Για να περιγράψει κανείς το Θεό, ή καλύτερα, τη Θεότητα, την Υπέρτατη Πραγματικότητα, το Απόλυτο Φως, την Πηγή κάθε ύπαρξης, χρειάζεται θεϊκή σοφία μέσω επικοινωνίας με το Άγιο Πνεύμα. Χρειάζεται να εισέλθει κανείς στην ίδια την ουσία του Θεού! Αυτό βέβαια δεν είναι ανθρωπίνως κατορθωτό, αφού προϋποθέτει απόλυτη καθαρότητα της καρδιάς και του νου, αβίαστη ταύτιση του ‘θέλω’ με το ‘πρέπει’, και επιπλέον πλήρη απελευθέρωση από τα δεσμά της πλάνης ενός ανθρωπόμορφου προσωπικού θεού. Σε κάθε περίπτωση, όμως, το πεπερασμένο δεν μπορεί να χωρέσει το άπειρο.
Έχοντας επίγνωση των προσωπικών μου ατελειών και ανθρώπινων περιορισμών, προσεγγίζω το υπ’ αριθμόν ένα υπαρξιακό ερώτημα με δέος. Ωστόσο, είμαι πεπεισμένη ότι κανείς δε μπορεί να γνωρίσει αληθινά το Θεό μέσα από περιγραφές τρίτων – ακόμη κι αν αυτοί είναι οι συγγραφείς της Βίβλου – παρόλο που η μελέτη με κριτική σκέψη διευρύνει την αντίληψη του ερευνητή. Ο Θεός γνωρίζεται μόνο βιωματικά. Κι όποιος τον γνωρίσει, έστω και αμυδρά, δεν χρειάζεται θρησκεία.
Θα ήταν δυνατό ν’ αντιληφθούμε καλύτερα τη φύση και την ουσία του Θεού, εάν μπορούσαμε να υπερβούμε το εγώ της ατομικότητας και ν’ αφυπνιστούμε στη συμπαντική συνείδηση, κατανοώντας ότι είμαστε όλοι μέλη της ακατάπαυστα εξελισσόμενης απρόσωπης Θεότητας. Πρωτίστως, όμως, θα έπρεπε να πάψουμε να ταυτίζουμε τους εαυτούς μας με το σώμα μας και τις πέντε αισθήσεις, συνειδητοποιώντας ότι η ουσιαστική μας φύση είναι πνευματική – κάτι που θα μας επέτρεπε να ζούμε σε μακαριότητα, ανεξαρτήτως των αντικειμενικών φυσικών περιστάσεων που αντιμετωπίζουμε.
Από τότε που ο άνθρωπος συνειδητοποίησε τον εαυτό του, φαίνεται πως είχε μια έμφυτη ανάγκη να γνωρίσει και να επικοινωνήσει με το Δημιουργό του και Αρχιτέκτονα του ορατού και αόρατου Σύμπαντος. Το θεωρούσε δεδομένο και αυτονόητο ότι ο Θεός, ο ΩΝ, υπήρχε. Παρά τα τεράστια αναπάντητα ερωτηματικά, η παραδοχή αυτή ήταν πιο φιλική προς τη λογική του από την υπόθεση ότι όλα έγιναν τυχαία χωρίς την ύπαρξη κυρίαρχου ιθύνοντος Νου και Νομοθέτη, δηλαδή χωρίς μια υπέρτατη Αρχική Αιτία. Συλλογιζόταν, “Το κάθε τι που υπάρχει, ακόμη και μια μικρή καρφίτσα, έχει το δημιουργό του και κάποιο σκοπό ύπαρξης”. Έτσι, ατενίζοντας το μεγαλείο, την τάξη και τη σοφία της Δημιουργίας, θα ήμασταν παράλογοι να υποθέσουμε ότι το Σύμπαν έγινε κατά τύχη, από τον Κανένα. Τέτοια παραδοχή είναι εχθρική προς τον κοινό νου.
Σίγουρα, λοιπόν, πρέπει να υπάρχει ένας Δημιουργός, ένα πνευματικό Υπέρτατο Ον που συνέλαβε και δημιούργησε τα θαυμαστά του Σύμπαντος. Δεν είμαστε σε θέση να εξηγήσουμε το πώς και το γιατί, αλλά φαίνεται εύλογο• ικανοποιεί τη λογική μας πολύ περισσότερο από την αθεϊστική εκδοχή. Το ότι δε μπορούμε να πάμε πιο πέρα, δηλαδή ν’ απαντήσουμε και στο ερώτημα ‘ποιος δημιούργησε το Δημιουργό’, δεν καταφέρνει να μας αποθαρρύνει από το να διερευνήσουμε εκείνο που είναι οφθαλμοφανές και αυτονόητο.
Ας δούμε τώρα τι μας λέει η Βίβλος, το θεμέλιο του Χριστιανισμού, για το Θεό:
Ι: Δημιουργός
«Δια πίστεως εννοούμε ότι ο Θεός με το λόγο του δημιούργησε το Σύμπαν κι ότι όσα φαίνονται έγιναν από κάτι που δεν είναι ορατό.» (Προς Εβραίους 11: 3)
Με την πίστη μας, λοιπόν, και με τη λογική, καταλαβαίνουμε ότι κάποιος δημιούργησε το Σύμπαν, κάποιος που υπήρχε από την αρχή, ένας αυθυπόστατος Υπέρτατος Νους, μια Πνευματική Ενέργεια με νοημοσύνη, ένα Πνεύμα χωρίς χρονική αρχή ούτε τέλος! Κάθε άλλη παραδοχή είναι απίθανη και οδηγεί σε παραλογισμούς και σύγχυση.
Αν αναζητήσουμε τη ρίζα της λέξης “Θεός”, ίσως θα πρέπει να πάμε στο ρήμα “τίθημι”, που σημαίνει θέτω, τοποθετώ, ορίζω, αποφασίζω. Έτσι λοιπόν, ο Θεός είναι Εκείνος που αποφάσισε τη Δημιουργία του Σύμπαντος, καθόρισε τους Κυρίαρχους νόμους που το διέπουν, και τοποθέτησε το κάθε τι στη θέση του! Και με ποιο τρόπο δημιούργησε ο Θεός τον κόσμο; Με το λόγο του, μας λέει η Βίβλος. Ο Θεός είπε και εγένετο.
Ο νους, όπως προείπα,, σταματάει όταν γεννιέται στην καρδιά του ανθρώπου το ερώτημα "ποιος δημιούργησε το Θεό". Δεν καταφέρνει να στοχαστεί πιο πέρα. Δε μπορεί να κατανοήσει ότι θα μπορούσε να υπάρξει κάτι, κάποιος, χωρίς αρχή, δηλαδή να είναι αυθύπαρκτος. Αυτό είναι αδύνατο να το συλλάβει ο πεπερασμένος ανθρώπινος νους, που μάλιστα, όπως βεβαιώνει η επιστήμη, δεν έχει ενεργοποιηθεί ακόμη στο σύνολό του. Η Βίβλος δεν επιχειρεί να δώσει απάντηση στο ερώτημα αυτό, ούτε καν επιχειρηματολογεί για την ύπαρξη του Θεού. Το παίρνει ως δεδομένο ότι ο Θεός ΕΙΝΑΙ. Τούτο δεν επιδέχεται αμφισβήτηση. Ο Θεός είναι ο "ΩΝ".
«Στην αρχή ο Θεός δημιούργησε τον ουρανό και τη γη. (…)Και ο Θεός είπε, "Ας κάμωμεν άνθρωπον κατ’ εικόνα ημών, καθ’ ομοίωση ημών·"(…).» (Γένεσις 1: 1, 26a)
Η Δημιουργία ήταν η ευχαρίστηση του Θεού και, ίσως, μια αδήριτη ανάγκη Του. Η αυτοπραγμάτωση είναι δυνατή μόνο όταν κάποιος αρχίζει να δημιουργεί κάτι. Επιπλέον, δημιουργώντας τον άνθρωπο καθ’ ομοίωσή του, ο Θεός ίσως να ήθελε να δημιουργήσει, από το Συμπαντικό και απρόσωπο Πνεύμα, ανθρώπινα όντα με την έμφυτη δυνατότητα να γίνουν προσωπικοί θεοί. Μήπως άραγε κάπου εκεί βρίσκεται το μυστικό του σκοπού της δημιουργίας του ανθρώπου από το Θεό;
Στην Αποκάλυψη (κεφ. 19:7) γίνεται λόγος για μυστικό γάμο του Χριστού (το "Αρνίο") μετά της γυνής αυτού, η οποία πιστεύεται ότι είναι η Εκκλησία. Θα μπορούσε άραγε το εσωτερικό μήνυμα αυτού του εδαφίου να είναι ο γάμος, δηλαδή η τέλεια ενότητα και αρμονία μεταξύ της προσωπικής ψυχής και του απρόσωπου πνεύματος (του θείου νόμου), του “θέλω” με το “πρέπει”, μέσα στον άνθρωπο; Αφήνω την απάντηση σ’ αυτό το κρισιμότατο ερώτημα στον αναγνώστη, αφού όλοι χρειαζόμαστε θεία αποκάλυψη για την κατανόηση της αλήθειας στο ζήτημα αυτό. Ίσως το νόημα του επόμενου εδαφίου να είναι σχετικό: «Διότι η μεγάλη προσδοκία της κτίσεως προσμένει την φανέρωσιν των υιών του Θεού.» (Προς Ρωμαίους 8: 19)
«Εσύ είσαι ο μόνος Κύριος! Εσύ έκανες τον απέραντο ουρανό κι όλα τ’ αστέρια του, τη γη κι ό,τι είναι πάνω της, τις θάλασσες κι ό,τι βρίσκεται μέσα σ’ αυτές. Εσύ δίνεις ζωή στα πάντα, και τ’ αστέρια τ’ ουρανού εσένα λατρεύουν.» (Νεεμίας 9: 6)
Ο Νεεμίας, ακριβώς όπως όλοι οι προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης, πίστευε ότι ο Θεός είναι ο Δημιουργός των πάντων: των ουρανών, των αστεριών, της γης με κάθε τι που είναι πάνω της, και της θάλασσας με όλο το ζωντανό περιεχόμενό της. Ο προφήτης επίσης θεωρεί πως ό,τι βρίσκεται στον ουρανό λατρεύει το Θεό. Μακάρι να μπορούσε να πει το ίδιο και για τους ανθρώπους εδώ στη γη…
«Όπως δεν γνωρίζεις ποια είναι η οδός του ανέμου, ούτε κατά ποιο τρόπο μορφώνονται τα οστά του εμβρύου στην κοιλιά της εγκύου, έτσι δεν κατανοείς τα έργα του Θεού, ο οποίος δημιουργεί τα πάντα.» (Εκκλησιαστής 11: 5)
Ο Εκκλησιαστής βεβαιώνει ότι ο Θεός είναι ο Δημιουργός των πάντων, και παραδέχεται πως ο άνθρωπος δεν μπορεί να κατανοήσει τα έργα του Θεού, αφού δεν καταλαβαίνει καν πώς διαμορφώθηκαν τα οστά του στην κοιλιά της μητέρας του.
«Οι ουρανοί διηγούνται τη δόξα του Θεού, και το στερέωμα αναγγέλλει τα έργα των χειρών αυτού.» (Ψαλμοί 19:1)
Ο Δαβίδ φαίνεται να μη βρίσκει κατάλληλα λόγια για να εκφράσει το μεγαλείο που αντικρίζει στο στερέωμα του ουρανού. Ενώνει την ψυχή του με τ’ άστρα για να διακηρύξει τη δόξα του Θεού! Σε άλλο σημείο ο Ψαλμωδός επαναλαμβάνει αυτό που ήταν κοινή πίστη για τους ανθρώπους της Παλαιάς Διαθήκης: «Με το λόγο του Κυρίου έγιναν οι ουρανοί, και με την πνοή του στόματός του η στρατιά αυτών. (…) Διότι αυτός είπε και έγιναν• αυτός διέταξε και στερεώθηκαν.» (Ψαλμοί 33: 6, 9)
Ο λόγος του Θεού είναι δημιουργικός: “μιλάει” και δημιουργούνται πράγματα. Προφανώς ο Ψαλμωδός πιστεύει ότι ο Θεός είναι πρόσωπο. Όμως ο μελετητής της Βίβλου ίσως διαμορφώσει διαφορετική άποψη λαμβάνοντας υπ’ όψιν και άλλα εδάφια της Αγίας Γραφής.
Σε άλλα σημεία η Βίβλος δηλώνει ότι ο Θεός δημιουργεί με το Πνεύμα του: «Όταν εξαποστέλλεις το Πνεύμα σου, κτίζονται, και ανανεώνεις το πρόσωπο της γης.» (Ψαλμοί 104: 30)
Το να προσπαθήσει κανείς να περιγράψει πώς “κτίζει” ο Θεός, εάν δημιουργεί με το λόγο, με τη σκέψη ή απλά με την επιθυμία, είναι το να προσπαθεί το αδύνατο. Απλά προβάλλουμε στο Θεό τα δικά μας χαρακτηριστικά και τις δικές μας περιορισμένες δυνατότητες. Οι διανοητικές μας λειτουργίες δεν έχουν την ικανότητα να συλλάβουν, και η γλώσσα μας δεν κατέχει το λεξιλόγιο για να περιγράψει τους τρόπους με τους οποίους ο Θεός δημιουργεί. Είναι αρκετό για μας να πιστεύουμε ότι πίσω από τα ορατά και τα αόρατα σύμπαντα υπάρχει ένας Δημιουργός, ένας Υπέρτατος Νους, μια άπειρη νοημοσύνη που δημιούργησε τα πάντα με σοφία και αγάπη.
Ο Ιώβ δεν επιχειρεί καν να εξηγήσει το πώς δημιουργεί ο Θεός• στέκεται με δέος και περιγράφει με γλαφυρότητα αυτό που βλέπει, παραδεχόμενος ότι δεν κατανοεί την υπέρτατη δύναμη του Θεού: «Εκτείνει τον ουρανό πάνω από το κενό• κρεμάει τη γη πάνω από το τίποτα. Δεσμεύει τα νερά μέσα στα σύννεφα, και παρόλα αυτά τα σύννεφα δεν σκίζονται από το βάρος τους. Σκεπάζει το θρόνο του με σύννεφα ώστε να μη μπορεί κανένας να τον δει. Πρόσταξε όρια στα ύδατα της θάλασσας μέχρι τη συντέλεια του φωτός και του σκότους. Οι στύλοι του ουρανού τρέμουν και συγκλονίζονται από την επιτίμηση αυτού. Με τη δύναμή του ταράττει την θάλασσα, και με τη σύνεση αυτού καταδαμάζει την υπερηφάνειά της.» (Ιώβ 26: 7-12).
Πράγματι, ούτε αμυδρά δεν μπορούμε ν’ ακούσουμε τον ψίθυρο του Θεού! Και ελάχιστα μπορούμε να συλλάβουμε τη δύναμή του… Εκείνο που μπορούμε να κατανοήσουμε είναι ότι κάνει ό,τι τον ευχαριστεί και δεν υπάρχει κανένας και τίποτα που να μπορεί να τον περιορίσει, εκτός, ίσως, από τους κυρίαρχους νόμους του Σύμπαντος που ο ίδιος έχει θεσπίσει από τη αρχή της δημιουργίας. Αυτό το παραδέχεται και ο Ψαλμωδός: «Όλα όσα θέλησε ο Κύριος τα έκανε, στον ουρανό και στη γη, και στις θάλασσες σε όλα τα βάθη τους.» (Ψαλμοί 135: 6)
Είναι γεγονός ότι εμείς οι άνθρωποι κρίνουμε αυστηρά το Θεό για τον τρόπο που διαδραματίζονται κάποια πράγματα. Έστω και χωρίς να το εκφράζουμε, πολλοί από μας θυμώνουμε με το Δημιουργό όταν διάφορες θεομηνίες σπέρνουν το θάνατο, τον πόνο και τη δυστυχία. Όμως, αν ήμασταν περισσότερο παρατηρητικοί, θα είχαμε διαπιστώσει ότι το να εναντιωνόμαστε κατά του Δημιουργού για οποιοδήποτε πρόβλημα, προσωπικό ή συλλογικό, διαταράσσει την εσωτερική μας γαλήνη και ευφορία της ψυχής. Δημιουργεί ταραχή και πικρία, ό,τι χειρότερο για την ψυχική και σωματική μας υγεία. Κάτι αρνητικό γίνεται μέσα μας όταν τα βάζουμε με το Θεό. Κάτι σχίζεται στα σωθικά μας. Απεναντίας, το να δοξάζουμε και να ευχαριστούμε το Θεό σε όλες τις περιστάσεις μας φέρνει εσωτερική ειρήνη.
Αυτό μας προτρέπει να κάνουμε και ο Ψαλμωδός: «Ας δοξάζουν το όνομα του Κυρίου, διότι αυτός είπε και γεννήθηκαν, αυτός θέσπισε και κτίστηκαν. Στερέωσε αυτά εις τον αιώνα και εις τον αιώνα του αιώνος• έθεσε διάταγμα το οποίο δεν θα παρέλθει.» (Ψαλμοί 148: 5-6)
Και μια ακόμη προτροπή του Δαβίδ στον εαυτό του: «Ας ευλογεί ψυχή μου τον Κύριο• και όλα τα εντός μου ας ευλογούν το άγιο όνομα αυτού.» (Ψαλμοί 103: 1)
Ο Αμώς, ένας από τους προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης, γράφει: «Ναι, ειν’ αυτός που διαμορφώνει τα βουνά, δημιουργεί τους ανέμους, και αποκαλύπτει τις σκέψεις του στον άνθρωπο• αυτός που αλλάζει τη μέρα με τη νύχτα, και στις ψηλές κορφές της γης βαδίζει. “Κύριος, ο Θεός των Δυνάμεων” είναι το όνομα αυτού.» (Αμώς, 4: 13) Ο βαθύς και ειλικρινής θαυμασμός του Αμώς προς το Θεό είναι διάχυτος στα λόγια του. Ο Κύριος των Δυνάμεων, όχι μόνο δημιουργεί το κάθε τι, αλλά επίσης αποκαλύπτει τις σκέψεις του στους ανθρώπους που εκζητούν την Αλήθεια με καθαρή καρδιά.
Ένας άλλος προφήτης της Παλαιάς Διαθήκης, ο Ζαχαρίας, γράφει: «Αυτά λέγει ο Κύριος, ο οποίος εκτείνει τους ουρανούς, βάζει τα θεμέλια της γης, και σχηματίζει το πνεύμα του ανθρώπου μέσα του.» (Ζαχ. 12:1) Όπως ο προφήτης καταλαβαίνει, ο Θεός, σαν Δημιουργός, εργάζεται συνεχώς. Ανάμεσα στ’ άλλα μεγαλειώδη πράγματα που δημιουργεί και συντηρεί, ο Κύριος διαμορφώνει το πνεύμα του ανθρώπου μέσα του.
Δεν υπάρχει ούτε ένας συγγραφέας της Βίβλου που να μη διακηρύττει τη δόξα του Θεού μέσα στη Δημιουργία του, και όχι απλά μια φορά. Δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά. Εάν τα γραπτά τους θεωρήθηκαν άξια να συμπεριληφθούν στο βιβλίο που έφτασε σ’ εμάς ως η Αγία Γραφή, είναι επειδή όλοι είχαν την ευλογία όχι μόνο να πιστεύουν στην ύπαρξη του Θεού, του μόνου Δημιουργού του Σύμπαντος, αλλά επίσης να τον αγαπούν και να τον λατρεύουν. Έτσι, όταν εμπνέονταν από το Πνεύμα του Θεού, πρόφεραν όμορφα λόγια σοφίας, που είναι ανεκτίμητης αξίας για την πνευματική πρόοδο του ανθρώπου.
ΙΙ: Ο Θεός είναι Πνεύμα
Όσον αφορά τη φύση του Θεού, υπάρχουν πολλές αναφορές σ’ αυτόν ως Πνεύμα. «Η γη ήταν άμορφη κι έρημη, και σκοτάδι ήταν πάνω από το πρόσωπο της αβύσσου• και το Πνεύμα του Θεού περιφερόταν πάνω στην επιφάνεια των υδάτων.» (Γεν. 1:2) Ώστε, λοιπόν, το Πνεύμα του Θεού υπήρχε από την αρχή, όταν δεν υπήρχε τίποτα πάνω από την άβυσσο ‘ένα πλήρες σκοτεινό κενό.
Ας δούμε περισσότερες Βιβλικές αναφορές στο Δημιουργό ως Πνεύμα: «Το Πνεύμα του Θεού με έκαμε, και η πνοή του Παντοκράτορος με διδάσκει.» (Ιώβ 33: 4) Πράγματι, το Πνεύμα του Θεού, δηλαδή ο ίδιος ο Θεός, είναι ο Δημιουργός μας. Αυτός μας έκαμε, και με την πνοή του (έμπνευση) μας διδάσκει στη ζωή, λέει ο Ιώβ.
Το επόμενο εδάφιο είναι ακόμη πιο σαφές για το ότι η ουσία του Θεού είναι πνευματική. Είναι τα λόγια του ίδιου του Χριστού: «Αλλά έρχεται ώρα, και τώρα είναι, που οι αληθινοί προσκυνητές θα προσκυνούν τον Πατέρα με το πνεύμα τους και με την αλήθεια• διότι ο Πατέρας τέτοιοι θέλει να είναι όσοι τον προσκυνούν. Ο Θεός είναι πνεύμα κι εκείνοι που τον προσκυνούν πρέπει να τον προσκυνούν με το πνεύμα και την αλήθεια.» (Κατά Ιωάννη 4: 23-24)
Να λοιπόν που ο ίδιος ο Χριστός μας δίδαξε ότι ο Θεός, που είναι πατέρας όλων μας, είναι πνεύμα, και φυσικά είναι πνεύμα άγιο, μ’ άλλα λόγια είναι ο ίδιος το Άγιο Πνεύμα! Προφανώς δεν μπορούμε να συνδεθούμε με το Θεό με κανένα άλλο τρόπο και μέσον παρά μόνο με το πνεύμα μας.
Έχει άραγε δει ποτέ κανείς το Θεό; Αφελής η ερώτηση θα μου πείτε, αφού ο Θεός είναι πνεύμα, δηλαδή είναι αόρατος, και δεν μπορούμε να τον δούμε με τα φυσικά μας μάτια. Ο Απόστολος Παύλος, στην πρώτη επιστολή του προς τον Τιμόθεο, αναφερόμενος στο Θεό Πατέρα ένιωσε την ανάγκη να διευκρινίσει το αυτονόητο: «Ο οποίος μόνος έχει την αθανασία και κατοικεί σε φως απρόσιτο, τον οποίον κανένας άνθρωπος δεν είδε ποτέ ούτε δύναται να δει. Σ’ αυτόν η τιμή και η αιώνια δύναμη! Αμήν.» (Α´ Προς Τιμόθεο 6: 16)
Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης, ο πιο αγαπημένος μαθητής του Ιησού, στην πρώτη καθολική επιστολή του, επαναλαμβάνει το ίδιο πράγμα: «Το Θεό δεν είδε ποτέ κανείς…» (Α´ Ιωάννου 4: 12) Αφού λοιπόν ο Θεός είναι αόρατο Πνεύμα, δηλαδή άμορφος, κάθε προσπάθεια του ανθρώπου να τον φανταστεί είναι άκαρπη. Ακόμη και ο αγαθός Ιώβ είχε φτάσει σε σημείο απελπισίας που δε μπορούσε να δει το Θεό τον οποίο τόσο αγαπούσε. Παραθέτω το σχετικό εδάφιο: «Ιδού, υπάγω εμπρός αλλά δεν είναι• και οπίσω, αλλά δεν αντιλαμβάνομαι αυτόν• τον αναζητώ στ’ αριστερά μου, αλλά δεν μπορώ να τον θεωρήσω• στρέφομαι στα δεξιά μου αλλά δεν μπορώ να τον δω.» (Ιώβ 23: 8-9)
Όμως, παρόλο που δε μπορούμε να δούμε το Θεό, η Βίβλος μας λέει ότι στην πραγματικότητα δεν είναι μακριά. Μάλιστα είναι πολύ κοντά μας. Ο Δαβίδ το γνώριζε αυτό πολύ καλά. α τι λέει σε ένα από τους Ψαλμούς:
«Πού να υπάγω από του Πνεύματός σου;
Και από του προσώπου σου πού να κρυφτώ;
Εάν ανεβώ εις τον ουρανό, είσαι εκεί!
Εάν πλαγιάσω εις τον Άδη, ιδού εσύ.
Εάν λάβω τις πτέρυγες της αυγής
Και κατοικήσω στα έσχατα της θαλάσσης,
Κι εκεί θα με οδηγήσει το χέρι σου,
Και η δεξιά σου θα με κρατάει.
Εάν πω ότι το σκοτάδι θα με σκεπάσει,
Ακόμη και η νύχτα θα είναι φως γύρω μου•
Ούτε κι αυτό το σκοτάδι δεν κρύβει τίποτα από σένα•
Και η νύχτα λάμπει όπως η ημέρα•
Για σένα το σκοτάδι είναι όπως το φως.»
(Ψαλμοί 139: 7-12)
Πόσο όμορφος, τρυφερός, αληθινά θεόπνευστος είναι αυτός ο ύμνος του Δαβίδ προς το Θεό! Όσες φορές κι αν τον διαβάσει κανείς δεν τον χορταίνει. Είναι τόσο εμπνευσμένος που ενδυναμώνει το πνεύμα του αναγνώστη!
Ο Απόστολος Παύλος, μιλώντας στους Αθηναίους, επιβεβαιώνει το πόσο πλησίον είναι ο Θεός, δανειζόμενος ένα στίχο από τους αρχαίους Έλληνες ποιητές: «Μέσα σ’ αυτόν ζούμε και κινούμεθα και υπάρχομε.» (Πράξεις 17: 28)
Πόσο γλαφυρή είναι αυτή η περιγραφή! Ώστε μέσα στο Θεό έχουμε την ύπαρξή μας! Και φυσικά, αφού ο Θεός είναι Πνεύμα, διαπερνά και διαποτίζει κάθε κύτταρο του σώματός μας, κάθε στοιχείο του αέρα που αναπνέουμε. Ζει μέσα μας, όπως ζει και μέσα σε κάθε ύπαρξη πάνω στη γη, στ’ αστέρια και στους πλανήτες του Σύμπαντος. Μ’ άλλα λόγια, το Σύμπαν είναι το σώμα του Θεού.
III: Ο Θεός είναι Ένας
Η Βίβλος τονίζει επανειλημμένα ότι ο Θεός είναι ένας. Σχεδόν όλοι οι συγγραφείς της, μια ή περισσότερες φορές, δηλώνουν την πίστη τους στον ένα και μοναδικό Θεό.
Θα παραθέσω μερικά εδάφια (είναι αδύνατο ν αναφερθούν όλα) τα οποία επισημαίνουν την αλήθεια αυτή.
«Εγώ είμαι ο πρώτος και εγώ ο έσχατος• εκτός εμού δεν υπάρχει Θεός.» (Ησαΐας 44: 6β)
Εδώ ο Ησαΐας, ένας από τους μεγαλύτερους προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης, μιλάει για λογαριασμό του Θεού. Άλλωστε αυτή είναι και η αποστολή του προφήτη: να μεταδίδει τις εξ αποκαλύψεως πνευματικές αλήθειες, δηλαδή να μιλάει εξ ονόματος του Θεού.
Ο Μωυσής, ο γίγαντας προφήτης, δεν κουράζεται να επαναλαμβάνει με πάθος την αλήθεια ότι ο Θεός είναι ένας, όπως διαπιστώνουμε μελετώντας την Πεντάτευχο της Παλαιάς Διαθήκης.
«Γνώρισε, λοιπόν, την ημέρα αυτή, και βάλτο μέσα στην καρδιά σου, ότι ο Κύριος, αυτός είναι ο Θεός, στον ουρανό επάνω και στη γη κάτω, και δεν υπάρχει άλλος.» (Δευτερονόμιο. 4: 39)
«Άκουσε Ισραήλ: Ο κύριος ο Θεός μας είναι ένας Κύριος.» (Δευτερονόμιο 6: 4)
Ο Μωυσής είχε μιλήσει πολύ καθαρά στο λαό του Ισραήλ για τον ένα Θεό. Όμως, προς μεγάλη του απογοήτευση που συχνά γινόταν και εκρηκτική αγανάκτηση, οι Ισραηλίτες συχνά λάτρευαν ψεύτικους θεούς, αντιγράφοντας τις ειδωλολατρικές συνήθειες των Αιγυπτίων και άλλων λαών που συναντούσαν στη μακροχρόνια και πολύπαθη πορεία τους προς τη "Γη της Επαγγελίας".
«Διότι ο Κύριος ο Θεός σας είναι Θεός των θεών και Κύριος των κυρίων, Θεός μέγας, ισχυρός και φοβερός, ο οποίος δεν είναι προσωπολήπτης και δεν δέχεται δώρα.» (Δευτερονόμιο 10: 17)
Εδώ ο Μωυσής υπαινίσσεται την ύπαρξη μικρότερων "θεών", δηλαδή άλλων πνευματικών όντων, αλλά ο Δημιουργός είναι υπεράνω όλων αυτών. Ο αληθινός Θεός δεν εξαγοράζεται με δώρα και με τάματα, λέει ο προφήτης.
Στην Καινή Διαθήκη επίσης υπάρχουν αναφορές στον ένα και μοναδικό Θεό, το Δημιουργό.
«Αυτοί, όταν τ’ άκουσαν, ύψωσαν όλοι μαζί τη φωνή τους στο Θεό και είπαν: Κύριε, εσύ δημιούργησες τον ουρανό και τη γη και τη θάλασσα και όλα όσα βρίσκονται σ’ αυτά.» (Πράξεις 4: 24)
Αυτή είναι μια συλλογική προσευχή των πρώτων Χριστιανών στην Ιερουσαλήμ - προσευχή που ακολούθησε την απελευθέρωση του Πέτρου και του Ιωάννη από τους αρχιερείς, οι οποίοι τους είχαν κρατήσει για ανάκριση μετά από κάποιο θαύμα. Είναι προφανές ότι προσευχήθηκαν στον ένα Θεό, τον μοναδικό Κύριο, το Δημιουργό του Σύμπαντος. Δεν αφήνεται περιθώριο για παρερμηνείες εδώ.
Σε ένα άλλο εδάφιο των Πράξεων των Αποστόλων, όπου ο Απόστολος Παύλος κήρυττε στους Αθηναίους, διαβάζουμε: «Ο Θεός, ο οποίος έκανε τον κόσμο και όλα όσα βρίσκονται μέσα σ’ αυτόν, όντας Κύριος του ουρανού και της γης, δεν κατοικεί σε χειροποίητους ναούς, ούτε λατρεύεται από χέρια ανθρώπων, αφού δεν χρειάζεται τίποτα, επειδή αυτός δίδει σε όλους πνοή και ζωή και τα πάντα.» (Πράξεις 17: 24-25)
Για μια ακόμη φορά είναι ξεκάθαρο ότι ο Παύλος πιστεύει σε έναν Θεό, το μόνο Δημιουργό του Σύμπαντος, το Ζωοδότη των πάντων, που μάλιστα δεν κατοικεί σε ναούς που έχτισαν οι άνθρωποι, αφού είναι πανταχού παρών και τα πάντα πληρών.
Στην επιστολή του προς Εφεσίους, ο Παύλος ξεκαθαρίζει για μια ακόμη φορά ότι πιστεύει και κηρύττει τον ένα Θεό. «Ένας Θεός και Πατέρας όλων, ο οποίος κυριαρχεί σε όλους, ενεργεί μέσα απ’ όλους και κατοικεί μέσα σε όλους σας.» (Προς Εφεσίους 4: 6)
Πόσο μεγάλη ενωτική αλήθεια εμπεριέχεται στα λόγια αυτά του Αποστόλου Παύλου! Υπάρχει μόνο ένας Θεός που είναι Πατέρας όλων: και των Χριστιανών, και των Mουσουλμάνων, και των Ιουδαίων, ακόμη και των ειδωλολατρών και των άθεων. Κατοικεί μέσα σε όλους και ενεργεί μέσα από όλους! Δεν υπάρχει κανένας άλλος επάνω από το Δημιουργό ή δίπλα του. Αυτά μας λέει ο Παύλος, και το πνεύμα συμμαρτυρεί μέσα μας, αρκεί να ελευθερώσουμε τον εαυτό μας από προκαταλήψεις.
Και σε ποιον πρέπει ν’ αποδίδεται η δόξα και η λατρεία; Iδού η απάντηση και πάλι από το στόμα του Παύλου: «Εις δε τον Θεό και Πατέρα μας ας αποδίδεται η δόξα εις τους αιώνας των αιώνων.» (Προς Φιλιππησίους 4: 20)
Στην Καθολική επιστολή του Ιακώβου βρίσκουμε επίσης αναφορές στον ένα Θεό.
«Συ πιστεύεις ότι ο Θεός είναι ένας. Καλά κάνεις. Και τα δαιμόνια το πιστεύουν αυτό και τρέμουν.» (Ιακώβου 2: 19) Δεν θα μπορούσε να είναι πιο σαφής ο Ιάκωβος. Ο Θεός είναι ένας! Σ’ αυτόν ανήκει η δόξα, διότι απ’ αυτόν πηγάζουν όλα. Σε άλλο σημείο ο Ιάκωβος γράφει: «Μην πλανάστε, αδελφοί μου αγαπητοί. Κάθε καλή προσφορά και κάθε θείο δώρο έρχεται από ψηλά, από τον Πατέρα του Φωτός, στον οποίο δεν υπάρχει αλλοίωση ούτε σκιά μεταβολής.» (Ιακώβου 1: 16-17)
Ο Θεός, λοιπόν, είναι ένας, απ’ αυτόν πηγάζουν όλα, και σ’ αυτόν ανήκει η δόξα η τιμή και η προσκύνηση. Εάν κάποιος αναγνώστης έχει δυσκολία στο να συμφιλιώσει αυτή τη θεμελιώδη αλήθεια με τις θρησκευτικές παραδόσεις με τις οποίες γαλουχήθηκε, δεν έχει παρά να προσευχηθεί στο Θεό όπως ο Δαβίδ: «Κύριε, δείξε μου τους δρόμους σου και μάθε μου τα μονοπάτια τα δικά σου. Οδήγησέ με στην αλήθεια σου και δίδαξέ με, γιατί εσύ είσαι ο Θεός μου που με σώζεις• σ’ εσένα ελπίζω όλη την ημέρα.» (Ψαλμοί 25: 4-5)
Αν η προσευχή είναι ένθερμη και η επιθυμία για τη γνώση της Αλήθειας ειλικρινής, αν δεν υπάρχει προκατάληψη και φόβος, τότε θα λάβει την απάντηση από το ίδιο το πνεύμα μέσα του. Τόσο απλά είναι κάποια πράγματα που εμείς οι άνθρωποι έχουμε περιπλέξει…
IV: Ο Θεός είναι Σοφός
«Πόσο μεγάλα είναι τα έργα σου Κύριε! Έχεις κάνει τα πάντα με Σοφία• η γη είναι γεμάτη με τα δημιουργήματά σου.» (Ψαλμοί 104: 24)
Πράγματι, όταν παρατηρούμε την τάξη, την ομορφιά και την αρμονία της δημιουργίας του Θεού, δεν μπορούμε παρά να ενώσουμε τη φωνή μας μ’ εκείνη του Δαβίδ και να δοξάσουμε τον Κύριο για την άπειρη σοφία του.
Ο βασιλιάς Σολομών επίσης αναγνωρίζει τη σοφία του Θεού στις Παροιμίες του: «Με τη Σοφία ο Κύριος θεμελίωσε τη γη, και με τη φρόνηση στερέωσε τους ουρανούς.» (Παρ.3:19) Ακόμη κι αν έχουμε αναπάντητα ερωτήματα, πρέπει ταπεινά ν’ αποδεχτούμε τους περιορισμούς του νου μας και να μην αμφιβάλλουμε για τη Σοφία του Δημιουργού μας.
Ο προφήτης Ιερεμίας επίσης διακηρύττει τη δύναμη και τη Σοφία του Θεού, που εκδηλώνεται μέσα από τα έργα του: «Αυτός έκανε τη γη με τη δύναμή του, στερέωσε την οικουμένη με τη Σοφία του, και άπλωσε τους ουρανούς με τη σύνεσή του.» (Ιερεμίας 10:12)
Στο κεφάλαιο αυτό, με τα λίγα εδάφια που παρέθεσα, εδραιώνεται ότι οι συγγραφείς της Βίβλου πίστευαν σ’ έναν αυθύπαρκτο Θεό, χωρίς αρχή και τέλος, που δημιούργησε το Σύμπαν με άπειρη Σοφία. Πιστεύουν ότι ο Θεός είναι κυρίαρχος στη δημιουργία του, η ουσία του είναι πνευματική, και ότι είναι πανταχού παρών, διαπερνώντας τα πάντα. Υπάρχουν πάμπολλα ακόμη εδάφια στη Βίβλο που επιβεβαιώνουν τα ανωτέρω, καθώς και πλείστα που μιλούν για τα άλλα χαρακτηριστικά του Θεού: παντοδύναμος, παντογνώστης, ελεήμων, πανάγιος, δίκαιος, αμερόληπτος, χορηγός, και άλλα. Όμως, για τις ανάγκες αυτού του ιστολογίου, θεωρώ ότι αρκούν αυτά που παρέθεσα.
Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι κάποιοι συγγραφείς της Βίβλου προχώρησαν στο να προβάλλουν στο Θεό και ανθρώπινες αδυναμίες, όπως θυμό, εκδικητικότητα, ζηλοτυπία, κλπ. Επαφίεται στον κάθε μελετητή της Βίβλου να προσεύχεται για σοφία και διάκριση ώστε να διαχωρίζει το 'σιτάρι' από το 'άχυρο' και το 'ψαχνό' από τα 'κόκαλα', κι έτσι να οικοδομείται πνευματικά από τα ιερά κείμενα και να μην αγριεύει.
Σε κάθε περίπτωση, είναι έξω από τη σκοπιά του ιστολογίου τούτου να παραθέσω εδάφια που περιγράφουν τ’ αρνητικά χαρακτηριστικά που ενίοτε οι προφήτες απέδωσαν στο Θεό της Βίβλου, σκιαγραφώντας τον κατ’ εικόνα και ομοίωση του ανθρώπου.
