος, θαυμασμό και ευγνωμοσύνη προς το Θεό.
Αμήν! Αυτή είναι ευχή μας. Ας γίνει έτσι!
ΙΙΙ: Μεσολαβητική προσευχή
Οι προφήτες και όλοι οι εκπρόσωποι του Θεού πάνω στη γη, δηλαδή όλοι οι αφοσιωμένοι πιστοί κάθε ομολογίας, έχουν την ιερή υποχρέωση να μεσολαβούν με προσευχή υπέρ ατόμων και εθνών, ώστε να σταθούν κατά την ημέρα της κρίσεως, μας λέει η Βίβλος:
«Έτσι λέει ο Κύριος ο Θεός: Αλλοίμονο στους μωρούς προφήτες, που περπατούν πίσω από το πνεύμα τους, και δεν έχουν δει καμιά όραση!
Ισραήλ, οι προφήτες σου είναι σαν τις αλεπούδες στις ερήμους.
Δεν έχετε ανέβει στις χαλάστρες ούτε έχετε ανεγείρει περιφράγματα υπέρ του οίκου Ισραήλ, για να σταθεί στη μάχη την ημέρα του Κυρίου.» (Ιεζεκιήλ 13: 3-5)
Δυστυχώς οι προφήτες του Ισραήλ, αντί να προσεύχονται υπέρ του λαού, εξαπέλυαν κατάρες εναντίον του. Αντί με μεσολαβητική προσευχή να είχαν ανεγείρει πνευματικά περιφράγματα γύρω από τον σκληροτράχηλο εκλεκτό λαό, έτσι ώστε ο οίκος Ισραήλ να στεκόταν όρθιος την ημέρα που νομοτελειακά θα ερχόταν η κρίση, τους έστελναν με τις κατάρες του πιο βαθιά στο γκρεμό της απώλειας.
Ο Θεός δεν θέλει την απώλεια κανενός. Όμως, παρόλη την αγάπη του για την ανθρωπότητα, ο κυρίαρχος νόμος της σποράς και του θερισμού απεργάζεται την ανταπόδοση σε όσους παραβιάζουν τους άγραφους νόμους. Η κρίση έρχεται αναπόφευκτα ως συνέπεια της αποτυχίας να συντονιστούμε και να κινηθούμε σε αρμονία με τους κυρίαρχους νόμους που μας διέπουν και όχι ως θεληματική τιμωρία από το Θεό. Αλλιώς ο Θεός δεν θα καλούσε τους προφήτες για να τον αναχαιτίσουν, δηλαδή να εμποδίσουν τον άγραφο Νόμο από του να υλοποιήσει τις συνέπειες της ανυπακοής των λαών. Παρόλο που η παραβίαση της νομοτέλειας φαίνεται αδύνατη, εν τούτοις η Βίβλος μας λέει ότι με τις ένθερμες προσευχές προφητών οι συνέπειές της, όταν έρχεται το πλήρωμα του χρόνου, θα μπορούσαν να μετριαστούν.
«Ο λαός της γης μεταχειριζόταν απάτη, και έκανε αρπαγές, και καταδυνάστευε το φτωχό και τον ενδεή, και απατούσε τον ξένο χωρίς κρίση.
Και ζήτησα ανάμεσά τους έναν άνδρα, που να ανεγείρει το περίφραγμα, και να σταθεί στη χαλάστρα μπροστά μου υπέρ της γης, για να μη την εξολοθρεύσω• και δεν βρήκα.
Γι' αυτό, ξέχυσα την οργή μου επάνω τους• τους κατανάλωσα μέσα στη φωτιά της οργής μου• ανταπέδωσα τους δρόμους τους επάνω στα κεφάλια τους, λέει ο Κύριος ο Θεός.» (Ιεζεκιήλ 22: 29-31)
Και πάλι ο Ιεζεκιήλ, σε μια αναλαμπή πνευματικής έξαρσης, κατάλαβε ότι ο Θεός δεν ήθελε να ξεχύσει την οργή του – δεν επιθυμούσε να ενεργοποιηθεί ο αμείλικτος νόμος της ανταπόδοσης κατά την ημέρα της κρίσης. Γι’ αυτό είχε αναζητήσει προφήτη για να σταθεί μπροστά στη χαλάστρα και ν’ ανεγείρει περίφραγμα υπέρ του λαού, αλλά δεν είχε βρει. Προφανώς ούτε ο Ιεζεκιήλ που έγραφε αυτά δεν ήταν διαθέσιμος για να βάλει το στήθος του υπέρ του λαού με μεσολαβητική προσευχή! Τι να υποθέσουμε; Ότι ο Ιεζεκιήλ δεν είχε μεγάλη αυτοπεποίθηση για την προφητική του δύναμη ή μήπως η αγάπη του για το λαό δεν είχε τελειωθεί κι επιθυμούσε και ο ίδιος την τιμωρία τους;
Στην επιστολή του προς τον Τιμόθεο ο Απόστολος Παύλος δίνει οδηγίες για μεσολαβητική προσευχή για τρίτους. Ας δούμε τι έγραψε:
«Παρακαλώ λοιπόν, πρώτα απ' όλα να κάνετε δεήσεις, προσευχές, παρακλήσεις, ευχαριστίες, για όλους τους ανθρώπους, για βασιλείς και για όλους εκείνους που είναι σε αξιώματα, ώστε να ζούμε βίο ατάραχο και ήσυχο με κάθε ευσέβεια και σεμνότητα.
Επειδή αυτό είναι καλό και ευπρόσδεκτο μπροστά στον Σωτήρα μας Θεό• ο οποίος θέλει να σωθούν όλοι οι άνθρωποι, και να ’ρθουν στην επίγνωση της αλήθειας. (…)
Θέλω, λοιπόν, οι άνδρες να προσεύχονται σε κάθε τόπο, υψώνοντας καθαρά χέρια, χωρίς οργή και δισταγμό.» (Α´ Τιμόθεο, 2: 1-4, 8)
Ώστε οι πιστοί δεν πρέπει ν' αρκούνται μόνο στο να προσεύχονται για τον εαυτό τους και την οικογένειά τους. Είναι χρέος τους να προσεύχονται για όλη την κοινωνία, υψώνοντας καθαρά χέρια προς τον ουρανό. Βέβαια αυτό το καθήκον ο Απ. Παύλος το περιόρισε μόνο στους άνδρες, αλλά ας μην τον παρεξηγήσουμε που θεωρούσε τις γυναίκες κατώτερα όντα.
Παρεμπιπτόντως, ας θυμηθούμε τι άλλο ρατσιστικό είχε πει ο Απ. Παύλος: «Η γυναίκα ας μαθαίνει μέσα σε ησυχία με κάθε υποταγή• σε γυναίκα, όμως, δεν επιτρέπω να διδάσκει ούτε να αυθεντεύει επάνω στον άνδρα, αλλά να ησυχάζει.» (Α´ Τιμόθεο 2: 11-12)
Επιστροφή στο θέμα μας: εάν η προσευχή έχει έστω και την ελάχιστη ισχύ ν’ ανατρέψει κακώς κείμενα και ν’ ανοίξει δρόμους στη δικαιοσύνη και την ειρήνη, τότε οφείλουμε να προσευχόμαστε για τους κυβερνώντες και όλους όσους κατέχουν υψηλά αξιώματα. Όχι βέβαια για να συνεχίσουν να κλέβουν και ν’ αδικούν μακροημερεύοντας, αλλά για ν’ αφυπνιστούν οι αποχαυνωμένες συνειδήσεις τους και να έλθουν στα συγκαλά τους ώστε να νομοθετούν με δικαιοσύνη και αγάπη για το λαό, απέχοντας οι ίδιοι από απάτες. Προσεύχομαι, όμως, δεν σημαίνει ότι παύω να καταγγέλλω δημόσια τα σκοτεινά έργα της άρχουσας τάξης.
Ο Απόστολος Πέτρος αναφέρθηκε επίσης στη μεσολαβητική προσευχή των πιστών: «Κι εσείς, σαν ζωντανοί λίθοι, οικοδομείστε ως πνευματικός οίκος, άγιο ιεράτευμα, για να προσφέρετε πνευματικές θυσίες, ευπρόσδεκτες στον Θεό (…) » (Α´ Πέτρου 2: 5)
Όλοι οι πιστοί, λοιπόν, είναι εν δυνάμει άγιο ιεράτευμα για να προσφέρουν προσευχές υπέρ τρίτων – πνευματικές θυσίες – κι όχι μόνο οι μισθωτοί κληρικοί. Πότε; Όταν όλοι, λαϊκοί και κληρικοί, απορρίψουν «κάθε κακία και κάθε δόλο, και υποκρίσεις, και φθόνους, και όλες τις καταλαλιές», λέει ο Απ. Πέτρος (Α´ Πέτρου 2: 1). Αλλιώς οι προσευχές τους είναι βδέλυγμα στον Κύριο και δεν περνάνε πάνω από το ταβάνι του χώρου που προσεύχονται. Αυτό βέβαια ισχύει και για τους πιστούς κάθε θρησκείας.
ΙV: Πνευματικός Πόλεμος
Ο πραγματικός πιστός ή ο υπηρέτης της δικαιοσύνης, είναι κάποιος του οποίου ο κύριος σκοπός στη ζωή είναι να προάγει το πνευματικό βασίλειο του Θεού στη γη. Ένα τέτοιο άτομο είναι ένας πνευματικός στρατιώτης, καθώς διεξάγει συνεχώς πόλεμο εναντίον του κακού, δηλαδή εναντίον των παραγόντων που αντιτίθενται στο να εγκαθιδρυθούν οι θείες αρχές και αξίες στην κοινωνία. Να πώς παρουσιάζει τον πόλεμο αυτό ο Απόστολος Παύλος:
«Επειδή, αν και περπατάμε με σάρκα, όμως δεν πολεμάμε κατά σάρκα. Διότι τα όπλα του πολέμου μας δεν είναι σαρκικά, αλλά δυνατά συν Θεώ για καθαίρεση οχυρωμάτων. Δεδομένου ότι καθαιρούμε λογισμούς και κάθε ύψωμα που αλαζονικά υψώνεται ενάντια στη γνώση του Θεού, και αιχμαλωτίζουμε κάθε νόημα στην υπακοή του Χριστού.» (Β´ Κορινθίους 10: 3-5)
Με άλλα λόγια, ο δίκαιος άνθρωπος πολεμάει ενάντια στα συμφέροντα των παραγόντων που προάγουν την αδικία, τη διαφθορά, την ικανοποίηση των ανθρώπινων παθών, τη βία και την καταστροφή στον κόσμο. Σε αυτόν τον πνευματικό πόλεμο, ο άνθρωπος δεν έχει αφεθεί χωρίς όπλα. Μέσω του λόγου του Θεού, ο στρατιώτης δικαιοσύνης μπορεί να κατεδαφίζει οχυρά και κάθε επιχείρημα που εμποδίζει τη γνώση της Αλήθειας, και ακόμη μπορεί να αιχμαλωτίσει κάθε κακή σκέψη ώστε να μην καρποφορήσει.
Ας δούμε πώς περιγράφει ο Απ. Παύλος την πανοπλία του στρατιώτη της δικαιοσύνης:
«Τέλος, αδελφοί μου, ενδυναμώνεστε στον Κύριο, και στην εξουσία της δύναμής του. Ντυθείτε την πανοπλία του Θεού για να μπορέσετε να σταθείτε ενάντια στις μεθοδείες του διαβόλου. Επειδή η πάλη μας δεν είναι ενάντια σε αίμα και σάρκα, αλλά ενάντια στις αρχές, ενάντια στις εξουσίες, ενάντια στους κοσμοκράτορες του σκότους τούτου του αιώνα, ενάντια στα πνεύματα της πονηρίας στα επουράνια.Γι' αυτό, πάρτε στα χέρια σας την πανοπλία του Θεού για να μπορέσετε ν’ αντισταθείτε κατά την πονηρή ημέρα, και αφού καταπολεμήσετε τα πάντα, να σταθείτε.
Σταθείτε, λοιπόν, περιζωσμένοι την οσφύ σας με αλήθεια και ντυμένοι τον θώρακα της δικαιοσύνης, και έχοντας σε ετοιμότητα τα υποδήματα του ευαγγελίου της ειρήνης.
Πάνω δε απ' όλα, πάρτε στα χέρια σας την ασπίδα της πίστης, με την οποία θα μπορέσετε να σβήσετε όλα τα πυρωμένα βέλη του πονηρού.
Και πάρτε την περικεφαλαία της σωτηρίας, και τη μάχαιρα του Πνεύματος, που είναι ο λόγος του Θεού.
Προσευχόμενοι κάθε στιγμή, με κάθε είδους προσευχή και δέηση εν Πνεύματι, και αγρυπνώντας σ' αυτό τούτο με κάθε προσκαρτέρηση και δέηση για όλους τους αγίους.» (Προς Εφεσίους 6: 10-18)
Ώστε, λοιπόν, στο πνευματικό πεδίο διεξάγεται ένας αμείλικτος πόλεμος, στο επίκεντρο του οποίου βρίσκονται τα παιδιά του φωτός, δηλαδή οι εκπρόσωποι του Θεού (της Αλήθειας) πάνω στη γη. Στα εδάφια που μόλις διαβάσατε, ο Απ. Παύλος ισχυρίζεται ότι οι πιστοί δεν πολεμούν ενάντια σε σαρκικές δυνάμεις, αλλά ενάντια σε οχυρά της κακίας στο πνευματικό πεδίο. Αυτές οι δυνάμεις είναι που προκαλούν και κατευθύνουν το πνευματικό σκοτάδι στον κόσμο.
Ο Απ. Παύλος κάνει έκκληση στους πιστούς να χρησιμοποιούν όλα τα όπλα που είναι διαθέσιμα. Και περιγράφει με λεπτομέρεια την πνευματική πανοπλία που ο κάθε πιστός θα πρέπει πάντα να φοράει, ούτως ώστε να μπορεί ν’ αντιμετωπίσει τις μεθοδείες του κακού.
Το πρώτο και πιο σπουδαίο κομμάτι της πνευματικής πανοπλίας πρέπει να είναι η ζώνη της Αλήθειας. Η Αλήθεια είναι σαν ένας ζωστήρας που πρέπει κανείς να δένει σφικτά γύρω από την οσφύ του, όπως ένας στρατιώτης ζώνεται με τη ζώνη του. Το να ζώνει κανείς την οσφύ του σημαίνει να είναι έτοιμος για δράση, στην προκειμένη περίπτωση για πνευματικό πόλεμο. Η Αλήθεια, λοιπόν, είναι η ζώνη του πνευματικού στρατιώτη. Ο πολεμιστής του φωτός πρέπει να είναι ειλικρινής, δηλαδή αληθινός, στη σχέση του με το Θεό, αληθινός στη σχέση του με τον "εσωτερικό άνθρωπο", δηλαδή τη συνείδησή του, και αληθινός στις σχέσεις του με τους συνανθρώπους. Ψέματα σε οποιονδήποτε τομέα δημιουργούν τρύπες στη ζώνη του πολεμιστή του φωτός και κάνουν τον άνθρωπο ευάλωτο στις επιθέσεις των δυνάμεων του σκότους.
Το δεύτερο σε σπουδαιότητα κομμάτι της πνευματικής πανοπλίας του πολεμιστή του φωτός είναι ο θώρακας της δικαιοσύνης. Η δικαιοσύνη εμπεριέχει όλες τις αρετές, αλλά πρωταρχικά την αγάπη, και παρομοιάζεται με το θώρακα του στρατιώτη. Ο θώρακας προστατεύει την καρδιά του πολεμιστή από τα βέλη του εχθρού. Το ίδιο κάνει και η δικαιοσύνη. Προστατεύει την καρδιά ώστε να μην υποκύψει στους πειρασμούς του κακού.
Το τρίτο κομμάτι της στρατιωτικής πανοπλίας είναι τα κατάλληλα υποδήματα. Τα υποδήματα του στρατιώτη, που θα τον προφυλάξουν από τις νάρκες και κάθε είδους αιχμηρά αντικείμενα, είναι βασικό μέρος της πανοπλίας του για να μπορεί να βαδίσει ανεμπόδιστος εναντίον του εχθρού. Έτσι και ο πιστός πρέπει να είναι καλά προετοιμασμένος για να μεταφέρει το μήνυμα της ειρήνης και της αγάπης στους ανθρώπους προχωρώντας χωρίς να κινδυνεύει. Με μεταφορική βέβαια έννοια, ετοιμότητα για να κινηθεί κανείς σε μια τόσο μεγάλη αποστολή σημαίνει να φορά τα κατάλληλα πνευματικά υποδήματα. Έτσι ο πιστός θα προστατέψει τα πόδια του από του να πληγωθεί από δηλητηριώδη αγκάθια, όπως διωγμοί, προκλήσεις και πειρασμοί. Ο ενθουσιασμός, η αγάπη, η σοφία και η υπομονή είναι τα καλύτερα υλικά για την επένδυση τέτοιων υποδημάτων.
Τέταρτο και πολύ σπουδαίο στοιχείο της πανοπλίας του στρατιώτη είναι η ασπίδα. Παρομοίως και ο πνευματικός πολεμιστής πρέπει να κρατάει σταθερά την ασπίδα του, που είναι η πίστη. Στρέφοντας την ασπίδα της πίστης προς κάθε δυνατή κατεύθυνση, ο πιστός είναι ικανός να σβήσει τα πυρωμένα βέλη των πονηρών και να τα καταστήσει αναποτελεσματικά. Στην ώρα της δοκιμασίας, η πίστη στο Θεό και στην αγάπη του για εμάς, σαν μια πανίσχυρη ασπίδα, θα μας προστατέψει από του να πληγωθούμε και θα μας καταστήσει ικανούς να σταθούμε σταθεροί και να θριαμβεύσουμε κατά του κακού.
Πέμπτο εξάρτημα της πανοπλίας είναι η περικεφαλαία. Αυτή προστατεύει το κεφάλι του στρατιώτη. Παρομοίως η περικεφαλαία του πολεμιστή του φωτός θα προστατέψει το κεφάλι του, δηλαδή το νου του, από την πλάνη, τη σύγχυση και την απελπισία. Με την περικεφαλαία της σωτηρίας στη θέση της, δηλαδή με την ενότητα που έχει ο πολεμιστής με το Θεό, αποκτά θάρρος και παρρησία στις συγκρούσεις του με τις αρνητικές πνευματικές δυνάμεις.
Έκτο και τελευταίο αλλά όχι ελάχιστο εξάρτημα της πανοπλίας του στρατιώτη είναι το ξίφος. Είναι το μόνο επιθετικό όπλο. Όλα τα προηγούμενα είναι αμυντικά. Με το ξίφος του ο πολεμιστής επιτίθεται στον εχθρό σώμα με σώμα. Για τον πνευματικό πολεμιστή το ξίφος είναι ο λόγος του Θεού, δηλαδή οι Άγιες Γραφές. Ακόμη και ο Ιησούς αντέκρουσε τους πειρασμούς του Σατανά στην έρημο με εδάφια από την Αγία Γραφή. Εκεί διαβάζουμε ότι ο λόγος του Θεού είναι αιχμηρότερος από δίκοπο μαχαίρι. Όμως η χρησιμοποίηση του λόγου του Θεού προϋποθέτει ότι ο πολεμιστής του φωτός γνωρίζει τόσο καλά τα εμπνευσμένα εδάφια ώστε σε κάθε περίπτωση να αντιμετωπίζει τον εχθρό με την απάντηση: «είναι γεγραμμένο…»
Έχοντας τοποθετήσει όλη την πνευματική πανοπλία στη θέση της, ο πιστός πρέπει να προσεύχεται διαρκώς. Πρέπει να βρίσκεται πάντα σε μια διάθεση προσευχής, που θα προσδένει σε όλα τα εξαρτήματα της πανοπλίας. Κατ’ αυτόν τον τρόπο ο πολεμιστής του φωτός ενεργοποιεί τη βοήθεια του Θεού σε κάθε στιγμή της πνευματικής του μάχης. Ο πνευματικός πολεμιστής πρέπει να χρησιμοποιεί όλα τα είδη προσευχής: ευχαριστία, δοξολογία, δέηση, και στεναγμούς αλάλητους, εάν αυτοί προκύπτουν αβίαστα. Ομολογία των αμαρτημάτων (εξομολόγηση) ενώπιον του Θεού θα πρέπει να είναι πάντα μέρος της προσευχής.
Βέβαια, όλες οι προσευχές πρέπει να προσφέρονται στο Θεό εν πνεύματι και αληθεία. Ο μόνος τρόπος για να συνδεθούμε με το Θεό είναι δια μέσου του εσωτερικού ανθρώπου, δηλαδή του πνεύματός μας. Δεν υπάρχει κάποια τεχνική γι’ αυτό, αλλά όταν κάποιος απευθύνει την προσευχή του σε εξωτερικές μορφές, είναι προφανές ότι δεν προσεύχεται εν πνεύματι.
Τέλος θα παραθέσω μερικά εδάφια από τη Γραφή που μπορεί κανείς να χρησιμοποιεί για να ενισχύεται όταν νιώθει ότι του γίνεται επίθεση από αρνητικές δυνάμεις, είτε εσωτερικές του κατώτερου εαυτού του είτε εξωτερικές. Πιστεύοντας ότι αυτά γράφτηκαν για τον ίδιο τα επενδύει με θετική ενέργεια και ενισχύεται ψυχικά ώστε να υπερνικήσει:
«Οι οφθαλμοί του Κυρίου περιτρέχουν σε όλη τη γη, για να δειχθεί δυνατός υπέρ των εχόντων την καρδιά τους τέλεια προς αυτόν.» (Β´ Χρονικά 16: 9α)
«Κανένα όπλο που κατασκευάστηκε εναντίον σου δεν θα ευοδωθεί. Και κάθε γλώσσα, που επρόκειτο να κινηθεί εναντίον σου θα τη νικήσεις στην κρίση. Αυτή είναι η κληρονομιά των δούλων του Κυρίου και η δικαιοσύνη τους είναι από μένα, λέει ο Κύριος.» (Ησαΐας 54: 17)
«Όταν ο εχθρός επέλθει ως ποταμός, το πνεύμα του Κυρίου θα υψώσει σημαία εναντίον αυτού.» (Ησαΐας 59: 19β)
«Έκραξαν οι δίκαιοι, και ο Κύριος εισάκουσε, και από όλες τους τις θλίψεις τους ελευθέρωσε.
Ο Κύριος είναι κοντά σ' εκείνους που είναι συντετριμμένοι στην καρδιά, και σώζει τους ταπεινούς στο πνεύμα.
Πολλές οι θλίψεις του δικαίου, αλλά απ' όλες αυτές ο Κύριος θα τον ελευθερώσει.» (Ψαλμοί 34: 17-19)
«Από μάστιγα γλώσσας θα είσαι φυλαγμένος• και από τον επερχόμενο όλεθρο δεν θα φοβηθείς.» (Ιώβ 5: 21)
«Και μέσα σε κοιλάδα σκιάς θανάτου αν περπατήσω, δεν θα φοβηθώ κακό• επειδή εσύ είσαι μαζί μου.» (Ψαλμοί 23: 4α)
«Από ξαφνικό φόβο δεν θα τρομάξεις ούτε από τον όλεθρο των ασεβών, όταν έρθει επάνω τους• επειδή ο Κύριος θα είναι η ελπίδα σου, και θα φυλάξει το πόδι σου από του να κλονιστεί.» (Παροιμίες 3: 25-26)
«Αλλ' αυτοί που προσμένουν τον Κύριο θα ανανεώσουν τη δύναμή τους• θα ανέβουν με φτερούγες σαν αετοί• θα τρέξουν και δεν θα αποκάμουν• θα περπατήσουν και δεν θα ατονήσουν.» (Ησαΐας 40: 31)
«Όπως περιφέρεται το σπουργίτι, όπως πετάει ολόγυρα το χελιδόνι, έτσι η άδικη κατάρα δεν θα φτάσει στον σκοπό της.» (Παροιμίες 26: 2)
Η ουσία των ανωτέρω εδαφίων, και άλλων παρόμοιων που ο μελετητής της Βίβλου μπορεί να εντοπίσει, είναι ότι η ενάρετη ζωή, και κυρίως η υπομονή, ακλόνητη πίστη, δικαιοσύνη και αγάπη για το Θεό και το συνάνθρωπο, σχηματίζουν μια προστατευτική ασπίδα γύρω μας που μας ενδυναμώνει και μας καθιστά ικανούς να ξεπεράσουμε δοκιμασίες αλώβητοι και να ζήσουμε μια αρμονική ζωή επιτελώντας τον προορισμό μας στη γη που είναι η πνευματική εξέλιξη.
Κλείνω παραθέτοντας ολόκληρο τον Ψαλμό 91, που αν ο στρατιώτης της Αλήθειας πιστέψει ότι γράφτηκε και γι’ αυτόν, πολλά έχει να ωφεληθεί:
«Ο κατοικών υπό την σκέπην του Υψίστου υπό την σκιάν του Παντοκράτορος θέλει διατρίβει. Θέλω λέγει προς τον Κύριον, Συ είσαι καταφυγή μου και φρούριό μου• Θεός μου• επ' αυτόν θέλω ελπίζει.
Διότι αυτός θέλει σε λυτρώνει εκ της παγίδος των κυνηγών και εκ θανατηφόρου λοιμού.
Με τα φτερά αυτού θέλει σε σκεπάζει, και υπό τας πτέρυγας αυτού θέλεις είσθαι ασφαλής• η αλήθεια αυτού είναι πανοπλία και ασπίς.
Δεν θέλεις φοβείσθαι από φόβου νυκτερινού, την ημέραν από βέλους πετωμένου. Από θανατικού, το οποίον περιπατεί εν σκότει• από ολέθρου, όστις ερημώνει εν μεσημβρία.
Χιλιάς θέλει πίπτει εξ αριστερών σου και μυριάς εκ δεξιών σου• πλην εις σε δεν θέλει πλησιάζει. Μόνο με τους οφθαλμούς σου θέλεις θεωρεί και θέλεις βλέπει των ασεβών την ανταπόδοσιν.
Επειδή συ τον Κύριον, την ελπίδα μου, τον Ύψιστον έκαμες καταφύγιόν σου, δεν θέλει συμβαίνει εις σε κακόν, και μάστιξ δεν θέλει πλησιάζει εις την σκηνήν σου.
Διότι θέλει προστάξει τους αγγέλους αυτού περί σου, δια να σε διαφυλάττωσιν εν πάσαις ταις οδοίς σου.
Θέλουσι σε σηκώνει επί των χειρών αυτών, δια να μη προσκόψεις προς λίθον τον πόδα σου. Θέλεις πατήσει επί λέοντα και επί ασπίδα• θέλεις καταπατήσει σκύμνον και δράκοντα.
Επειδή έθεσεν εις εμέ την αγάπην αυτού, δια τούτο θέλω λυτρώσει αυτόν• θέλω υψώσει αυτόν, διότι εγνώρισε το όνομά μου. Θέλει με επικαλείσθαι, και θέλω εισακούει αυτού• μετ' αυτού θέλω είσθαι εν θλίψει• θέλω λυτρώνει αυτόν και θέλω δοξάζει αυτόν.
Θέλω χορτάσει αυτόν μακρότητα ημερών και θέλω δείξει εις αυτόν την σωτηρίαν μου.» (Ψαλμός 91)
