Τι χρειάζεται η λατρεία προς το Θεό; Ποιος την αποζητά; Ποιος την έχει ανάγκη; Πάντως όχι ο Θεός, ο Πατήρ των φώτων, εκ του οποίου πηγάζει «πάσα δόσις αγαθή και παν δώρημα τέλειο.» Η λατρεία είναι εκδήλωση αγάπης του ανθρώπου προς το Θεό. Είναι το ξεχείλισμα ευγνωμοσύνης της καρδιάς προς το Δημιουργό. Η λατρεία του Θεού είναι εσωτερική ανάγκη του ανθρώπου και αποτελεί τροφή για την ψυχή.
Μεγάλη έμφαση στη λατρεία του Θεού δινόταν στην Παλαιά Διαθήκη. Όμως οι λατρευτικές πρακτικές του λαού του Ισραήλ ήταν αντίγραφα των συνηθειών των ειδωλολατρικών εθνών. Ωστόσο, οι φωτισμένοι προφήτες καταδίκασαν ανοιχτά αυτές τις πρακτικές, παρόλο που περιέχονταν στο μωσαϊκό Νόμο. Ας δούμε χαρακτηριστικά εδάφια:
«Ποια ανάγκη έχω από την πληθώρα των θυσιών σας; λέει ο Κύριος· είμαι χορτάτος από ολοκαυτώματα κριαριών, και από το πάχος των σιτευτών· και δεν αρέσκομαι σε αίμα ταύρων ή αρνιών ή τράγων.
Όταν έρχεστε να εμφανιστείτε μπροστά μου, ποιος το ζήτησε αυτό από τα χέρια σας, να πατάτε τις αυλές μου;
Μη φέρνετε πλέον μάταιες προσφορές· το θυμίαμα είναι σε μένα βδέλυγμα· (…).
Λουστείτε, καθαριστείτε· αποβάλετε την κακία των πράξεών σας μπροστά από τα μάτια μου. Σταματήστε πράττοντας το κακό, μάθετε να πράττετε το καλό· εκζητήστε κρίση, απαλλάξτε τον αδικούμενο, να κρίνετε τον ορφανό, δικαιώστε τη χήρα.» (Ησαΐας 1: 11-13α, 16-17)
Τα ίδια είπε και ο προφήτης Ιερεμίας:
«Έτσι λέει ο Κύριος των δυνάμεων (…). Επειδή δεν μίλησα στους πατέρες σας ούτε τους έδωσα εντολές, κατά την ημέρα που τους έβγαλα έξω από τη γη της Αιγύπτου, για ολοκαυτώματα και θυσίες. Αλλά, τους πρόσταξα αυτό τον λόγο, λέγοντας: Ακούστε τη φωνή μου, και θα είμαι Θεός σας, κι εσείς θα είστε λαός μου· και περπατάτε σε όλους τους δρόμους, που διόρισα σε σας, για να ευημερείτε.» (Ιερεμίας 7: 21α, 22, 23)
Ώστε, λοιπόν, και στην Παλαιά Διαθήκη η μόνη ευπρόσδεκτη λατρεία ήταν η αποβολή της κακίας από τη ζωή του πιστού και η συμμόρφωση με τις εντολές του Θεού. Εκείνοι που πίστευαν ότι η λατρεία του Θεού απαιτούσε ολοκαυτώματα ζώων και θυμιάματα βρίσκονταν σε βαθιά πλάνη, παρόλο που ακολουθούσαν τις οδηγίες του Μωσαϊκού νόμου. Όμως οι Δέκα Εντολές που παρέδωσε ο Μωυσής στους Ισραηλίτες δεν έκαναν καμία αναφορά σε θυσίες ζώων ως τρόπου λατρείας του Θεού.
Ο προφητάναξ Δαβίδ μας έχει προσφέρει ανυπέρβλητους στίχους λατρείας. Θα παραθέσω μερικά κομμάτια από τους Ψαλμούς που πραγματικά ευφραίνουν την καρδιά και οικοδομούν το πνεύμα.
«ΑΙΝΕΙΤΕ τον Κύριο.
Αινείτε παίδες τον Κύριο, αινείτε το όνομα του Κυρίου. Ας είναι το όνομα του Κυρίου ευλογημένο, από τώρα και μέχρι τον αιώνα.
Από την ανατολή του ήλιου μέχρι τη δύση του, ας αινείτε το όνομα του Κυρίου.
Ο Κύριος είναι υψηλός επάνω σε όλα τα έθνη· επάνω στους ουρανούς είναι η δόξα του.» (Ψαλμοί 113: 1-4)
Η καρδιά των αληθινών προσκυνητών είναι γεμάτη με θαυμασμό και ευγνωμοσύνη προς το Δημιουργό και εκδηλώνεται με μια διαρκή λατρεία, από την ανατολή μέχρι τη δύση του ηλίου. Δεν υπάρχουν, όμως, οι κατάλληλες λέξεις για να εκφράσει η γλώσσα εκείνο που νιώθει η καρδιά, κι έτσι οι αληθινοί προσκυνητές καταλήγουν στη σιωπή, λατρεύοντας το Θεό με όλο τους το είναι ενώ η όψη τους αντανακλά το φως της παρουσίας του Θεού.
«ΕΛΑΤΕ, ας αγαλλιαστούμε στον Κύριο· ας αλαλάξουμε στο φρούριο της σωτηρίας μας. Ας προφτάσουμε μπροστά του με εξομολόγηση· ας αλαλάξουμε σ' αυτόν με ψαλμούς. (…)
Ελάτε, ας προσκυνήσουμε και ας προσπέσουμε· ας γονατίσουμε μπροστά στον Κύριο, το Δημιουργό μας.» (Ψαλμοί 95: 1-2, 6)
Η καρδιά του Δαβίδ ξεχειλίζει από λατρεία προς το Θεό. Προσκαλεί το λαό να προσέλθουν ενώπιον του Θεού με ψαλμούς δοξολογίας. Η δοξολογία εξυψώνει το πνεύμα του ανθρώπου και ανανεώνει τις δυνάμεις του. Είναι η καλύτερη ολιστική θεραπεία για κάθε νόσο. Η δοξολογία γεμίζει την καρδιά των προσκυνητών με ειρήνη και διώχνει τα κακά πνεύματα. Ο Δαβίδ το γνώριζε αυτό καλά αφού, παίζοντας την κιθάρα του, απομακρυνόταν το πονηρό πνεύμα από το βασιλιά Σαούλ. (Α´ Σαμουήλ 16: 23)
«Ψάλατε στον Κύριο άσμα νέον· ψάλατε στον Κύριο ολόκληρη η γη.
Ψάλατε στον Κύριο· ευλογείτε το όνομα αυτού· κηρύττετε από ημέρα σε ημέρα τη σωτηρία αυτού.
Αναγγείλατε στα έθνη τη δόξα αυτού, σε όλους τους λαούς τα θαυμάσια αυτού.
Διότι μέγας ο Κύριος και υπερβολικά αινετός· είναι φοβερός πάνω απ’ όλους τους θεούς.
Διότι πάντες οι θεοί των εθνών είναι είδωλα· ο δε Κύριος τους ουρανούς εποίησε.
Δόξα και μεγαλοπρέπεια είναι ενώπιον αυτού· ισχύς και ωραιότητα στο αγιαστήριο αυτού.
Αποδώστε στον Κύριο, πατριές των λαών, αποδώστε στον Κύριο δόξα και ισχύ.
Αποδώστε στον Κύριο τη δόξα του ονόματος αυτού· λάβετε προσφοράς και εισέλθετε στις αυλές αυτού.
Προσκυνήσατε τον Κύριο στη μεγαλοπρέπεια του αγιαστηρίου αυτού· φοβείσθε από προσώπου αυτού, ολόκληρη η γη.
Πείτε στα έθνη, "Ο Κύριος βασιλεύει· η οικουμένη θα είναι βεβαίως στερεωμένη· δεν θα σαλευτεί· αυτός θα κρίνει τους λαούς με ευθύτητα."
Ας ευφραίνονται οι ουρανοί, και ας αγάλλεται η γη· ας ηχεί η θάλασσα και το πλήρωμα αυτής.
Ας χαίρονται οι πεδιάδες και όλα όσα είναι σ’ αυτές · τότε θα ευφραίνονται όλα τα δένδρα του δάσους ενώπιον του Κυρίου· (…).» (Ψαλμοί 96: 1-13α)
Ο Δαβίδ καλεί όλους τους λαούς να λατρέψουν τον αληθινό Θεό, αυτόν που έκανε τους ουρανούς. Οι θεοί των εθνών δεν είναι παρά είδωλα. Κάθε πιστός θα πρέπει να διακηρύττει τη δόξα του αληθινού Θεού ενώπιον των εθνών και να θυμίζει στους λαούς τα θαυμαστά έργα του.
«Ο Κύριος βασιλεύει· ας αγάλλεται η γη· ας ευφραίνεται το πλήθος των νησιών.
Σύννεφο και ομίχλη είναι ολόγυρά του· δικαιοσύνη και κρίση είναι η βάση του θρόνου του. (…)
Οι ουρανοί αναγγέλλουν τη δικαιοσύνη του, και όλοι οι λαοί βλέπουν τη δόξα του.» (Ψαλμοί 97: 1-2, 6)
Η σοφία και η δόξα του Θεού είναι πασιφανείς μέσα από τη Δημιουργία του. Όλη η γη αγάλλεται! Οι ουρανοί διηγούνται τη δόξα του Θεού, ενώ οι πεδιάδες, οι ακτές και τα όρη χαίρονται στην πανταχού παρουσία του. Ας ενώσουν οι άνθρωποι τους ύμνους δοξολογίας με τα κελαηδήματα των πουλιών, διότι ο Κύριος αξίζει να υμνείται!
«Ευλόγει η ψυχή μου τον Κύριο· και κάθε τι που είναι μέσα μου, το όνομά του το άγιο.
Ευλόγει η ψυχή μου τον Κύριο, και μη ξεχνάς όλες τις ευεργεσίες του· αυτόν που συγχωρεί όλες τις ανομίες σου· αυτόν που γιατρεύει όλες τις αρρώστιες σου· αυτόν που λυτρώνει από τη φθορά τη ζωή σου· αυτόν που σε στεφανώνει με έλεος και οικτιρμούς· αυτόν που χορταίνει τα γηρατειά σου με αγαθά· η νεότητά σου ανανεώνεται σαν του αετού. Ο Κύριος κάνει δικαιοσύνη και κρίση σε όλους εκείνους που αδικούνται.» (Ψαλμός 103: 1-6)
Είναι εξαιρετικά δύσκολο να προσθέσει κανείς τίποτα σ’ αυτό το θαυμάσιο ύμνο του Δαβίδ. Μέσα σε λίγες λέξεις είπε τα πάντα! Η καρδιά του ξεχειλίζει από ευγνωμοσύνη και θαυμασμό προς το Θεό, και όλο το είναι του ευλογεί το άγιο όνομά του! Είναι καλό ο σπουδαστής της Βίβλου να διαλογίζεται πάνω σ’ αυτές τις γραμμές όσο πιο συχνά μπορεί, αντλώντας έμπνευση και χαρά από τα λόγια του Δαβίδ.
Αλλά και ο επόμενος ψαλμός του Δαβίδ είναι ανυπέρβλητος:
«Ευλόγει η ψυχή μου τον Κύριο. Κύριε, Θεέ μου, μεγαλύνθηκες υπερβολικά, τιμή και μεγαλοπρέπεια είσαι ντυμένος! Είσαι αυτός που περιτυλίγεται το φως σαν ιμάτιο, αυτός που απλώνει τον ουρανό σαν καταπέτασμα· αυτός που στεγάζει με νερά τα υπερώα του· αυτός που κάνει τα σύννεφα δική του άμαξα· αυτός που περπατάει επάνω σε φτερούγες ανέμων· αυτός που κάνει τους αγγέλους του πνεύματα, τους λειτουργούς του φλόγα φωτιάς· αυτός που θεμελιώνει τη γη επάνω στη βάση της, για να μη σαλευθεί στον αιώνα του αιώνα.» (Ψαλμός 104: 1-5)
Για μια ακόμη φορά ο Δαβίδ καλεί την ψυχή του να ευλογήσει τον Κύριο. Και το κάνει με τέτοια ποιητική γλαφυρότητα και φαντασία που μεταδίδει στον αναγνώστη την επιθυμία να λατρέψει κι αυτός τον Ύψιστο ώστε με τη σειρά του να συμμετέχει στην αγαλλίαση που ένιωθε ο Δαβίδ όταν έγραφε αυτούς τους υπέροχους στίχους.
Ο Θεός, που είναι Φως (Α´ Ιωάννου 1:5) και ο Πατήρ των φώτων (Ιακώβου 1:17), κατοικεί σε απρόσιτο Φως (Α´ Τιμόθεο 6: 16), και το ένδυμά του είναι ΦΩΣ! Ο ψαλμωδός στέκεται με δέος μπροστά στη δόξα του Θεού που αντικατοπτρίζεται στη μεγαλοπρέπεια της Δημιουργίας του. Πόσο συχνά νιώθουμε την ανάγκη να δοξάσουμε το Θεό όταν ατενίζουμε την ομορφιά της φύσης, το μεγαλείο του έναστρου ουρανού, ή την Αυγουστιάτικη πανσέληνο; Αν δεν το κάναμε ποτέ, τότε κάτι έχει πεθάνει μέσα μας και πρέπει να το αναστήσουμε.
Πάμε και στον επόμενο Ψαλμό, όπου ο Δαβίδ μας καλεί να ευχαριστήσουμε το Θεό και να του τραγουδήσουμε δικούς μας ύμνους:
«Δοξολογείτε τον Κύριο· επικαλείστε το όνομά του· κάντε γνωστά τα έργα του στους λαούς. Ψάλλετε σ' αυτόν· ψαλμωδείτε σ' αυτόν· μιλάτε για όλα τα θαυμάσιά του. Καυχάστε στο άγιό του όνομα· ας ευφραίνεται η καρδιά εκείνων που εκζητούν τον Κύριο. Ζητάτε τον Κύριο και τη δύναμή του· εκζητάτε το πρόσωπό του παντοτινά. Να θυμάστε τα θαυμαστά του έργα που έκανε· τα τεράστια μεγαλεία του και τις κρίσεις του στόματός του.» (Ψαλμοί 105: 1-5)
Ο ψαλμωδός προσκαλεί τους πιστούς να επικαλούνται το όνομα του Κυρίου με ευχαριστίες. Η καρδιά εκείνων που εκζητούν τον Κύριο πρέπει να αγάλλεται διότι ο Θεός είναι πάντα μαζί τους για να τους ανακουφίζει και να τους δυναμώνει. Δεν πρέπει να ξεχνούν ποτέ όλα τα θαυμαστά που έκανε για τον καθένα, ούτε όμως και τις δίκαιες κρίσεις του.
Δεν μπορώ να παραλείψω και τον επόμενο θαυμάσιο ψαλμό που δείχνει ανάγλυφα ότι ο Δαβίδ ήταν ένας άνθρωπος ερωτευμένος με το Θεό, αν μου επιτρέπεται η έκφραση αυτή:
«Έτοιμη είναι η καρδιά μου, Θεέ· θα ψάλλω και θα τραγουδώ μέσα στη δόξα σου.
Ξύπνα ψαλτήρι και κιθάρα· θα ξυπνήσω το πρωί.
Θα σε επαινέσω, Κύριε, ανάμεσα στους λαούς, και θα ψάλλω σε σένα ανάμεσα στα έθνη· επειδή, το έλεός σου μεγαλύνθηκε μέχρι τους ουρανούς· και η αλήθεια σου μέχρι τα σύννεφα. Υψώσου, Θεέ, ψηλότερα από τους ουρανούς· και η δόξα σου ας είναι επάνω σε ολόκληρη τη γη.» (Ψαλμοί 108: 1-5)
Ο Δαβίδ μας δίνει ένα τέλειο παράδειγμα για το πώς πρέπει να είναι η καρδιά του πιστού: Έτοιμη για λατρεία, ύμνους και επαίνους προς το Θεό! Ο ψαλμωδός υπόσχεται να διηγείται ανάμεσα στα έθνη για το μέγα έλεός του και την αλήθεια του. Θα ξυπνάει πρωί για να βλέπει την ανατολή του ήλιου και να δοξάζει το Θεό με το ψαλτήρι και την κιθάρα του!
Θα κλείσω την αναφορά μου στους υπέροχους ψαλμούς του Δαβίδ με μια εξομολόγηση του ίδιου:
«Όπως το ελάφι επιποθεί τα ρυάκια των νερών, έτσι η ψυχή μου σε επιποθεί, Θεέ. Διψάει η ψυχή μου το Θεό, το Θεό το ζωντανό· πότε θάρθω, και πότε θα φανώ μπροστά στον Θεό;» (Ψαλμοί 42: 1-2)
Εάν η ψυχή μας ποθεί το Θεό όπως το ελάφι τα ρυάκια των νερών, τότε μια μέρα ίσως ατενίσουμε κάτι από τη δόξα του. Περιττό βέβαια να πούμε ότι το να δει κανείς την όψη του πανταχού παρόντος Πνεύματος του Θεού είναι αδύνατο, όπως άλλωστε επιβεβαιώνει και ο ευαγγελιστής Ιωάννης. (Α´ Ιωάννου 4: 12)
Ας έλθουμε τώρα στην Καινή Διαθήκη. Εκεί γίνεται σαφές ότι η υγιής λατρεία που οικοδομεί το πνεύμα είναι λατρεία προς το Θεό. Οποιαδήποτε άλλη λατρεία προς αυθαιρέτως θεοποιημένα πρόσωπα ή πράγματα (ειδωλολατρία) όχι μόνο δεν ωφελεί αλλά βλάπτει την ψυχή.
«Κύριο τον Θεό σου θα προσκυνήσεις και μονάχα αυτόν θα λατρεύσεις», ήταν η απάντηση του Ιησού στο διάβολο. (Κατά Ματθαίον 4: 10)
Στο επόμενο εδάφιο η εντολή του Ιησού είναι επίσης σαφής:
«Πλην έρχεται ώρα, και ήδη εδώ είναι, που οι αληθινοί προσκυνητές θα προσκυνήσουν τον Πατέρα εν πνεύματι και αληθεία· διότι ο Πατήρ τοιούτους ζητεί τους προσκυνούντας αυτόν. Ο Θεός είναι Πνεύμα, και οι προσκυνούντες αυτόν εν πνεύματι και αληθεία πρέπει να προσκυνούν.» (Κατά Ιωάννη 4: 23-24)
Εν πνεύματι και αληθεία, λοιπόν, πρέπει να λατρεύει ο πιστός το Θεό. Δεν χρειάζονται οπτικά βοηθήματα για να προσκυνήσει κανείς τον Ύψιστο. Η λατρεία πρέπει να γίνεται νοερά και με ειλικρίνεια, αν πρόκειται να ωφελήσει την ψυχή του προσκυνητή. Ο πιστός δεν χρειάζεται εικόνες ή αγάλματα για να λατρέψει το Θεό με το πνεύμα του και με αλήθεια. Αυτή την οδηγία έδωσε ο ίδιος ο Ιησούς.
Ακόμη και η λατρεία των αγγέλων βλάπτει την ψυχή, λέει ο Απ. Παύλος:
«Κανένας ας μη σας στερήσει το βραβείο, με προσποίηση ταπεινοφροσύνης και με λατρεία των αγγέλων (…). Διότι παραμένει ασύνδετος με την Κεφαλή, χάρη στην οποία όλο το σώμα συναρμολογείται και τροφοδοτείται μέσω των αρθρώσεων και μυώνων, με αποτέλεσμα να αυξάνει έτσι όπως θέλει ο Θεός.» (Προς Κολοσσαείς 2: 18α, 19)
Πολλοί Χριστιανοί πιστεύουν ότι είναι ανάξιοι να πλησιάσουν λατρευτικά το Θεό κι έτσι στρέφονται σε αγγέλους, αγίους, κλπ. Τέτοιες πρακτικές, λέει ο Απ. Παύλος, στερούν το βραβείο από τους ανθρώπους και αποκόπτουν τους πιστούς από την κεφαλή που είναι ο Θεός, με συνέπεια να μην τροφοδοτείται το πνεύμα.
Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης, ο υιός του Ζεβεδαίου και αγαπημένος μαθητής του Ιησού, που θεωρείται ο συγγραφέας της Αποκάλυψης, σε κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της όρασης έπεσε στα πόδια του αγγέλου για να τον προσκυνήσει.
«Και ο άγγελος μου λέει: Γράψε...
Και έπεσα μπροστά στα πόδια του για να τον προσκυνήσω· και μου λέει: Πρόσεχε, μη το κάνεις αυτό· εγώ είμαι σύνδουλός σου, και των αδελφών σου, που έχουν τη μαρτυρία του Ιησού· τον Θεό προσκύνησε· επειδή η μαρτυρία του Ιησού είναι το πνεύμα της προφητείας.» (Αποκάλυψη 19: 9α, 10)
Να λοιπόν μια σαφέστατη οδηγία από τον άγγελο: το Θεό προσκύνησε! Οι άγγελοι και οι άγιοι είναι υπηρέτες του Θεού και δεν πρέπει να τους προσκυνάμε. Η ίδια εντολή δόθηκε ξανά στον Ιωάννη σε άλλο σημείο της Αποκάλυψης:
«Και είμαι εγώ ο Ιωάννης, που τα άκουγα και τα έβλεπα αυτά! Κι όταν τα άκουσα και τα είδα, έπεσα μπρος στα πόδια του αγγέλου για να τον προσκυνήσω.
Εκείνος όμως μου είπε: "Πρόσεξε! Μη! Είμαι κι εγώ δούλος όπως εσύ και τ' αδέλφια σου οι προφήτες, κι εκείνοι που τηρούν τα λόγια του βιβλίου αυτού. Το Θεό να προσκυνήσεις".» (Αποκάλυψη 22: 8-9)
Αυτό είναι το τελευταίο κεφάλαιο της Αποκάλυψης, και βλέπουμε ότι για μια ακόμη φορά ο άγγελος απαγορεύει στον Ιωάννη να τον προσκυνήσει. Προφανώς έχει μεγάλη σημασία για την πνευματική εξέλιξη του πιστού το ποιον θα προσκυνάει. Άλλωστε και οι άγγελοι τον Θεό προσκυνάνε:
«Τότε όλοι οι άγγελοι στάθηκαν γύρω από το θρόνο και (…) προσκύνησαν το Θεό λέγοντας: "Ναι! Η ευλογία και η δόξα και η σοφία και η ευχαριστία και η τιμή και η δύναμη και η ισχύς ανήκουν στο Θεό μας στους αιώνες των αιώνων! Αμήν".» (Αποκάλυψη 7: 11-12)
Προφανώς δεν είναι μόνο οι άνθρωποι που νιώθουν την ανάγκη να προσκυνήσουν το Θεό. Και οι άγγελοι κάνουν το ίδιο στο πνευματικό πεδίο, σύμφωνα με την όραση του Ιωάννη.
Ποια είναι όμως η υψηλότερη μορφή λατρείας; Την απάντηση τη δίνει ο Απ. Παύλος:
«Σας παρακαλώ λοιπόν, αδελφοί, (…) να προσφέρετε τα σώματά σας θυσία ζωντανή, άγια, τέτοια που να είναι αρεστή στο Θεό, η οποία και αποτελεί την πνευματική σας λατρεία.» (Προς Ρωμαίους 12: 1)
Δεν υπάρχει υψηλότερη μορφή λατρείας από μια ζωή αφιερωμένη στο Θεό! Η αληθινή λατρεία δεν περιορίζεται σε λόγια. Ο αγιασμός του πιστού είναι η ύψιστη ζωντανή λατρεία προς το Θεό.
