Σύμφωνα με τη χριστιανική θεολογία, ο Διάβολος ή Σατανάς είναι ο υπ’ αριθμόν ένα εχθρός του Θεού και του ανθρώπου. Γνωστός σε όλους είναι ο ρόλος που έπαιξε με τη μορφή του όφι στην ιστορία της "πτώσης", ή "προπατορικού αμαρτήματος" του Αδάμ και της Εύας στη Γένεση. Όμως υπάρχουν και άλλα εδάφια στη Βίβλο που προκαλούν σύγχυση γύρω από το ρόλο του Σατανά. Ας εξετάσουμε μερικά από αυτά:
«Και κάποια ημέρα, οι υιοί του Θεού ήρθαν να παρασταθούν μπροστά στον Κύριο, κι ανάμεσα σ' αυτούς ήρθε και ο Σατανάς.
Και ο Κύριος είπε στον Σατανά: Από πού έρχεσαι;
Και ο Σατανάς απάντησε στον Κύριο, και είπε: Αφού διάβηκα ολόγυρα τη γη και περπάτησα μέσα σ' αυτή, βρίσκομαι εδώ.
Και ο Κύριος είπε στον Σατανά: Έβαλες τον νου σου επάνω στον δούλο μου τον Ιώβ, ότι δεν υπάρχει όμοιός του στη γη, άνθρωπος άμεμπτος και ευθύς, ο οποίος φοβάται τον Θεό και απέχει από κακό;
Και ο Σατανάς απάντησε στον Κύριο, και είπε: Μήπως ο Ιώβ δωρεάν φοβάται τον Θεό;
Δεν τον περιέφραξες από παντού, και το σπίτι του και όλα όσα έχει; Τα έργα των χεριών του ευλόγησες, και τα κτήνη του πλήθυναν επάνω στη γη• όμως, άπλωσε τώρα το χέρι σου και άγγιξε όλα όσα έχει, για να δεις αν δεν σε βλασφημήσει κατά πρόσωπο.
Και ο Κύριος είπε στο Σατανά: Δες, στο χέρι σου όλα όσα έχει• μόνον επάνω σ' αυτόν μη βάλεις το χέρι σου. Και ο Σατανάς εξήλθε από τον Κύριο.» (Ιώβ 1: 6-12)
Σ’ αυτή την ιστορία-αλληγορία ο Σατανάς εμφανίζεται ως ένας από τους υιούς του Θεού που παρουσιάζεται συχνά ενώπιόν του για ν’ αποδώσει λογαριασμό για τα πεπραγμένα του και να κάνει αναφορά ως προς το τι συμβαίνει πάνω στη γη.
Μια από τις αρμοδιότητες του Σατανά, σύμφωνα με τα εδάφια που παρέθεσα, είναι να ενοχλεί δίκαιους ανθρώπους, όπως είναι ο Ιώβ, για να δοκιμάσει την πίστη τους στο Θεό. Όμως, πριν επιχειρήσει κάτι τέτοιο, χρειάζεται να πάρει άδεια από το Θεό. Προφανώς δε μπορεί ν’ αποφασίσει μόνος του ποιον θα πειράξει ούτε πόσο μακριά θα προχωρήσει με τη δοκιμασία.
Στην αλληγορία που εξετάζουμε, ο Θεός έδωσε την άδεια στο Σατανά να χτυπήσει οτιδήποτε κατείχε, εκτός από τη ζωή του. Και όπως γνωρίζουμε, ο Σατανάς έκανε ακριβώς αυτό. Όμως ο Ιώβ, παρ’ όλες τις συμφορές που τον βρήκαν, δεν έχασε την πίστη του στο Θεό ούτε τον βλασφήμησε.
Μια άλλη αναφορά στο Διάβολο, με σεβασμό και υπόληψη στο αξίωμά του, έχουμε στην καθολική επιστολή του Ιούδα (αδελφού του Ιησού), στην Καινή Διαθήκη:
«Ομοίως και αυτοί βλέποντες ενύπνια, τη μεν σάρκα μιαίνουν, τη δε εξουσία καταφρονούν, και τα αξιώματα βλασφημούν. Ενώ ο αρχάγγελος Μιχαήλ, όταν, φιλονικώντας με το διάβολο, συνδιαλεγόταν για το σώμα του Μωυσή, δεν τόλμησε να επιφέρει εναντίον του κάποια βλάσφημη κατηγορία, αλλά είπε: Ο Κύριος να σε επιτιμήσει.» (Ιούδα 1: 8-9)
Προφανώς ο Σατανάς ή Διάβολος είναι ένα πνευματικό ον που έχει εξουσία δοσμένη σ’ αυτόν από το Θεό. Γι’ αυτό, η Γραφή μας λέει, πρέπει να είναι σεβαστός και να μη βλασφημείται από τους ανθρώπους. Ακόμη και ο αρχάγγελος Μιχαήλ δεν τόλμησε να επιφέρει εναντίον του κάποια βλάσφημη κατηγορία όταν φιλονικούσαν για το σώμα του Μωυσή. Σχετικά με τη βάση της διαφωνίας, η Γραφή δε μας δίνει εξήγηση. Εναπόκειται στον αναγνώστη-ερευνητή που γνωρίζει τη ζωή και το έργο του Μωυσή ν’ αποφασίσει γιατί ο μεγάλος προφήτης στεκόταν στην οριακή γραμμή μεταξύ της δικαιοδοσίας του αρχαγγέλου Μιχαήλ και του Σατανά.
Ακόμη και ο Ιησούς δοκιμάστηκε από το Σατανά στο ξεκίνημα της διακονίας του, όπως μαθαίνουμε από την Καινή Διαθήκη:
«Τότε ο Ιησούς φέρθηκε από το Πνεύμα στην έρημο για να πειραχτεί από το διάβολο.» (Κατά Ματθαίο 4: 1)
Ώστε λοιπόν το Πνεύμα, δηλαδή ο ίδιος ο Θεός, οδήγησε τον Ιησού στον τόπο της δοκιμασίας, δίνοντας προφανώς την άδεια στο Σατανά για να τον δοκιμάσει. Ο Θεός έδωσε την άδεια στο διάβολο να θέσει τον Ιησού σε δοκιμασία σχετικά με την ταυτότητα και την αποστολή του.
«Και αφού νήστεψε 40 ημέρες και 40 νύχτες, έπειτα πείνασε. Και αφού ήρθε σ' αυτόν ο πειράζων, είπε: Αν είσαι Υιός του Θεού, πες αυτές οι πέτρες να γίνουν άρτοι.
Και εκείνος απαντώντας είπε: Είναι γραμμένο: “ Ο άνθρωπος δεν θα ζήσει μονάχα με άρτο, αλλά με κάθε λόγο που προέρχεται από το στόμα του Θεού”.» (Κατά Ματθαίον 4: 2-4)
Εδώ βλέπουμε ότι ο Σατανάς προχώρησε πολύ μεθοδικά και σοφά στην αποστολή του. Πρώτα δοκίμασε τον Ιησού στη φυσική του ανάγκη. Ο Ιησούς, μετά από 40 ημερών νηστεία, ήταν τρομερά πεινασμένος. Τι θα έκανε; Θα χρησιμοποιούσε τις θαυματουργικές του ικανότητες για να γεμίσει το στομάχι του; Αυτό είναι ένα τεστ το οποίο υφίσταται ο κάθε απεσταλμένος του Θεού και όπου οι περισσότεροι αποτυγχάνουν. Αντί να υπηρετήσουν τους συνανθρώπους των, χρησιμοποιούν τις δυνάμεις και τα χαρίσματα που τους έδωσε ο Θεός για να γεμίσουν το στομάχι τους, κοινώς για να πλουτίσουν. Όμως ο Ιησούς πέρασε επιτυχώς το πρώτο σημαντικό τεστ, χρησιμοποιώντας μάλιστα εδάφιο των Γραφών.
Στο δεύτερο πειρασμό, ο διάβολος προκάλεσε τον Ιησού να θέσει το Θεό, και μάλιστα την ίδια τη Γραφή, σε τεστ δοκιμασίας. Θα ήθελε και θα μπορούσε άραγε ο Θεός να διασώσει τη ζωή του Ιησού, αν ο δεύτερος σκόπιμα εξέθετε τον εαυτό του σε κίνδυνο; Όμως ο Ιησούς δεν έπεσε στην παγίδα του διαβόλου και απάντησε ξανά με τη Γραφή. Ας δούμε τι λένε τα σχετικά εδάφια:
«Τότε παραλαμβάνει αυτόν ο διάβολος εις την αγία πόλη και στήνει αυτόν επάνω στο πτερύγιο του ιερού
και λέγει προς αυτόν, Εάν είσαι Υιός του Θεού, ρίξε τον εαυτό σου κάτω• διότι είναι γραμμένο, Ότι θα προστάξει τους αγγέλους αυτού περί σου, και θα σε σηκώσουν πάνω στα χέρια τους, για να μην προσκόψεις σε λίθο το πόδι σου.
Είπε προς αυτόν ο Ιησούς: Πάλι είναι γραμμένο, δεν θα πειράξεις Κύριο το Θεό σου.» (Κατά Ματθαίο 4: 5-7)
Ας προσέχουν λοιπόν οι πιστοί να μην υποβάλουν το Θεό σε δοκιμασία, παραβιάζοντας από πρόθεση τους φυσικούς νόμους και ζητώντας να τους σώσει. Βεβαίως ο Θεός είναι και ικανός και πρόθυμος να προστατέψει τους απεσταλμένους του από κινδύνους, αλλά όχι από εκείνους στους οποίους σκόπιμα εξέθεσαν τον εαυτό τους για να δοκιμάσουν τον Ύψιστο.
Παρά τις δύο πρώτες αποτυχίες του, ο διάβολος δεν παραιτήθηκε. Είχε κι άλλον άσσο στο μανίκι του. Όντας ο πρίγκιπας του υλικού κόσμου, πρόσφερε στον Ιησού τα βασίλειά του, με την προϋπόθεση ότι θα τον λάτρευε. Όμως ο Ιησούς δεν τον προσκύνησε. Δεν ενδιαφερόταν να γίνει ένας προσωρινός κοσμικός Μεσσίας που θα κυβερνούσε τα βασίλεια της γης. Αντ’ αυτού, επέλεξε να γίνει ένας αιώνιος πνευματικός βασιλιάς. Το βασίλειό του δεν ήταν εκ τούτου του κόσμου, αλλά ήταν πνευματικό και αόρατο. Και η λαμπρότητά του υπερέβαλλε τη λάμψη όλων των κοσμικών βασιλείων της γης. Ας δούμε τα σχετικά εδάφια:
«Πάλι παραλαμβάνει αυτόν ο διάβολος σε όρος πολύ ψηλό, και δείχνει σ’ αυτόν όλα τα βασίλεια του κόσμου και τη δόξα αυτών, και λέγει προς αυτόν: αυτά όλα θα σου τα δώσω, εάν πέσεις και με προσκυνήσεις. Τότε ο Ιησούς λέγει προς αυτόν: Ύπαγε, Σατανά• διότι είναι γραμμένο, Κύριο το Θεό σου θα προσκυνήσεις και αυτόν μόνο θα λατρεύσεις.
Τότε αφήνει αυτόν ο διάβολος, και ιδού, άγγελοι προσήλθαν και υπηρετούσαν αυτόν.» (Κατά Ματθαίον 4: 8-11)
Έχοντας αποτύχει και στους τρεις πειρασμούς, ο Σατανάς εγκατέλειψε τον Ιησού και τον παρέλαβαν οι άγγελοι του Κυρίου για να τον διακονήσουν. Πόσο παρηγορητικό είναι για τον πιστό να γνωρίζει ότι οι δοκιμασίες του δεν θα κρατήσουν πολύ! Μακάριος είναι ο υπηρέτης του Κυρίου που βγαίνει νικητής από τις δοκιμασίες και διακονείται από τους αγγέλους του Θεού.
Στο «Πάτερ ημών» συμπεριλαμβάνεται το αίτημα να μη μας οδηγήσει ο Θεός σε πειρασμό:
«Και μη εισενέγκης ημάς εις πειρασμόν, αλλά ρύσαι ημάς από του πονηρού, ότι σου εστίν η βασιλεία και η δύναμις και η δόξα εις τους αιώνας αμήν.» (Κατά Ματθαίο 6: 13)
Και στη σημερινή γλώσσα, «μη μας φέρεις σε πειρασμό, αλλά ελευθέρωσέ μας από τον πονηρό, επειδή δική σου είναι η βασιλεία και η δύναμη και η δόξα στους αιώνες. Αμήν.»
Εφόσον ο Θεός είναι κυρίαρχος, τίποτα δε μπορεί να γίνει χωρίς την έγκρισή του. Και ο "πειράζων" βρίσκεται κάτω από τον έλεγχό του, όντας στην ουσία όργανό του. Ο Σατανάς δε μπορεί να κάνει τίποτα εναντίον του ανθρώπου εάν δεν το επιτρέψει ο Θεός. Επομένως, δε χρειάζεται να φοβάται κανείς το Σατανά.
Ο προφήτης Ησαΐας είπε κάτι που σκανδαλίζει πολλούς πιστούς. Ας δούμε το σχετικό εδάφιο:
«Εγώ είμαι ο Κύριος, και δεν υπάρχει άλλος• Θεός εκτός από μένα δεν υπάρχει• εγώ σε περίζωσα, αν και δεν με γνώρισες, για να γνωρίσουν από ανατολών του ηλίου μέχρι δυσμών ότι εκτός από μένα δεν υπάρχει κανένας• εγώ είμαι ο Κύριος, και δεν υπάρχει άλλος• αυτός που κατασκεύασε το φως και έφτιαξε το σκοτάδι• αυτός που κάνει ειρήνη και κτίζει το κακό• εγώ ο Κύριος τα κάνω όλα αυτά.» (Ησαΐας 45: 5-7)
Το ότι ο Θεός έφτιαξε το σκοτάδι το δεχόμαστε όλοι. Κανείς δε διανοείται ότι ο Θεός έφτιαξε την ημέρα και ο διάβολος τη νύχτα. Όμως το να δεχτούμε ότι ο Θεός χτίζει το κακό είναι εξαιρετικά δύσκολο έως αδύνατο για τους περισσότερους πιστούς. Προσωπικά τείνω να πιστεύω ότι το νόημα του εδαφίου είναι ότι ο Θεός έφτιαξε τους κυρίαρχους φυσικούς και ηθικούς νόμους, αλλά η καταπάτησή τους συνεπάγεται το κακό. Αν δεν υπήρχαν κυρίαρχοι νόμοι θα είχαμε απόλυτο χάος και η διάκριση μεταξύ καλού και κακού θα ήταν αδύνατη, αφού θα ήταν αδύνατη και η συνειδητότητα ως προς το καλό και το κακό. Με αυτή την έννοια, ο Θεός που κάνει ειρήνη ο ίδιος «χτίζει» σαν συνέπεια και το κακό εκεί που δεν υπάρχει αγάπη.
Στην Αποκάλυψη του Ιωάννη έχουμε την προειδοποίηση για μια ακόμη ενέργεια του διαβόλου εναντίον των πιστών. Ο Θεός γνωρίζει το σχέδιό του αλλά δεν το αποτρέπει:
«Και προς τον άγγελο της εκκλησίας των Σμυρναίων, γράψε: Αυτά λέει ο πρώτος και ο τελευταίος, που έγινε νεκρός και έζησε•(…) Μη φοβάσαι τίποτε από όσα πρόκειται να πάθεις• πρόσεξε, ο διάβολος πρόκειται να βάλει μερικούς από σας σε φυλακή, για να δοκιμαστείτε• και θα έχετε θλίψη δέκα ημερών. Γίνε πιστός μέχρι θανάτου, και θα σου δώσω το στεφάνι της ζωής.» (Αποκάλυψη 2: 8-10)
Εδώ έχουμε το πνεύμα του Χριστού να πληροφορεί τους πιστούς για το σχέδιο του Σατανά, που ήταν να βάλει μερικούς Χριστιανούς από την Εκκλησία της Σμύρνης στη φυλακή για να δοκιμαστούν. Η πληροφόρηση είχε στόχο να ενδυναμώσει τους πιστούς ώστε να κρατήσουν σταθερά την πίστη τους.
Ο Απόστολος Παύλος στην προς Εφεσίους επιστολή του περιγράφει την πανοπλία με την οποία ο πιστός μπορεί ν’ αντιμετωπίσει το διάβολο κατά την ώρα της δοκιμασίας:
«Τέλος, αδελφοί μου, ενδυναμώνεστε στον Κύριο, και στην ισχύ της δύναμής του• ντυθείτε την πανοπλία του Θεού, για να μπορέσετε να σταθείτε ενάντια στις μεθοδεύσεις του διαβόλου.» (Προς Εφεσίους 6: 10-11)
Στη συνέχεια ο Απ. Παύλος απαριθμεί ένα-ένα τα διάφορα εξαρτήματα της πνευματικής πανοπλίας. Αυτά είναι η ζώνη της Αλήθειας, ο θώρακας της Δικαιοσύνης, τα υποδήματα της Ειρήνης, η ασπίδα της Πίστης, η περικεφαλαία της Σωτηρίας, και ο λόγος του Θεού που είναι η μάχαιρα του Πνεύματος. Το επιπλέον υπερόπλο είναι η ακατάπαυστη προσευχή.
Σε άλλο κεφάλαιο της προς Εφεσίους επιστολής, ο Απόστολος Παύλος προειδοποιεί ότι ο θυμός παρέχει έδαφος στο Σατανά, γι’ αυτό η συμφιλίωση πρέπει να γίνεται προτού νυχτώσει!
« “Οργίζεστε και μην αμαρτάνετε”• ο ήλιος ας μη δύει ενώ είστε ακόμα στον παροργισμό σας• μη δίνετε τόπο στον διάβολο.» (Προς Εφεσίους 4: 26)
Ο πιο σίγουρος τρόπος για να τρέπεται σε φυγή ο διάβολος είναι να υποτάσσεται ο πιστός στο Θεό, δηλαδή να συμμορφώνεται με τους πνευματικούς νόμους. Αυτά γράφει στην επιστολή του ο Ιάκωβος:
«Υποταχθείτε, λοιπόν, στο Θεό• αντισταθείτε στον διάβολο, και θα φύγει από σας.» (Ιάκωβος 4:7)
Υπάρχει στην Καινή Διαθήκη μια πολύ σκληρή τοποθέτηση του Απ. Παύλου στην προς Ρωμαίους επιστολή του:
«Άρα, λοιπόν, όποιον θέλει ελεεί• και όποιον θέλει, σκληραίνει.
Θα μου πεις, λοιπόν: Ο Θεός γιατί πλέον κατηγορεί; Στο θέλημά του ποιος μπορεί να εναντιωθεί;
Αλλά, μάλιστα, εσύ, ω άνθρωπε, ποιος είσαι που αντιμιλάς στον Θεό; Μήπως το πλάσμα θα πει σ' αυτόν που το έπλασε: Γιατί με έπλασες έτσι;
Ή, δεν έχει εξουσία ο κεραμέας επάνω στον πηλό, από το ίδιο μίγμα να κάνει το ένα μεν σκεύος για χρήση τιμητική, το άλλο δε για χρήση ευτελή;» (Προς Ρωμαίους 9: 18-21)
Σκληρός τούτος ο λόγος, αλλά είναι χρήσιμο να διαλογιστούμε πάνω σ’ αυτόν. Εφόσον, όπως είδαμε σε προηγούμενα εδάφια, ο διάβολος είναι κάτω από τον έλεγχο του Θεού, ποιος ευθύνεται για τη σκληρότητα της καρδιάς μερικών ανθρώπων; Μήπως οι σκληροί συνάνθρωποί μας, “τα σκεύη της μη τιμητικής χρήσης”, πρέπει να υπάρχουν ώστε με τις σκληρές πράξεις τους να δίνουν την ευκαιρία στους πιστούς, “τα σκεύη τιμητικής χρήσης”, να τους συγχωρούν κι έτσι να αγιάζονται; Αν έτσι έχουν τα πράγματα, αν δηλαδή ο κακός γεννήθηκε κακός, τότε πρέπει να αντιμετωπίζεται με μακροθυμία, κατανόηση και έλεος από τα υποτιθέμενα «σκεύη τιμητικής χρήσης», που πολύ συχνά αποδεικνύονται υποκριτές.
Ας σκεφτούμε πώς θα ήταν ο κόσμος αν όλοι οι άνθρωποι ήταν καλοί και αγαθοί, αν κανένας δεν μισούσε και δεν έβλαπτε κανένα, αν όλα ήταν αρμονικά και ειρηνικά στις σχέσεις των ανθρώπων. Τότε όμως δεν θα υπήρχε συνειδητοποίηση ότι όλα ήταν καλά διότι ουδείς ποτέ θα είχε γνωρίσει το κακό και τη δυστυχία, κι επομένως δεν θα ήταν σε θέση να αντιληφθεί το καλό και τη μακαριότητα. Θα είχαμε δηλαδή να κάνουμε με μια φυτοζωή χωρίς συνειδητότητα, χωρίς δυνατότητα άσκησης της ελεύθερης βούλησης, χωρίς ευκαιρία επιλογής. Θα επρόκειτο για μια στασιμότητα χωρίς δυνατότητα εξέλιξης, για τελειότητα χωρίς ικανότητα εκτίμησης. Κοντολογίς, θα βρισκόμαστε σε κατάσταση απόλυτης άνοιας και ανίας.
Δικαίως λοιπόν ο μέγας ψαλμωδός Δαβίδ αναφωνεί: «Ως εμεγαλύνθη τα έργα σου Κύριε, πάντα εν σοφία εποίησας!» (Ψαλμοί 104: 24)
Υπό το φως των ανωτέρω σκέψεων, ας ανατρέξουμε στο λεγόμενο προπατορικό αμάρτημα. Ποιος θα ήταν ο άνθρωπος χωρίς το προπατορικό αμάρτημα στο οποίο, σύμφωνα με την αλληγορία της Βίβλου, παρασύρθηκε από τον όφι, κοινώς το διάβολο; Ας αντιστρέψω το ερώτημα: τι έπαθε ο άνθρωπος αφού δοκίμασε τον απαγορευμένο καρπό της γνώσεως; Να τι μας λέει η Γραφή:
«Ο δε όφις ήταν το φρονιμότερο πάντων των ζώων του αγρού, τα οποία έκαμε Κύριος ο Θεός• και είπε ο όφις προς την γυναίκα, Πράγματι είπε ο Θεός, Μη φάτε από παντός δένδρου του παραδείσου;
Και είπε η γυναίκα προς τον όφι, Από του καρπού των δένδρων του παραδείσου δυνάμεθα να φάγομε• από δε του καρπού του δένδρου, το οποίον είναι εν μέσω του παραδείσου, είπε ο Θεός, Μη φάγετε απ' αυτού, ούτε να αγγίξετε αυτό, για να μην πεθάνετε.
Και είπε ο όφις προς την γυναίκα, Δεν θέλετε βεβαίως αποθάνει, αλλά εξεύρει ο Θεός, ότι καθ' ην ημέρα φάγετε απ' αυτού, θα ανοιχτούν οι οφθαλμοί σας, και θα είσθε σαν θεοί, γνωρίζοντες το καλό και το κακό. Και είδε η γυναίκα, ότι το δένδρο ήταν καλό για τροφή, και ότι ήταν αρεστό στους οφθαλμούς, και επιθυμητό δένδρο ως δίδον γνώσιν• και αφού έλαβε εκ του καρπού αυτού, έφαγε• και έδωκε και εις τον άνδρα αυτής μαζί της, και αυτός έφαγε.» (Γένεσις 3: 1-6)
Μήπως όμως ο όφις εξαπάτησε την Εύα λέγοντάς της ψέματα ότι αν έτρωγαν από τον απαγορευμένο καρπό θα άνοιγαν τα μάτια τους και θα διέκριναν το καλό από το κακό, γινόμενοι κι αυτοί σαν τους θεούς; Ας δούμε τι λέει πιο κάτω η Γραφή:
«Και είπε Κύριος ο Θεός, Ιδού, έγινε ο Αδάμ σαν ένας εξ ημών, στο να γνωρίζει το καλό και το κακό• και τώρα μήπως εκτείνει τη χείρα αυτού, και λάβει και από του ξύλου της ζωής, και φάγει, και ζήση αιωνίως.
Γι’ αυτό Κύριος ο Θεός εξαπέστειλε αυτόν εκ του παραδείσου της Εδέμ, δια να εργάζεται την γη εκ της οποίας ελήφθη.» (Γένεσις 3: 22-23)
Επαληθεύεται, λοιπόν, από τον ίδιο το Θεό, σύμφωνα με τη Βίβλο, ότι με την ανυπακοή ο άνθρωπος έγινε συνειδητό ον, γνωρίζοντας το καλό και το κακό. Δηλαδή έγινε κι αυτός σαν θεός! Πρόκειται άραγε για πτώση ή για εξύψωση με τη βοήθεια του πειράζοντος, δηλαδή του διαβόλου, που όπως είδαμε είναι ένας από τους υιούς του Θεού, σύμφωνα πάντα με η Βίβλο; Εσείς θα κρίνετε.
«Και κάποια ημέρα, οι υιοί του Θεού ήρθαν να παρασταθούν μπροστά στον Κύριο, κι ανάμεσα σ' αυτούς ήρθε και ο Σατανάς.
Και ο Κύριος είπε στον Σατανά: Από πού έρχεσαι;
Και ο Σατανάς απάντησε στον Κύριο, και είπε: Αφού διάβηκα ολόγυρα τη γη και περπάτησα μέσα σ' αυτή, βρίσκομαι εδώ.
Και ο Κύριος είπε στον Σατανά: Έβαλες τον νου σου επάνω στον δούλο μου τον Ιώβ, ότι δεν υπάρχει όμοιός του στη γη, άνθρωπος άμεμπτος και ευθύς, ο οποίος φοβάται τον Θεό και απέχει από κακό;
Και ο Σατανάς απάντησε στον Κύριο, και είπε: Μήπως ο Ιώβ δωρεάν φοβάται τον Θεό;
Δεν τον περιέφραξες από παντού, και το σπίτι του και όλα όσα έχει; Τα έργα των χεριών του ευλόγησες, και τα κτήνη του πλήθυναν επάνω στη γη• όμως, άπλωσε τώρα το χέρι σου και άγγιξε όλα όσα έχει, για να δεις αν δεν σε βλασφημήσει κατά πρόσωπο.
Και ο Κύριος είπε στο Σατανά: Δες, στο χέρι σου όλα όσα έχει• μόνον επάνω σ' αυτόν μη βάλεις το χέρι σου. Και ο Σατανάς εξήλθε από τον Κύριο.» (Ιώβ 1: 6-12)
Σ’ αυτή την ιστορία-αλληγορία ο Σατανάς εμφανίζεται ως ένας από τους υιούς του Θεού που παρουσιάζεται συχνά ενώπιόν του για ν’ αποδώσει λογαριασμό για τα πεπραγμένα του και να κάνει αναφορά ως προς το τι συμβαίνει πάνω στη γη.
Μια από τις αρμοδιότητες του Σατανά, σύμφωνα με τα εδάφια που παρέθεσα, είναι να ενοχλεί δίκαιους ανθρώπους, όπως είναι ο Ιώβ, για να δοκιμάσει την πίστη τους στο Θεό. Όμως, πριν επιχειρήσει κάτι τέτοιο, χρειάζεται να πάρει άδεια από το Θεό. Προφανώς δε μπορεί ν’ αποφασίσει μόνος του ποιον θα πειράξει ούτε πόσο μακριά θα προχωρήσει με τη δοκιμασία.
Στην αλληγορία που εξετάζουμε, ο Θεός έδωσε την άδεια στο Σατανά να χτυπήσει οτιδήποτε κατείχε, εκτός από τη ζωή του. Και όπως γνωρίζουμε, ο Σατανάς έκανε ακριβώς αυτό. Όμως ο Ιώβ, παρ’ όλες τις συμφορές που τον βρήκαν, δεν έχασε την πίστη του στο Θεό ούτε τον βλασφήμησε.
Μια άλλη αναφορά στο Διάβολο, με σεβασμό και υπόληψη στο αξίωμά του, έχουμε στην καθολική επιστολή του Ιούδα (αδελφού του Ιησού), στην Καινή Διαθήκη:
«Ομοίως και αυτοί βλέποντες ενύπνια, τη μεν σάρκα μιαίνουν, τη δε εξουσία καταφρονούν, και τα αξιώματα βλασφημούν. Ενώ ο αρχάγγελος Μιχαήλ, όταν, φιλονικώντας με το διάβολο, συνδιαλεγόταν για το σώμα του Μωυσή, δεν τόλμησε να επιφέρει εναντίον του κάποια βλάσφημη κατηγορία, αλλά είπε: Ο Κύριος να σε επιτιμήσει.» (Ιούδα 1: 8-9)
Προφανώς ο Σατανάς ή Διάβολος είναι ένα πνευματικό ον που έχει εξουσία δοσμένη σ’ αυτόν από το Θεό. Γι’ αυτό, η Γραφή μας λέει, πρέπει να είναι σεβαστός και να μη βλασφημείται από τους ανθρώπους. Ακόμη και ο αρχάγγελος Μιχαήλ δεν τόλμησε να επιφέρει εναντίον του κάποια βλάσφημη κατηγορία όταν φιλονικούσαν για το σώμα του Μωυσή. Σχετικά με τη βάση της διαφωνίας, η Γραφή δε μας δίνει εξήγηση. Εναπόκειται στον αναγνώστη-ερευνητή που γνωρίζει τη ζωή και το έργο του Μωυσή ν’ αποφασίσει γιατί ο μεγάλος προφήτης στεκόταν στην οριακή γραμμή μεταξύ της δικαιοδοσίας του αρχαγγέλου Μιχαήλ και του Σατανά.
Ακόμη και ο Ιησούς δοκιμάστηκε από το Σατανά στο ξεκίνημα της διακονίας του, όπως μαθαίνουμε από την Καινή Διαθήκη:
«Τότε ο Ιησούς φέρθηκε από το Πνεύμα στην έρημο για να πειραχτεί από το διάβολο.» (Κατά Ματθαίο 4: 1)
Ώστε λοιπόν το Πνεύμα, δηλαδή ο ίδιος ο Θεός, οδήγησε τον Ιησού στον τόπο της δοκιμασίας, δίνοντας προφανώς την άδεια στο Σατανά για να τον δοκιμάσει. Ο Θεός έδωσε την άδεια στο διάβολο να θέσει τον Ιησού σε δοκιμασία σχετικά με την ταυτότητα και την αποστολή του.
«Και αφού νήστεψε 40 ημέρες και 40 νύχτες, έπειτα πείνασε. Και αφού ήρθε σ' αυτόν ο πειράζων, είπε: Αν είσαι Υιός του Θεού, πες αυτές οι πέτρες να γίνουν άρτοι.
Και εκείνος απαντώντας είπε: Είναι γραμμένο: “ Ο άνθρωπος δεν θα ζήσει μονάχα με άρτο, αλλά με κάθε λόγο που προέρχεται από το στόμα του Θεού”.» (Κατά Ματθαίον 4: 2-4)
Εδώ βλέπουμε ότι ο Σατανάς προχώρησε πολύ μεθοδικά και σοφά στην αποστολή του. Πρώτα δοκίμασε τον Ιησού στη φυσική του ανάγκη. Ο Ιησούς, μετά από 40 ημερών νηστεία, ήταν τρομερά πεινασμένος. Τι θα έκανε; Θα χρησιμοποιούσε τις θαυματουργικές του ικανότητες για να γεμίσει το στομάχι του; Αυτό είναι ένα τεστ το οποίο υφίσταται ο κάθε απεσταλμένος του Θεού και όπου οι περισσότεροι αποτυγχάνουν. Αντί να υπηρετήσουν τους συνανθρώπους των, χρησιμοποιούν τις δυνάμεις και τα χαρίσματα που τους έδωσε ο Θεός για να γεμίσουν το στομάχι τους, κοινώς για να πλουτίσουν. Όμως ο Ιησούς πέρασε επιτυχώς το πρώτο σημαντικό τεστ, χρησιμοποιώντας μάλιστα εδάφιο των Γραφών.
Στο δεύτερο πειρασμό, ο διάβολος προκάλεσε τον Ιησού να θέσει το Θεό, και μάλιστα την ίδια τη Γραφή, σε τεστ δοκιμασίας. Θα ήθελε και θα μπορούσε άραγε ο Θεός να διασώσει τη ζωή του Ιησού, αν ο δεύτερος σκόπιμα εξέθετε τον εαυτό του σε κίνδυνο; Όμως ο Ιησούς δεν έπεσε στην παγίδα του διαβόλου και απάντησε ξανά με τη Γραφή. Ας δούμε τι λένε τα σχετικά εδάφια:
«Τότε παραλαμβάνει αυτόν ο διάβολος εις την αγία πόλη και στήνει αυτόν επάνω στο πτερύγιο του ιερού
και λέγει προς αυτόν, Εάν είσαι Υιός του Θεού, ρίξε τον εαυτό σου κάτω• διότι είναι γραμμένο, Ότι θα προστάξει τους αγγέλους αυτού περί σου, και θα σε σηκώσουν πάνω στα χέρια τους, για να μην προσκόψεις σε λίθο το πόδι σου.
Είπε προς αυτόν ο Ιησούς: Πάλι είναι γραμμένο, δεν θα πειράξεις Κύριο το Θεό σου.» (Κατά Ματθαίο 4: 5-7)
Ας προσέχουν λοιπόν οι πιστοί να μην υποβάλουν το Θεό σε δοκιμασία, παραβιάζοντας από πρόθεση τους φυσικούς νόμους και ζητώντας να τους σώσει. Βεβαίως ο Θεός είναι και ικανός και πρόθυμος να προστατέψει τους απεσταλμένους του από κινδύνους, αλλά όχι από εκείνους στους οποίους σκόπιμα εξέθεσαν τον εαυτό τους για να δοκιμάσουν τον Ύψιστο.
Παρά τις δύο πρώτες αποτυχίες του, ο διάβολος δεν παραιτήθηκε. Είχε κι άλλον άσσο στο μανίκι του. Όντας ο πρίγκιπας του υλικού κόσμου, πρόσφερε στον Ιησού τα βασίλειά του, με την προϋπόθεση ότι θα τον λάτρευε. Όμως ο Ιησούς δεν τον προσκύνησε. Δεν ενδιαφερόταν να γίνει ένας προσωρινός κοσμικός Μεσσίας που θα κυβερνούσε τα βασίλεια της γης. Αντ’ αυτού, επέλεξε να γίνει ένας αιώνιος πνευματικός βασιλιάς. Το βασίλειό του δεν ήταν εκ τούτου του κόσμου, αλλά ήταν πνευματικό και αόρατο. Και η λαμπρότητά του υπερέβαλλε τη λάμψη όλων των κοσμικών βασιλείων της γης. Ας δούμε τα σχετικά εδάφια:
«Πάλι παραλαμβάνει αυτόν ο διάβολος σε όρος πολύ ψηλό, και δείχνει σ’ αυτόν όλα τα βασίλεια του κόσμου και τη δόξα αυτών, και λέγει προς αυτόν: αυτά όλα θα σου τα δώσω, εάν πέσεις και με προσκυνήσεις. Τότε ο Ιησούς λέγει προς αυτόν: Ύπαγε, Σατανά• διότι είναι γραμμένο, Κύριο το Θεό σου θα προσκυνήσεις και αυτόν μόνο θα λατρεύσεις.
Τότε αφήνει αυτόν ο διάβολος, και ιδού, άγγελοι προσήλθαν και υπηρετούσαν αυτόν.» (Κατά Ματθαίον 4: 8-11)
Έχοντας αποτύχει και στους τρεις πειρασμούς, ο Σατανάς εγκατέλειψε τον Ιησού και τον παρέλαβαν οι άγγελοι του Κυρίου για να τον διακονήσουν. Πόσο παρηγορητικό είναι για τον πιστό να γνωρίζει ότι οι δοκιμασίες του δεν θα κρατήσουν πολύ! Μακάριος είναι ο υπηρέτης του Κυρίου που βγαίνει νικητής από τις δοκιμασίες και διακονείται από τους αγγέλους του Θεού.
Στο «Πάτερ ημών» συμπεριλαμβάνεται το αίτημα να μη μας οδηγήσει ο Θεός σε πειρασμό:
«Και μη εισενέγκης ημάς εις πειρασμόν, αλλά ρύσαι ημάς από του πονηρού, ότι σου εστίν η βασιλεία και η δύναμις και η δόξα εις τους αιώνας αμήν.» (Κατά Ματθαίο 6: 13)
Και στη σημερινή γλώσσα, «μη μας φέρεις σε πειρασμό, αλλά ελευθέρωσέ μας από τον πονηρό, επειδή δική σου είναι η βασιλεία και η δύναμη και η δόξα στους αιώνες. Αμήν.»
Εφόσον ο Θεός είναι κυρίαρχος, τίποτα δε μπορεί να γίνει χωρίς την έγκρισή του. Και ο "πειράζων" βρίσκεται κάτω από τον έλεγχό του, όντας στην ουσία όργανό του. Ο Σατανάς δε μπορεί να κάνει τίποτα εναντίον του ανθρώπου εάν δεν το επιτρέψει ο Θεός. Επομένως, δε χρειάζεται να φοβάται κανείς το Σατανά.
Ο προφήτης Ησαΐας είπε κάτι που σκανδαλίζει πολλούς πιστούς. Ας δούμε το σχετικό εδάφιο:
«Εγώ είμαι ο Κύριος, και δεν υπάρχει άλλος• Θεός εκτός από μένα δεν υπάρχει• εγώ σε περίζωσα, αν και δεν με γνώρισες, για να γνωρίσουν από ανατολών του ηλίου μέχρι δυσμών ότι εκτός από μένα δεν υπάρχει κανένας• εγώ είμαι ο Κύριος, και δεν υπάρχει άλλος• αυτός που κατασκεύασε το φως και έφτιαξε το σκοτάδι• αυτός που κάνει ειρήνη και κτίζει το κακό• εγώ ο Κύριος τα κάνω όλα αυτά.» (Ησαΐας 45: 5-7)
Το ότι ο Θεός έφτιαξε το σκοτάδι το δεχόμαστε όλοι. Κανείς δε διανοείται ότι ο Θεός έφτιαξε την ημέρα και ο διάβολος τη νύχτα. Όμως το να δεχτούμε ότι ο Θεός χτίζει το κακό είναι εξαιρετικά δύσκολο έως αδύνατο για τους περισσότερους πιστούς. Προσωπικά τείνω να πιστεύω ότι το νόημα του εδαφίου είναι ότι ο Θεός έφτιαξε τους κυρίαρχους φυσικούς και ηθικούς νόμους, αλλά η καταπάτησή τους συνεπάγεται το κακό. Αν δεν υπήρχαν κυρίαρχοι νόμοι θα είχαμε απόλυτο χάος και η διάκριση μεταξύ καλού και κακού θα ήταν αδύνατη, αφού θα ήταν αδύνατη και η συνειδητότητα ως προς το καλό και το κακό. Με αυτή την έννοια, ο Θεός που κάνει ειρήνη ο ίδιος «χτίζει» σαν συνέπεια και το κακό εκεί που δεν υπάρχει αγάπη.
Στην Αποκάλυψη του Ιωάννη έχουμε την προειδοποίηση για μια ακόμη ενέργεια του διαβόλου εναντίον των πιστών. Ο Θεός γνωρίζει το σχέδιό του αλλά δεν το αποτρέπει:
«Και προς τον άγγελο της εκκλησίας των Σμυρναίων, γράψε: Αυτά λέει ο πρώτος και ο τελευταίος, που έγινε νεκρός και έζησε•(…) Μη φοβάσαι τίποτε από όσα πρόκειται να πάθεις• πρόσεξε, ο διάβολος πρόκειται να βάλει μερικούς από σας σε φυλακή, για να δοκιμαστείτε• και θα έχετε θλίψη δέκα ημερών. Γίνε πιστός μέχρι θανάτου, και θα σου δώσω το στεφάνι της ζωής.» (Αποκάλυψη 2: 8-10)
Εδώ έχουμε το πνεύμα του Χριστού να πληροφορεί τους πιστούς για το σχέδιο του Σατανά, που ήταν να βάλει μερικούς Χριστιανούς από την Εκκλησία της Σμύρνης στη φυλακή για να δοκιμαστούν. Η πληροφόρηση είχε στόχο να ενδυναμώσει τους πιστούς ώστε να κρατήσουν σταθερά την πίστη τους.
Ο Απόστολος Παύλος στην προς Εφεσίους επιστολή του περιγράφει την πανοπλία με την οποία ο πιστός μπορεί ν’ αντιμετωπίσει το διάβολο κατά την ώρα της δοκιμασίας:
«Τέλος, αδελφοί μου, ενδυναμώνεστε στον Κύριο, και στην ισχύ της δύναμής του• ντυθείτε την πανοπλία του Θεού, για να μπορέσετε να σταθείτε ενάντια στις μεθοδεύσεις του διαβόλου.» (Προς Εφεσίους 6: 10-11)
Στη συνέχεια ο Απ. Παύλος απαριθμεί ένα-ένα τα διάφορα εξαρτήματα της πνευματικής πανοπλίας. Αυτά είναι η ζώνη της Αλήθειας, ο θώρακας της Δικαιοσύνης, τα υποδήματα της Ειρήνης, η ασπίδα της Πίστης, η περικεφαλαία της Σωτηρίας, και ο λόγος του Θεού που είναι η μάχαιρα του Πνεύματος. Το επιπλέον υπερόπλο είναι η ακατάπαυστη προσευχή.
Σε άλλο κεφάλαιο της προς Εφεσίους επιστολής, ο Απόστολος Παύλος προειδοποιεί ότι ο θυμός παρέχει έδαφος στο Σατανά, γι’ αυτό η συμφιλίωση πρέπει να γίνεται προτού νυχτώσει!
« “Οργίζεστε και μην αμαρτάνετε”• ο ήλιος ας μη δύει ενώ είστε ακόμα στον παροργισμό σας• μη δίνετε τόπο στον διάβολο.» (Προς Εφεσίους 4: 26)
Ο πιο σίγουρος τρόπος για να τρέπεται σε φυγή ο διάβολος είναι να υποτάσσεται ο πιστός στο Θεό, δηλαδή να συμμορφώνεται με τους πνευματικούς νόμους. Αυτά γράφει στην επιστολή του ο Ιάκωβος:
«Υποταχθείτε, λοιπόν, στο Θεό• αντισταθείτε στον διάβολο, και θα φύγει από σας.» (Ιάκωβος 4:7)
Υπάρχει στην Καινή Διαθήκη μια πολύ σκληρή τοποθέτηση του Απ. Παύλου στην προς Ρωμαίους επιστολή του:
«Άρα, λοιπόν, όποιον θέλει ελεεί• και όποιον θέλει, σκληραίνει.
Θα μου πεις, λοιπόν: Ο Θεός γιατί πλέον κατηγορεί; Στο θέλημά του ποιος μπορεί να εναντιωθεί;
Αλλά, μάλιστα, εσύ, ω άνθρωπε, ποιος είσαι που αντιμιλάς στον Θεό; Μήπως το πλάσμα θα πει σ' αυτόν που το έπλασε: Γιατί με έπλασες έτσι;
Ή, δεν έχει εξουσία ο κεραμέας επάνω στον πηλό, από το ίδιο μίγμα να κάνει το ένα μεν σκεύος για χρήση τιμητική, το άλλο δε για χρήση ευτελή;» (Προς Ρωμαίους 9: 18-21)
Σκληρός τούτος ο λόγος, αλλά είναι χρήσιμο να διαλογιστούμε πάνω σ’ αυτόν. Εφόσον, όπως είδαμε σε προηγούμενα εδάφια, ο διάβολος είναι κάτω από τον έλεγχο του Θεού, ποιος ευθύνεται για τη σκληρότητα της καρδιάς μερικών ανθρώπων; Μήπως οι σκληροί συνάνθρωποί μας, “τα σκεύη της μη τιμητικής χρήσης”, πρέπει να υπάρχουν ώστε με τις σκληρές πράξεις τους να δίνουν την ευκαιρία στους πιστούς, “τα σκεύη τιμητικής χρήσης”, να τους συγχωρούν κι έτσι να αγιάζονται; Αν έτσι έχουν τα πράγματα, αν δηλαδή ο κακός γεννήθηκε κακός, τότε πρέπει να αντιμετωπίζεται με μακροθυμία, κατανόηση και έλεος από τα υποτιθέμενα «σκεύη τιμητικής χρήσης», που πολύ συχνά αποδεικνύονται υποκριτές.
Ας σκεφτούμε πώς θα ήταν ο κόσμος αν όλοι οι άνθρωποι ήταν καλοί και αγαθοί, αν κανένας δεν μισούσε και δεν έβλαπτε κανένα, αν όλα ήταν αρμονικά και ειρηνικά στις σχέσεις των ανθρώπων. Τότε όμως δεν θα υπήρχε συνειδητοποίηση ότι όλα ήταν καλά διότι ουδείς ποτέ θα είχε γνωρίσει το κακό και τη δυστυχία, κι επομένως δεν θα ήταν σε θέση να αντιληφθεί το καλό και τη μακαριότητα. Θα είχαμε δηλαδή να κάνουμε με μια φυτοζωή χωρίς συνειδητότητα, χωρίς δυνατότητα άσκησης της ελεύθερης βούλησης, χωρίς ευκαιρία επιλογής. Θα επρόκειτο για μια στασιμότητα χωρίς δυνατότητα εξέλιξης, για τελειότητα χωρίς ικανότητα εκτίμησης. Κοντολογίς, θα βρισκόμαστε σε κατάσταση απόλυτης άνοιας και ανίας.
Δικαίως λοιπόν ο μέγας ψαλμωδός Δαβίδ αναφωνεί: «Ως εμεγαλύνθη τα έργα σου Κύριε, πάντα εν σοφία εποίησας!» (Ψαλμοί 104: 24)
Υπό το φως των ανωτέρω σκέψεων, ας ανατρέξουμε στο λεγόμενο προπατορικό αμάρτημα. Ποιος θα ήταν ο άνθρωπος χωρίς το προπατορικό αμάρτημα στο οποίο, σύμφωνα με την αλληγορία της Βίβλου, παρασύρθηκε από τον όφι, κοινώς το διάβολο; Ας αντιστρέψω το ερώτημα: τι έπαθε ο άνθρωπος αφού δοκίμασε τον απαγορευμένο καρπό της γνώσεως; Να τι μας λέει η Γραφή:
«Ο δε όφις ήταν το φρονιμότερο πάντων των ζώων του αγρού, τα οποία έκαμε Κύριος ο Θεός• και είπε ο όφις προς την γυναίκα, Πράγματι είπε ο Θεός, Μη φάτε από παντός δένδρου του παραδείσου;
Και είπε η γυναίκα προς τον όφι, Από του καρπού των δένδρων του παραδείσου δυνάμεθα να φάγομε• από δε του καρπού του δένδρου, το οποίον είναι εν μέσω του παραδείσου, είπε ο Θεός, Μη φάγετε απ' αυτού, ούτε να αγγίξετε αυτό, για να μην πεθάνετε.
Και είπε ο όφις προς την γυναίκα, Δεν θέλετε βεβαίως αποθάνει, αλλά εξεύρει ο Θεός, ότι καθ' ην ημέρα φάγετε απ' αυτού, θα ανοιχτούν οι οφθαλμοί σας, και θα είσθε σαν θεοί, γνωρίζοντες το καλό και το κακό. Και είδε η γυναίκα, ότι το δένδρο ήταν καλό για τροφή, και ότι ήταν αρεστό στους οφθαλμούς, και επιθυμητό δένδρο ως δίδον γνώσιν• και αφού έλαβε εκ του καρπού αυτού, έφαγε• και έδωκε και εις τον άνδρα αυτής μαζί της, και αυτός έφαγε.» (Γένεσις 3: 1-6)
Μήπως όμως ο όφις εξαπάτησε την Εύα λέγοντάς της ψέματα ότι αν έτρωγαν από τον απαγορευμένο καρπό θα άνοιγαν τα μάτια τους και θα διέκριναν το καλό από το κακό, γινόμενοι κι αυτοί σαν τους θεούς; Ας δούμε τι λέει πιο κάτω η Γραφή:
«Και είπε Κύριος ο Θεός, Ιδού, έγινε ο Αδάμ σαν ένας εξ ημών, στο να γνωρίζει το καλό και το κακό• και τώρα μήπως εκτείνει τη χείρα αυτού, και λάβει και από του ξύλου της ζωής, και φάγει, και ζήση αιωνίως.
Γι’ αυτό Κύριος ο Θεός εξαπέστειλε αυτόν εκ του παραδείσου της Εδέμ, δια να εργάζεται την γη εκ της οποίας ελήφθη.» (Γένεσις 3: 22-23)
Επαληθεύεται, λοιπόν, από τον ίδιο το Θεό, σύμφωνα με τη Βίβλο, ότι με την ανυπακοή ο άνθρωπος έγινε συνειδητό ον, γνωρίζοντας το καλό και το κακό. Δηλαδή έγινε κι αυτός σαν θεός! Πρόκειται άραγε για πτώση ή για εξύψωση με τη βοήθεια του πειράζοντος, δηλαδή του διαβόλου, που όπως είδαμε είναι ένας από τους υιούς του Θεού, σύμφωνα πάντα με η Βίβλο; Εσείς θα κρίνετε.
