Η καρδιά της Χριστιανικής διδασκαλίας είναι η ΑΓΑΠΗ. Ωστόσο, παρά τη γενική παραδοχή, η έκκληση "αγαπάτε αλλήλους" δεν είναι διδασκαλία της Καινής Διαθήκης που δόθηκε από τον Ιησού για πρώτη φορά. Την εντολή αυτή τη βρίσκουμε και στην Παλαιά Διαθήκη, όπως μαρτυρούν τα επόμενα εδάφια.
«Και έγινε λόγος του Κυρίου στον Ζαχαρία, λέγοντας:
Έτσι λέει Κύριος ο παντοκράτωρ: Να κρίνετε κρίση αλήθειας, και να κάνετε έλεος και οικτιρμό, κάθε ένας στον αδελφό του. Και μην καταδυναστεύετε τη χήρα και τον ορφανό και τον ξένο και τον πένητα. Κανένας από σας ας μη σκέφτεται κακό μέσα στην καρδιά του ενάντια στον αδελφό του.» (Ζαχαρίας 7: 8-10)
Η δικαιοσύνη, το έλεος και η συμπόνια είναι αξίες τις οποίες ο άνθρωπος πρέπει διαρκώς να εφαρμόζει στη ζωή του. Κανείς δεν πρέπει να επινοεί κακό στην καρδιά του εναντίον άλλου ανθρώπου, διότι όλοι είμαστε αδέλφια καθ’ ομοίωση Θεού.
«Δεν θα εκδικείσαι ούτε θα μνησικακείς ενάντια στους υιούς του λαού σου· αλλά θα αγαπάς τον πλησίον σου όπως τον εαυτό σου. Εγώ είμαι ο Κύριος.» (Λευιτικό 19: 18)
Το ίδιο εδάφιο στο αρχαίο κείμενο έχει ως εξής: «Και ουκ εκδικάται σου η χειρ και ου μηνίεις τοις υιοίς του λαού σου· και αγαπήσεις τον πλησίον σου ως σεαυτόν. Εγώ ειμί Κύριος.»
Εδώ βλέπουμε αυτούσια την κεντρική Χριστιανική εντολή, «αγαπήσεις τον πλησίον σου ως σεαυτόν» που αποδίδεται στον Ιησού. Η μνησικακία και η εκδίκηση έπρεπε να αποφεύγονται! Προκαλεί ευχάριστη έκπληξη το γεγονός ότι στην Παλαιά Διαθήκη όπου κυριαρχεί το «οφθαλμόν αντί οφθαλμού» συναντάμε και αναλαμπές υψηλών πνευματικών στάνταρντς.
«Επειδή, ο Κύριος ο Θεός σας είναι ο Θεός των θεών, και ο Κύριος των κυρίων, Θεός μεγάλος, ισχυρός και φοβερός, που δεν είναι προσωπολήπτης ούτε δωροδοκείται· που εκτελεί κρίση στον ορφανό και στη χήρα, και αγαπάει τον ξένο, που δίνει σ' αυτόν τροφή και ενδύματα. Αγαπάτε, λοιπόν, τον ξένο, επειδή κι εσείς σταθήκατε ξένοι στη γη της Αιγύπτου.» (Δευτερονόμιο 10: 17-19)
Ώστε ο Θεός υποστηρίζει τους αδύνατους: τα ορφανά, τις χήρες και τους ξένους! Δεν υπάρχει χώρος για ρατσισμό εδώ, ούτε περιθώριο για εκμετάλλευση. Επίσης, ο Θεός δεν είναι προσωπολήπτης, και δεν δωροδοκείται! Ας το ακούσουν οι κατ’ όνομα Χριστιανοί που προσπαθούν με χρυσά αφιερώματα σε εικόνες να δωροδοκήσουν αγίους για να μεσιτέψουν τάχα προς το Θεό. Και ας αφυπνιστούν οι αφελείς που δίνουν φακελάκι στο μισθωτό παπά για να τους κάνει ένα ευχέλαιο, ή να ψάλει παπαγαλιστί δύο λεπτών τρισάγιο στον τάφο του μακαρίτη…
«Το μίσος διεγείρει έριδες· η αγάπη, όμως, σκεπάζει όλα τα σφάλματα.» (Παροιμίες 10: 12)Η ρίζα της φιλονικίας είναι το μίσος. Όμως, όπου υπάρχει αγάπη οι έριδες αποτρέπονται, διότι η αγάπη συγχωρεί και καλύπτει όλα τα σφάλματα! Μόνο η αγάπη μπορεί να αποτρέψει διαπροσωπικές συγκρούσεις και να εξασφαλίσει αρμονία σχέσεων. Γι’ αυτό η αγάπη είναι η ύψιστη των αρετών!
«Καλύτερα φιλοξενία με λάχανα, αλλά με αγάπη, παρά σιτευτό μοσχάρι με μίσος.» (Παροιμίες 15: 17) Η αγάπη είναι πηγή ευτυχίας ακόμη κι ανάμεσα σε φτώχεια. Απεναντίας, όπου υπάρχει μίσος, τα πλούτη δεν μπορούν να φέρουν τη χαρά.
Πάμε τώρα έναν περίπατο και στην Καινή Διαθήκη, όπου τα εδάφια της αγάπης βρίσκονται σε αφθονία.
«Και ένας απ' αυτούς, νομικός, τον ρώτησε, πειράζοντάς τον, και λέγοντας: "Δάσκαλε, ποια εντολή είναι μεγάλη μέσα στον νόμο;"
Και ο Ιησούς του είπε: "Θα αγαπάς τον Κύριο το Θεό σου με όλη την καρδιά σου, και με όλη την ψυχή σου, και με όλη τη διάνοιά σου". Αυτή είναι πρώτη και μεγάλη εντολή.
Δεύτερη, όμως, όμοια μ' αυτή είναι: "Θα αγαπάς τον πλησίον σου σαν τον εαυτό σου".Σ' αυτές τις δύο εντολές κρέμονται ολόκληρος ο νόμος και οι προφήτες.»
(Κατά Ματθαίον 22: 35-40)
Εδώ ο Ιησούς συνοψίζει τις δύο μεγαλύτερες εντολές. Στην πραγματικότητα οι εντολές αυτές δεν είναι δύο, αλλά τρεις: Αγάπη για το Θεό, αγάπη για τον εαυτό και αγάπη για τον πλησίον. Δεν μπορεί κανείς να αγαπήσει τον πλησίον σαν τον εαυτό του αν δεν αγαπάει τον εαυτό του. Η αληθινή αγάπη αρχίζει από τον εαυτό μας και διαχέεται προς το Δημιουργό και τον πλησίον. Αγάπη για τον εαυτό προϋποθέτει και συνεπάγεται θαυμασμό, ευγνωμοσύνη και αγάπη για το Δημιουργό που με τόση σοφία και αγάπη μας έπλασε. Και η αγάπη για το Δημιουργό διαχέεται φυσιολογικά σε όλα τα πλάσματά του, και ιδιαίτερα στους ανθρώπους.
Πάμε τώρα και στα πιο δύσκολα:
«Αλλά, σε σας που ακούτε, λέω: Να αγαπάτε τούς εχθρούς σας, να αγαθοποιείτε εκείνους που σας μισούν, να ευλογείτε εκείνους που σας καταρώνται και να προσεύχεστε για εκείνους που σας βλάπτουν.Σ' εκείνον που σε χτυπάει στο ένα σαγόνι, πρόσφερέ του και το άλλο, και από εκείνον που αφαιρεί το ιμάτιό σου μην εμποδίσεις και τον χιτώνα.
Σε καθέναν που ζητάει από σένα, δίνε, και από εκείνον που αφαιρεί τα δικά σου μην απαιτείς.
Και καθώς θέλετε οι άνθρωποι να κάνουν σε σας, κι εσείς να κάνετε τα ίδια σ' αυτούς. Και αν αγαπάτε εκείνους που σας αγαπούν, ποια χάρη οφείλεται σε σας; Επειδή, και οι αμαρτωλοί αγαπούν εκείνους που τους αγαπούν.
Και αν αγαθοποιείτε εκείνους που σας αγαθοποιούν, ποια χάρη οφείλεται σε σας; Επειδή και οι αμαρτωλοί κάνουν το ίδιο.
Και αν δανείζετε σ' εκείνους από τους οποίους ελπίζετε να πάρετε ξανά, ποια χάρη οφείλεται σε σας; Επειδή και οι αμαρτωλοί δανείζουν σε αμαρτωλούς για να πάρουν πάλι τα ίσα.
Εσείς, όμως, να αγαπάτε τους εχθρούς σας, και να αγαθοποιείτε, και να δανείζετε, χωρίς να ελπίζετε σε καμιά απολαβή· και ο μισθός σας θα είναι μεγάλος, και θα είστε υιοί του Υψίστου· επειδή αυτός είναι αγαθός προς τους αχάριστους και πονηρούς.
Να γίνεστε, λοιπόν, σπλαχνικοί, όπως και ο Πατέρας σας είναι σπλαχνικός.»
(Κατά Λουκά 6: 27-36)
Πολύ υψηλά τα στάνταρντς που θέτει εδώ ο Ιησούς! Είναι όμως ρεαλιστικά και υλοποιήσιμα; Ο καθένας ας κρίνει για τον εαυτό του. Πόσοι άραγε μπορούν να τα φτάσουν; Πόσο εύκολο είναι να γυρνάει κανείς και την άλλη σιαγόνα σε αυτόν που τον ραπίζει; Μήπως αυτό είναι ένα τρυκ για να τον φέρει στα συγκαλά του και να σταματήσει; Τι θα συνέβαινε αν ανταπέδιδε το χτύπημα; Προφανώς περισσότερα χτυπήματα κι από τις δυο μεριές, ίσως μέχρι τελικής πτώσης ενός από τους δύο.
Και πόσο δίκαιο είναι να δανείζει κανείς, π.χ., απερίσκεπτους, σπάταλους και τρακαδόρους, γνωρίζοντας ότι είναι δανεικά και αγύριστα;
Αναμφίβολα, όμως, το να κρατάει κανείς μίσος στην καρδιά του για τους εχθρούς και για όσους τον έβλαψαν κάνει κακό στον ίδιο τον εαυτό του. Και βέβαια, αν μπορεί κανείς να ευεργετήσει έναν εχθρό μπορεί να τον φέρει σε μετάνοια και ίσως να τον κάνει να ζητήσει και συγνώμη. Επιπλέον, το να προσεύχεται κανείς για όσους τον καταριούνται δημιουργεί μια προστατευτική ασπίδα γύρω του και ίσως μαλακώσει τη σκληρότητα της καρδιάς του εχθρού. Σε κάθε περίπτωση, η προσευχή για όσους μας έβλαψαν ελευθερώνει την καρδιά μας από τα δεσμά της μνησικακίας και της εκδικητικότητας που προκαλούν φυσικές ασθένειες.
Ας δούμε τώρα τι είπαν οι Απόστολοι για την αγάπη. Ο Ιωάννης, ο αγαπημένος μαθητής του Ιησού, θεωρείται ο κατ’ εξοχήν Ευαγγελιστής της αγάπης.
«Εκείνος που λέει ότι είναι μέσα στο φως, αλλά μισεί τον αδελφό του, είναι μέχρι τώρα μέσα στο σκοτάδι. Εκείνος που αγαπάει τον αδελφό του μένει μέσα στο φως, και σκάνδαλο σ' αυτόν δεν υπάρχει.
Εκείνος, όμως, που μισεί τον αδελφό του είναι μέσα στο σκοτάδι και περπατάει μέσα στο σκοτάδι, και δεν ξέρει πού πηγαίνει, επειδή το σκοτάδι έχει τυφλώσει τα μάτια του.» (Α´ Ιωάννου 2: 9-11)
Ο Ιωάννης τα λέει έξω από τα δόντια: όποιος μισεί τον αδελφό του, ανεξάρτητα πόσο δικαιολογημένος είναι, βρίσκεται μέσα στο σκοτάδι! Δεν γνωρίζει πού πηγαίνει, επειδή το μίσος τον έχει τυφλώσει πνευματικά. Κανένας λογικός άνθρωπος δεν θα ήθελε να είναι τυφλωμένος και να περιφέρεται άσκοπα στο σκοτάδι. Άρα, εκείνοι που καλλιεργούν το μίσος στην ψυχή τους δεν είναι πληροφορημένοι ως προς τις αρνητικές συνέπειες που έχει το μίσος στον ίδιο τους τον εαυτό.
«Αγαπητοί, ας αγαπάμε ο ένας τον άλλον, επειδή η αγάπη προέρχεται από τον Θεό· και καθένας που αγαπάει έχει γεννηθεί από τον Θεό και γνωρίζει τον Θεό.
Εκείνος που δεν αγαπάει, δεν γνώρισε τον Θεό· επειδή ο Θεός είναι αγάπη.»
(Α´ Ιωάννου 4: 7-8)
Εδώ πάλι ο Ιωάννης μιλάει γι' αγάπη χωρίς όρους. Δεν λέει, "αγαπάτε τους ομόθρησκους και μισείτε τους αιρετικούς". Ούτε λέει, "αγαπάτε τους καλούς και μισείτε τους κακούς". Δυστυχώς, όμως, η πιο σκληρή μισαλλοδοξία επωάζεται και καλλιεργείται μέσα στις Εκκλησίες εναντίον των αλλοδόξων.
«Και αν κάποιος έχει τα αγαθά του κόσμου και, βλέποντας τον αδελφό του να έχει ανάγκη, κλείσει τα σπλάχνα του απέναντί του, πώς η αγάπη του Θεού μπορεί να μένει μέσα του;
Παιδιά μου, ας μην αγαπάμε με λόγια ούτε με τη γλώσσα, αλλά με έργα και αλήθεια.» (Α´ Ιωάννου 3: 17-18)
Δύσκολα εφαρμόσιμος ο λόγος τούτος. Καθημερινά βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ανθρώπους που έχουν ανάγκες και χρειάζονται τη βοήθειά μας. Τι κάνουμε; Συνήθως τους προσπερνάμε. Γυρνάμε το κεφάλι μας αλλού. Θέλουμε να τους ξεχάσουμε διότι μας δημιουργούν τύψεις. Πόσο εύκολο είναι ν' αγαπάμε με έργα και όχι με λόγια;
Ο Ιωάννης μιλάει ακόμη και για μια κρυμμένη ωφέλεια της αγάπης:
«Η τέλεια αγάπη βγάζει έξω τον φόβο· επειδή ο φόβος έχει κόλαση· και εκείνος που φοβάται δεν έχει φτάσει σε τέλειο βαθμό μέσα στην αγάπη.»
(Α´ Ιωάννου 4: 18)
Να λοιπόν τα καλά νέα: όποιος αγαπάει αληθινά δεν φοβάται τίποτα! Ποιος δεν θέλει να ζει τη ζωή του απαλλαγμένος από φοβίες; ΑΓΑΠΗ, λοιπόν, είναι η συνταγή απελευθέρωσης από κάθε φόβο.
Και πώς είναι δυνατόν να ενωθεί κάποιος με το Θεό; Μήπως όταν ανακαλύψει και ασπαστεί τη σωστή θρησκεία; Μήπως όταν ενστερνιστεί το σωστό δόγμα; Μήπως όταν έχει τη σωστή φιλοσοφία; Μήπως όταν αποκρυπτογραφήσει όλες τις αλήθειες και τους νόμους του Σύμπαντος; Τίποτα απ’ όλα αυτά. Την απάντηση τη δίνει πάλι ο Ιωάννης:
«Ο Θεός είναι αγάπη· και εκείνος που μένει μέσα στην αγάπη, μένει σε ενότητα με το Θεό και ο Θεός μένει σε ενότητα μ' αυτόν.» (Α´ Ιωάννου 4: 16β)
Να και το αρχαίο κείμενο: «Ο Θεός αγάπη εστίν· και ο μένων εν τη αγάπη εν τω Θεώ μένει και ο Θεός εν αυτώ.»
Παρεμπιπτόντως, το ανωτέρω εδάφιο εξηγεί και την παρερμηνευμένη δήλωση του Ιησού, «Εγώ και ο Πατήρ μου είμαστε ένα.» Ο Ιησούς ήταν ένα με τον Πατέρα διότι έμενε μέσα στην αγάπη. Την ενότητα με το Θεό μπορεί να πετύχει ο καθένας που εμφορείται από ανιδιοτελή αγάπη. Η ΑΓΑΠΗ είναι η ικανή και αναγκαία συνθήκη για να είναι κανείς ένα με το Θεό.
Υπάρχουν όμως και πολλοί που ισχυρίζονται ότι αγαπάνε το Θεό, χωρίς να αγαπάνε ιδιαίτερα τους ανθρώπους. Αυτούς ο Ιωάννης τους αποκαλεί ψεύτες:
«Αν κάποιος πει, "Αγαπάω το Θεό", όμως μισεί τον αδελφό του, είναι ψεύτης· επειδή όποιος δεν αγαπάει τον αδελφό του που τον είδε, το Θεό που δεν τον είδε πώς μπορεί να τον αγαπάει;» (Α´ Ιωάννου 4: 20)
Ας το προσέξουν αυτό οι δήθεν θεοφοβούμενοι θρησκόληπτοι που κάνουν μακριούς σταυρούς, αλλά δε λένε καλημέρα στον αδελφό ή το γείτονά τους.
Ας δούμε τι είπαν για την αγάπη και οι δύο κορυφαίοι Απόστολοι, ο Πέτρος και ο Παύλος.
«Προπάντων, όμως, έχετε ένθερμη την αγάπη ο ένας προς τον άλλον· επειδή η αγάπη θα σκεπάσει πλήθος αμαρτιών». (Α´ Πέτρου 4: 8)
Η ένθερμη αγάπη, λοιπόν, είναι ο τρόπος για να καλυφθούν οι άλλες αμαρτίες!
«Το τέλος δε της παραγγελίας είναι αγάπη από καρδιά καθαρή και συνείδηση αγαθή, και πίστη ανυπόκριτη.» (Α´ Τιμόθεο 1: 5)
Το άλφα και το ωμέγα του Νόμου είναι η Αγάπη. Αυτή είναι ο συντομότερος δρόμος προς τη θέωση. Όλα τα άλλα είναι ματαιοπονία. Και τι σημαίνει ΑΓΑΠΗ; Ο Απόστολος Παύλος δίνει μια υπέροχη περιγραφή – ύμνο στην αγάπη – στην πρώτη επιστολή του προς Κορινθίους:
«Αν μιλάω τις γλώσσες των ανθρώπων και των αγγέλων, αλλά δεν έχω αγάπη, έγινα ένα κομμάτι χαλκός που βγάζει ήχους ή ένα κύμβαλο που αλαλάζει.
Και αν έχω προφητεία, και γνωρίζω όλα τα μυστήρια και όλη τη γνώση, και αν έχω όλη την πίστη ώστε να μετατοπίζω βουνά, αλλά δεν έχω αγάπη, δεν είμαι τίποτε.
Και αν διανείμω όλα τα υπάρχοντά μου, και αν παραδώσω το σώμα μου για να καώ, αλλά δεν έχω αγάπη, τίποτε δεν ωφελούμαι.
Η αγάπη μακροθυμεί, αγαθοποιεί· η αγάπη δεν φθονεί· η αγάπη δεν αυθαδιάζει, δεν υπερηφανεύεται, δεν φέρεται με απρέπεια, δεν ζητάει τα δικά της, δεν εξάπτεται, δεν συλλογίζεται το κακό· δεν χαίρεται στην αδικία, συγχαίρει όμως στην αλήθεια. Όλα τα ανέχεται, όλα τα πιστεύει, όλα τα ελπίζει, τα πάντα υπομένει. Η αγάπη δεν εκπίπτει ποτέ.» (Α´ Κορινθίους 13: 1- 8α)
Η Αγάπη είναι ο πολυτιμότερος πνευματικός καρπός και η ύψιστη των αρετών! Ωστόσο, φαίνεται οξύμωρο το να μπορεί να μοιράσει κανείς όλα τα υπάρχοντά του χωρίς να έχει αγάπη. Πώς είναι αυτό δυνατό; Και όμως μπορεί να συμβεί. Η αγάπη είναι μια εσωτερική κατάσταση της καρδιάς που συνεπάγεται όλα όσα περιγράφτηκαν στα εδάφια που παρατέθηκαν. Η φιλανθρωπία, εξάλλου, μπορεί να έχει και εγωιστικά κίνητρα επίδειξης, όπως και το να παραδώσει κανείς το σώμα του στη φωτιά για χάρη των άλλων.
Η Αληθινή αγάπη αντανακλάται σε όλες τις εκδηλώσεις της ψυχής και εκφράζεται με ανυπόκριτη και αδιάσειστη πίστη, ανιδιοτέλεια, καλοσύνη, συγχωρητικότητα, υπομονή, καρτερικότητα, ταπεινότητα, γαλήνη, ελπίδα, ανεκτικότητα. Η αγάπη εμπεριέχει όλες τις αρετές κάτω από τον ήλιο. Αυτός πρέπει να είναι ο στόχος του κάθε φωτισμένου ανθρώπου: Να τελειοποιηθεί στην ΑΓΑΠΗ, για να γίνει αληθινός πνευματικός υιός ή θυγατέρα του Θεού, ο οποίος «ανατέλλει τον ήλιον αυτού επί πονηρούς και αγαθούς και βρέχει επί δικαίους και αδίκους.» (Κατά Ματθαίον 5: 45)
«Και έγινε λόγος του Κυρίου στον Ζαχαρία, λέγοντας:
Έτσι λέει Κύριος ο παντοκράτωρ: Να κρίνετε κρίση αλήθειας, και να κάνετε έλεος και οικτιρμό, κάθε ένας στον αδελφό του. Και μην καταδυναστεύετε τη χήρα και τον ορφανό και τον ξένο και τον πένητα. Κανένας από σας ας μη σκέφτεται κακό μέσα στην καρδιά του ενάντια στον αδελφό του.» (Ζαχαρίας 7: 8-10)
Η δικαιοσύνη, το έλεος και η συμπόνια είναι αξίες τις οποίες ο άνθρωπος πρέπει διαρκώς να εφαρμόζει στη ζωή του. Κανείς δεν πρέπει να επινοεί κακό στην καρδιά του εναντίον άλλου ανθρώπου, διότι όλοι είμαστε αδέλφια καθ’ ομοίωση Θεού.
«Δεν θα εκδικείσαι ούτε θα μνησικακείς ενάντια στους υιούς του λαού σου· αλλά θα αγαπάς τον πλησίον σου όπως τον εαυτό σου. Εγώ είμαι ο Κύριος.» (Λευιτικό 19: 18)
Το ίδιο εδάφιο στο αρχαίο κείμενο έχει ως εξής: «Και ουκ εκδικάται σου η χειρ και ου μηνίεις τοις υιοίς του λαού σου· και αγαπήσεις τον πλησίον σου ως σεαυτόν. Εγώ ειμί Κύριος.»
Εδώ βλέπουμε αυτούσια την κεντρική Χριστιανική εντολή, «αγαπήσεις τον πλησίον σου ως σεαυτόν» που αποδίδεται στον Ιησού. Η μνησικακία και η εκδίκηση έπρεπε να αποφεύγονται! Προκαλεί ευχάριστη έκπληξη το γεγονός ότι στην Παλαιά Διαθήκη όπου κυριαρχεί το «οφθαλμόν αντί οφθαλμού» συναντάμε και αναλαμπές υψηλών πνευματικών στάνταρντς.
«Επειδή, ο Κύριος ο Θεός σας είναι ο Θεός των θεών, και ο Κύριος των κυρίων, Θεός μεγάλος, ισχυρός και φοβερός, που δεν είναι προσωπολήπτης ούτε δωροδοκείται· που εκτελεί κρίση στον ορφανό και στη χήρα, και αγαπάει τον ξένο, που δίνει σ' αυτόν τροφή και ενδύματα. Αγαπάτε, λοιπόν, τον ξένο, επειδή κι εσείς σταθήκατε ξένοι στη γη της Αιγύπτου.» (Δευτερονόμιο 10: 17-19)
Ώστε ο Θεός υποστηρίζει τους αδύνατους: τα ορφανά, τις χήρες και τους ξένους! Δεν υπάρχει χώρος για ρατσισμό εδώ, ούτε περιθώριο για εκμετάλλευση. Επίσης, ο Θεός δεν είναι προσωπολήπτης, και δεν δωροδοκείται! Ας το ακούσουν οι κατ’ όνομα Χριστιανοί που προσπαθούν με χρυσά αφιερώματα σε εικόνες να δωροδοκήσουν αγίους για να μεσιτέψουν τάχα προς το Θεό. Και ας αφυπνιστούν οι αφελείς που δίνουν φακελάκι στο μισθωτό παπά για να τους κάνει ένα ευχέλαιο, ή να ψάλει παπαγαλιστί δύο λεπτών τρισάγιο στον τάφο του μακαρίτη…
«Το μίσος διεγείρει έριδες· η αγάπη, όμως, σκεπάζει όλα τα σφάλματα.» (Παροιμίες 10: 12)Η ρίζα της φιλονικίας είναι το μίσος. Όμως, όπου υπάρχει αγάπη οι έριδες αποτρέπονται, διότι η αγάπη συγχωρεί και καλύπτει όλα τα σφάλματα! Μόνο η αγάπη μπορεί να αποτρέψει διαπροσωπικές συγκρούσεις και να εξασφαλίσει αρμονία σχέσεων. Γι’ αυτό η αγάπη είναι η ύψιστη των αρετών!
«Καλύτερα φιλοξενία με λάχανα, αλλά με αγάπη, παρά σιτευτό μοσχάρι με μίσος.» (Παροιμίες 15: 17) Η αγάπη είναι πηγή ευτυχίας ακόμη κι ανάμεσα σε φτώχεια. Απεναντίας, όπου υπάρχει μίσος, τα πλούτη δεν μπορούν να φέρουν τη χαρά.
Πάμε τώρα έναν περίπατο και στην Καινή Διαθήκη, όπου τα εδάφια της αγάπης βρίσκονται σε αφθονία.
«Και ένας απ' αυτούς, νομικός, τον ρώτησε, πειράζοντάς τον, και λέγοντας: "Δάσκαλε, ποια εντολή είναι μεγάλη μέσα στον νόμο;"
Και ο Ιησούς του είπε: "Θα αγαπάς τον Κύριο το Θεό σου με όλη την καρδιά σου, και με όλη την ψυχή σου, και με όλη τη διάνοιά σου". Αυτή είναι πρώτη και μεγάλη εντολή.
Δεύτερη, όμως, όμοια μ' αυτή είναι: "Θα αγαπάς τον πλησίον σου σαν τον εαυτό σου".Σ' αυτές τις δύο εντολές κρέμονται ολόκληρος ο νόμος και οι προφήτες.»
(Κατά Ματθαίον 22: 35-40)
Εδώ ο Ιησούς συνοψίζει τις δύο μεγαλύτερες εντολές. Στην πραγματικότητα οι εντολές αυτές δεν είναι δύο, αλλά τρεις: Αγάπη για το Θεό, αγάπη για τον εαυτό και αγάπη για τον πλησίον. Δεν μπορεί κανείς να αγαπήσει τον πλησίον σαν τον εαυτό του αν δεν αγαπάει τον εαυτό του. Η αληθινή αγάπη αρχίζει από τον εαυτό μας και διαχέεται προς το Δημιουργό και τον πλησίον. Αγάπη για τον εαυτό προϋποθέτει και συνεπάγεται θαυμασμό, ευγνωμοσύνη και αγάπη για το Δημιουργό που με τόση σοφία και αγάπη μας έπλασε. Και η αγάπη για το Δημιουργό διαχέεται φυσιολογικά σε όλα τα πλάσματά του, και ιδιαίτερα στους ανθρώπους.
Πάμε τώρα και στα πιο δύσκολα:
«Αλλά, σε σας που ακούτε, λέω: Να αγαπάτε τούς εχθρούς σας, να αγαθοποιείτε εκείνους που σας μισούν, να ευλογείτε εκείνους που σας καταρώνται και να προσεύχεστε για εκείνους που σας βλάπτουν.Σ' εκείνον που σε χτυπάει στο ένα σαγόνι, πρόσφερέ του και το άλλο, και από εκείνον που αφαιρεί το ιμάτιό σου μην εμποδίσεις και τον χιτώνα.
Σε καθέναν που ζητάει από σένα, δίνε, και από εκείνον που αφαιρεί τα δικά σου μην απαιτείς.
Και καθώς θέλετε οι άνθρωποι να κάνουν σε σας, κι εσείς να κάνετε τα ίδια σ' αυτούς. Και αν αγαπάτε εκείνους που σας αγαπούν, ποια χάρη οφείλεται σε σας; Επειδή, και οι αμαρτωλοί αγαπούν εκείνους που τους αγαπούν.
Και αν αγαθοποιείτε εκείνους που σας αγαθοποιούν, ποια χάρη οφείλεται σε σας; Επειδή και οι αμαρτωλοί κάνουν το ίδιο.
Και αν δανείζετε σ' εκείνους από τους οποίους ελπίζετε να πάρετε ξανά, ποια χάρη οφείλεται σε σας; Επειδή και οι αμαρτωλοί δανείζουν σε αμαρτωλούς για να πάρουν πάλι τα ίσα.
Εσείς, όμως, να αγαπάτε τους εχθρούς σας, και να αγαθοποιείτε, και να δανείζετε, χωρίς να ελπίζετε σε καμιά απολαβή· και ο μισθός σας θα είναι μεγάλος, και θα είστε υιοί του Υψίστου· επειδή αυτός είναι αγαθός προς τους αχάριστους και πονηρούς.
Να γίνεστε, λοιπόν, σπλαχνικοί, όπως και ο Πατέρας σας είναι σπλαχνικός.»
(Κατά Λουκά 6: 27-36)
Πολύ υψηλά τα στάνταρντς που θέτει εδώ ο Ιησούς! Είναι όμως ρεαλιστικά και υλοποιήσιμα; Ο καθένας ας κρίνει για τον εαυτό του. Πόσοι άραγε μπορούν να τα φτάσουν; Πόσο εύκολο είναι να γυρνάει κανείς και την άλλη σιαγόνα σε αυτόν που τον ραπίζει; Μήπως αυτό είναι ένα τρυκ για να τον φέρει στα συγκαλά του και να σταματήσει; Τι θα συνέβαινε αν ανταπέδιδε το χτύπημα; Προφανώς περισσότερα χτυπήματα κι από τις δυο μεριές, ίσως μέχρι τελικής πτώσης ενός από τους δύο.
Και πόσο δίκαιο είναι να δανείζει κανείς, π.χ., απερίσκεπτους, σπάταλους και τρακαδόρους, γνωρίζοντας ότι είναι δανεικά και αγύριστα;
Αναμφίβολα, όμως, το να κρατάει κανείς μίσος στην καρδιά του για τους εχθρούς και για όσους τον έβλαψαν κάνει κακό στον ίδιο τον εαυτό του. Και βέβαια, αν μπορεί κανείς να ευεργετήσει έναν εχθρό μπορεί να τον φέρει σε μετάνοια και ίσως να τον κάνει να ζητήσει και συγνώμη. Επιπλέον, το να προσεύχεται κανείς για όσους τον καταριούνται δημιουργεί μια προστατευτική ασπίδα γύρω του και ίσως μαλακώσει τη σκληρότητα της καρδιάς του εχθρού. Σε κάθε περίπτωση, η προσευχή για όσους μας έβλαψαν ελευθερώνει την καρδιά μας από τα δεσμά της μνησικακίας και της εκδικητικότητας που προκαλούν φυσικές ασθένειες.
Ας δούμε τώρα τι είπαν οι Απόστολοι για την αγάπη. Ο Ιωάννης, ο αγαπημένος μαθητής του Ιησού, θεωρείται ο κατ’ εξοχήν Ευαγγελιστής της αγάπης.
«Εκείνος που λέει ότι είναι μέσα στο φως, αλλά μισεί τον αδελφό του, είναι μέχρι τώρα μέσα στο σκοτάδι. Εκείνος που αγαπάει τον αδελφό του μένει μέσα στο φως, και σκάνδαλο σ' αυτόν δεν υπάρχει.
Εκείνος, όμως, που μισεί τον αδελφό του είναι μέσα στο σκοτάδι και περπατάει μέσα στο σκοτάδι, και δεν ξέρει πού πηγαίνει, επειδή το σκοτάδι έχει τυφλώσει τα μάτια του.» (Α´ Ιωάννου 2: 9-11)
Ο Ιωάννης τα λέει έξω από τα δόντια: όποιος μισεί τον αδελφό του, ανεξάρτητα πόσο δικαιολογημένος είναι, βρίσκεται μέσα στο σκοτάδι! Δεν γνωρίζει πού πηγαίνει, επειδή το μίσος τον έχει τυφλώσει πνευματικά. Κανένας λογικός άνθρωπος δεν θα ήθελε να είναι τυφλωμένος και να περιφέρεται άσκοπα στο σκοτάδι. Άρα, εκείνοι που καλλιεργούν το μίσος στην ψυχή τους δεν είναι πληροφορημένοι ως προς τις αρνητικές συνέπειες που έχει το μίσος στον ίδιο τους τον εαυτό.
«Αγαπητοί, ας αγαπάμε ο ένας τον άλλον, επειδή η αγάπη προέρχεται από τον Θεό· και καθένας που αγαπάει έχει γεννηθεί από τον Θεό και γνωρίζει τον Θεό.
Εκείνος που δεν αγαπάει, δεν γνώρισε τον Θεό· επειδή ο Θεός είναι αγάπη.»
(Α´ Ιωάννου 4: 7-8)
Εδώ πάλι ο Ιωάννης μιλάει γι' αγάπη χωρίς όρους. Δεν λέει, "αγαπάτε τους ομόθρησκους και μισείτε τους αιρετικούς". Ούτε λέει, "αγαπάτε τους καλούς και μισείτε τους κακούς". Δυστυχώς, όμως, η πιο σκληρή μισαλλοδοξία επωάζεται και καλλιεργείται μέσα στις Εκκλησίες εναντίον των αλλοδόξων.
«Και αν κάποιος έχει τα αγαθά του κόσμου και, βλέποντας τον αδελφό του να έχει ανάγκη, κλείσει τα σπλάχνα του απέναντί του, πώς η αγάπη του Θεού μπορεί να μένει μέσα του;
Παιδιά μου, ας μην αγαπάμε με λόγια ούτε με τη γλώσσα, αλλά με έργα και αλήθεια.» (Α´ Ιωάννου 3: 17-18)
Δύσκολα εφαρμόσιμος ο λόγος τούτος. Καθημερινά βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ανθρώπους που έχουν ανάγκες και χρειάζονται τη βοήθειά μας. Τι κάνουμε; Συνήθως τους προσπερνάμε. Γυρνάμε το κεφάλι μας αλλού. Θέλουμε να τους ξεχάσουμε διότι μας δημιουργούν τύψεις. Πόσο εύκολο είναι ν' αγαπάμε με έργα και όχι με λόγια;
Ο Ιωάννης μιλάει ακόμη και για μια κρυμμένη ωφέλεια της αγάπης:
«Η τέλεια αγάπη βγάζει έξω τον φόβο· επειδή ο φόβος έχει κόλαση· και εκείνος που φοβάται δεν έχει φτάσει σε τέλειο βαθμό μέσα στην αγάπη.»
(Α´ Ιωάννου 4: 18)
Να λοιπόν τα καλά νέα: όποιος αγαπάει αληθινά δεν φοβάται τίποτα! Ποιος δεν θέλει να ζει τη ζωή του απαλλαγμένος από φοβίες; ΑΓΑΠΗ, λοιπόν, είναι η συνταγή απελευθέρωσης από κάθε φόβο.
Και πώς είναι δυνατόν να ενωθεί κάποιος με το Θεό; Μήπως όταν ανακαλύψει και ασπαστεί τη σωστή θρησκεία; Μήπως όταν ενστερνιστεί το σωστό δόγμα; Μήπως όταν έχει τη σωστή φιλοσοφία; Μήπως όταν αποκρυπτογραφήσει όλες τις αλήθειες και τους νόμους του Σύμπαντος; Τίποτα απ’ όλα αυτά. Την απάντηση τη δίνει πάλι ο Ιωάννης:
«Ο Θεός είναι αγάπη· και εκείνος που μένει μέσα στην αγάπη, μένει σε ενότητα με το Θεό και ο Θεός μένει σε ενότητα μ' αυτόν.» (Α´ Ιωάννου 4: 16β)
Να και το αρχαίο κείμενο: «Ο Θεός αγάπη εστίν· και ο μένων εν τη αγάπη εν τω Θεώ μένει και ο Θεός εν αυτώ.»
Παρεμπιπτόντως, το ανωτέρω εδάφιο εξηγεί και την παρερμηνευμένη δήλωση του Ιησού, «Εγώ και ο Πατήρ μου είμαστε ένα.» Ο Ιησούς ήταν ένα με τον Πατέρα διότι έμενε μέσα στην αγάπη. Την ενότητα με το Θεό μπορεί να πετύχει ο καθένας που εμφορείται από ανιδιοτελή αγάπη. Η ΑΓΑΠΗ είναι η ικανή και αναγκαία συνθήκη για να είναι κανείς ένα με το Θεό.
Υπάρχουν όμως και πολλοί που ισχυρίζονται ότι αγαπάνε το Θεό, χωρίς να αγαπάνε ιδιαίτερα τους ανθρώπους. Αυτούς ο Ιωάννης τους αποκαλεί ψεύτες:
«Αν κάποιος πει, "Αγαπάω το Θεό", όμως μισεί τον αδελφό του, είναι ψεύτης· επειδή όποιος δεν αγαπάει τον αδελφό του που τον είδε, το Θεό που δεν τον είδε πώς μπορεί να τον αγαπάει;» (Α´ Ιωάννου 4: 20)
Ας το προσέξουν αυτό οι δήθεν θεοφοβούμενοι θρησκόληπτοι που κάνουν μακριούς σταυρούς, αλλά δε λένε καλημέρα στον αδελφό ή το γείτονά τους.
Ας δούμε τι είπαν για την αγάπη και οι δύο κορυφαίοι Απόστολοι, ο Πέτρος και ο Παύλος.
«Προπάντων, όμως, έχετε ένθερμη την αγάπη ο ένας προς τον άλλον· επειδή η αγάπη θα σκεπάσει πλήθος αμαρτιών». (Α´ Πέτρου 4: 8)
Η ένθερμη αγάπη, λοιπόν, είναι ο τρόπος για να καλυφθούν οι άλλες αμαρτίες!
«Το τέλος δε της παραγγελίας είναι αγάπη από καρδιά καθαρή και συνείδηση αγαθή, και πίστη ανυπόκριτη.» (Α´ Τιμόθεο 1: 5)
Το άλφα και το ωμέγα του Νόμου είναι η Αγάπη. Αυτή είναι ο συντομότερος δρόμος προς τη θέωση. Όλα τα άλλα είναι ματαιοπονία. Και τι σημαίνει ΑΓΑΠΗ; Ο Απόστολος Παύλος δίνει μια υπέροχη περιγραφή – ύμνο στην αγάπη – στην πρώτη επιστολή του προς Κορινθίους:
«Αν μιλάω τις γλώσσες των ανθρώπων και των αγγέλων, αλλά δεν έχω αγάπη, έγινα ένα κομμάτι χαλκός που βγάζει ήχους ή ένα κύμβαλο που αλαλάζει.
Και αν έχω προφητεία, και γνωρίζω όλα τα μυστήρια και όλη τη γνώση, και αν έχω όλη την πίστη ώστε να μετατοπίζω βουνά, αλλά δεν έχω αγάπη, δεν είμαι τίποτε.
Και αν διανείμω όλα τα υπάρχοντά μου, και αν παραδώσω το σώμα μου για να καώ, αλλά δεν έχω αγάπη, τίποτε δεν ωφελούμαι.
Η αγάπη μακροθυμεί, αγαθοποιεί· η αγάπη δεν φθονεί· η αγάπη δεν αυθαδιάζει, δεν υπερηφανεύεται, δεν φέρεται με απρέπεια, δεν ζητάει τα δικά της, δεν εξάπτεται, δεν συλλογίζεται το κακό· δεν χαίρεται στην αδικία, συγχαίρει όμως στην αλήθεια. Όλα τα ανέχεται, όλα τα πιστεύει, όλα τα ελπίζει, τα πάντα υπομένει. Η αγάπη δεν εκπίπτει ποτέ.» (Α´ Κορινθίους 13: 1- 8α)
Η Αγάπη είναι ο πολυτιμότερος πνευματικός καρπός και η ύψιστη των αρετών! Ωστόσο, φαίνεται οξύμωρο το να μπορεί να μοιράσει κανείς όλα τα υπάρχοντά του χωρίς να έχει αγάπη. Πώς είναι αυτό δυνατό; Και όμως μπορεί να συμβεί. Η αγάπη είναι μια εσωτερική κατάσταση της καρδιάς που συνεπάγεται όλα όσα περιγράφτηκαν στα εδάφια που παρατέθηκαν. Η φιλανθρωπία, εξάλλου, μπορεί να έχει και εγωιστικά κίνητρα επίδειξης, όπως και το να παραδώσει κανείς το σώμα του στη φωτιά για χάρη των άλλων.
Η Αληθινή αγάπη αντανακλάται σε όλες τις εκδηλώσεις της ψυχής και εκφράζεται με ανυπόκριτη και αδιάσειστη πίστη, ανιδιοτέλεια, καλοσύνη, συγχωρητικότητα, υπομονή, καρτερικότητα, ταπεινότητα, γαλήνη, ελπίδα, ανεκτικότητα. Η αγάπη εμπεριέχει όλες τις αρετές κάτω από τον ήλιο. Αυτός πρέπει να είναι ο στόχος του κάθε φωτισμένου ανθρώπου: Να τελειοποιηθεί στην ΑΓΑΠΗ, για να γίνει αληθινός πνευματικός υιός ή θυγατέρα του Θεού, ο οποίος «ανατέλλει τον ήλιον αυτού επί πονηρούς και αγαθούς και βρέχει επί δικαίους και αδίκους.» (Κατά Ματθαίον 5: 45)
