Όλα τα μονοπάτια της σωτηρίας περνούν μέσα από την τήρηση των Εντολών. Γι’ αυτό είναι απαραίτητο ο μαθητής της Αλήθειας και της Δικαιοσύνης να τις γνωρίζει με κάθε λεπτομέρεια. Ωστόσο, θα ήταν αδύνατο να υπάρχει μια γραπτή εντολή για κάθε περίπτωση που αντιμετωπίζουμε στη ζωή. Ευτυχώς, όμως, υπάρχει τρόπος για να καθοδηγούμαστε. Είναι η εσωτερική φωνή της συνείδησης, η οποία εκλεπτύνεται όλο και πιο πολύ και γίνεται πιο ξεκάθαρη όσο αφιερώνεται κανείς στο Θεό και αποφασίζει να συντονιστεί με τις θείες αρχές.
Παρόλα αυτά, καθώς είναι δύσκολο σ' εμάς να φτάσουμε σε τέλειο βαθμό διάκρισης, θα ήταν χρήσιμο για τον καθένα να μελετήσει τους βασικούς πνευματικούς κανόνες που παραδόθηκαν σ’ εμάς από τους προφήτες και τους αποστόλους. Ακόμη κι αν κάποιος αποφασίσει με όλη του την καρδιά να συμμορφωθεί με τους θείους κανόνες, η εκλέπτυνση της συνείδησής του θα γίνεται σταδιακά και η πνευματική ωρίμανση θα πραγματοποιείται λίγο-λίγο, καθώς θα εφαρμόζει καθημερινά τις θεμελιώδεις θείες αρχές. Ας αρχίσουμε, λοιπόν, αυτή τη μελέτη από...
τις Δέκα Εντολές που παρέδωσε ο Μωυσής στο λαό του Ισραήλ. (Δευτερονόμιο 5: 6-21)
Θα τις παραθέσω πρώτα στο αρχαίο κείμενο, αφού οι περισσότεροι από εμάς τις έχουν αποστηθίσει έτσι:
1: «Εγώ είμαι Κύριος ο Θεός σου (…). Ουκ έσονταί σοι θεοί έτεροι πλην εμού.» (Δευτερονόμιο 5: 6-7) Δηλαδή, «Εγώ είμαι ο Κύριος ο Θεός σου (…). Μην έχεις άλλους θεούς, εκτός από μένα.»
Ο άνθρωπος δεν ωφελείται με το να προσκυνάει μικρότερους θεούς, φανταστικούς ή πραγματικούς, εκτός από το Δημιουργό του Σύμπαντος. Οι αληθινοί προφήτες και απεσταλμένοι του Θεού απαγόρευαν στους ανθρώπους να λατρεύουν άλλους θεούς, καθώς αυτό θα είχε αρνητικές συνέπειες στην πνευματική τους εξέλιξη.
Ωστόσο, ο Χριστιανισμός, παρόλο που έχει ως θεμέλιό του την Παλαιά Διαθήκη, αφού ο Χριστός είπε ότι δεν ήλθε να καταργήσει το νόμο ή τους προφήτες αλλά να τους εκπληρώσει, και παρόλο που συγκαταλέγεται από τους Χριστιανούς στις μονοθεϊστικές θρησκείες, εμφανίζεται να λατρεύει τρεις θεούς αντί για έναν, κάτω από το όνομα της Αγίας Τριάδος. Επιπλέον, μερικές παραδοσιακές ομολογίες (Ορθοδοξία, Καθολικισμός) έχουν προσθέσει και τη λατρεία της Παναγίας, της μητέρας του Ιησού, και πλήθος αγίων!
2: «Ου ποιήσεις σεαυτώ είδωλον ουδέ παντός ομοίωμα όσα εν τω ουρανώ άνω και όσα εν τη γη κάτω και όσα εν τοις ύδασιν υποκάτω της γης. Ου προσκυνήσεις αυτά ουδέ μη λατρεύσης αυτά. (...)» (Δευτερονόμιο 5: 8-10)
Και στην καθομιλουμένη γλώσσα: «Μην κάνεις για τον εαυτό σου είδωλο ούτε ομοίωμα κάποιου, από όσα είναι επάνω στον ουρανό ή όσα είναι κάτω στη γη ή όσα είναι μέσα στα νερά κάτω από τη γη. Μην τα προσκυνήσεις ούτε να τα λατρεύσεις.»
Ο άνθρωπος δεν πρέπει να φτιάχνει γλυπτά ομοιώματα του Θεού, καθώς αυτό αναπόφευκτα οδηγεί στην ειδωλολατρία. Εκτός αυτού, ο Θεός είναι Πνεύμα αόρατο και άμορφο, και δεν είναι δυνατόν στον άνθρωπο να τον αναπαραστήσει σε εικόνα ή γλυπτό. Άλλωστε η ίδια η Γραφή λέει ότι το Θεό δεν είδε ποτέ κανείς. Δυστυχώς, ακόμη και οι Εβραίοι της Παλαιάς Διαθήκης που έλαβαν τις Δέκα Εντολές τις περιφρόνησαν και ακολούθησαν τις συνήθειες των ειδωλολατρών. Βέβαια οι Χριστιανοί τους ξεπέρασαν.
Η Ορθοδοξία έχει καθιερώσει τη λατρεία των εικόνων: Υποκλίνονται μπροστά τους, ανάβουν κερί δίπλα τους, τις φιλάνε και τις περιφέρουν στους ώμους των σε λιτανείες χιλιομέτρων προς "ευλογία" των πιστών! Υπάρχουν όμως και άλλες πιο καμουφλαρισμένες μορφές ειδωλολατρίας, όπως η λατρεία της Βίβλου ως του δήθεν αλάνθαστου λόγου του Θεού, όπου κάθε κόμμα και τελεία, κάθε προτροπή προφητών για σφαγές, όπως και κάθε τους κατάρα, πιστεύουν οι φονταμενταλιστές ότι έχουν μπει κατ’ εντολή του Θεού!
3. «Μη λάβεις το όνομα Κυρίου του Θεού σου επί ματαίω, διότι ο Κύριος δεν θέλει αθωώσει τον λαμβάνοντα το όνομα αυτού επί ματαίω.» (Δευτερονόμιο 5: 11)
Η χρησιμοποίηση του ονόματος του Θεού ελαφρά τη καρδία είναι παράβαση της τρίτης εντολής και έχει αρνητικές επιπτώσεις. Υπάρχει και μια κακιά συνήθεια, τόσο των πιστών όσο και των απίστων, οι οποίοι χρησιμοποιούν το όνομα του Θεού μάταια σε πολλές περιπτώσεις. Ορκίζονται στο όνομα του Θεού, ακόμη κι όταν λένε ψέματα, και το χειρότερο βλασφημούν ακόμη και το όνομά του. Ο βλάσφημος ξεσκίζει στην κυριολεξία τα σωθικά του όταν βλασφημεί το όνομα του Θεού. Διότι ο Θεός τον οποίο βλασφημεί είναι μέσα του. Είναι το πνεύμα του το ίδιο. Συχνά οι "καλοί" Xριστιανοί το χρησιμοποιούν για να ενισχύσουν τις κατάρες τους εναντίον άλλων, λέγοντας, π.χ.,"να το βρει από το Θεό", κλπ. Έτσι νομίζουν ότι την ευθύνη για ό,τι κακό συμβεί στον εχθρό τους την έχει ο Θεός, ενώ στην ουσία την έχουν οι ίδιοι.
4. «Φύλαττε την ημέρα του Σαββάτου, δια να αγιάζεις αυτήν• καθώς πρόσταξε σε σένα Κύριος ο Θεός σου. Έξι ημέρες να εργάζεσαι και κάμε πάντα τα έργα σου• η ημέρα όμως η εβδόμη είναι Σάββατο Κυρίου του Θεού σου. Μην κάμεις σε αυτή κανένα έργο, ούτε συ, ούτε ο υιός σου, ούτε η θυγατέρα σου, ούτε ο δούλος σου, ούτε η δούλη σου ούτε το βόδι σου, ούτε ο γάιδαρός σου, ούτε κανένα από τα ζώα σου, ούτε ο ξένος σου ο εντός των πυλών σου, για να αναπαυθεί ο δούλος σου και η δούλη σου καθώς συ. Και να θυμάσαι ότι ήσουν δούλος στη γη της Αιγύπτου (…).» (Δευτερονόμιο 5: 12-15)
Η εντολή είναι σαφής: οι άνθρωποι και τα ζώα χρειάζονται μία ημέρα την εβδομάδα για ανάπαυση. Ιδιαίτερη μνεία γίνεται για τους ξένους και τους δούλους. Και αυτοί πρέπει να αναπαύονται μία ημέρα την εβδομάδα. Κατά την ημέρα της ανάπαυσης ο άνθρωπος έχει την ευκαιρία να σκεφτεί το Θεό και ν’ αναζητήσει τροφή για το πνεύμα του. Βέβαια ο Θεός δεν έχει ανάγκη της λατρείας των ανθρώπων. Οι άνθρωποι, όμως, με τη λατρεία του Υψίστου, την προσευχή και τη μελέτη ιερών κειμένων, οικοδομούν το πνεύμα τους και γίνονται δυνατότεροι για ν’ αντεπεξέλθουν στους κόπους των έξι ημερών της εβδομάδας.
Υπάρχει όμως κίνδυνος το Σάββατο, ή η Κυριακή για τους Χριστιανούς, να γίνει είδωλο και ν’ απαγορεύεται ακόμη και η εκπλήρωση βασικών αναγκών των ανθρώπων. Αυτό είχε συμβεί με τους Φαρισαίους της εποχής του Ιησού, οι οποίοι τον κατηγόρησαν που θεράπευε ασθενείς κατά το Σάββατο, αλλά και επειδή οι μαθητές του, ενώ περπατούσαν μέσα από τα σπαρτά, άρχισαν να κόβουν στάχυα για να φάνε. «Και τους έλεγε: "Το Σάββατο έγινε για τον άνθρωπο, όχι ο άνθρωπος για το Σάββατο. Ώστε, ο Υιός του ανθρώπου είναι κύριος και του Σαββάτου".» (Κατά Μάρκον 2: 27-28)
5. «Τίμα τον πατέρα σου και την μητέρα σου, καθώς πρόσταξε σε σένα Κύριος ο Θεός σου, για να γίνεις μακροχρόνιος και για να ευημερείς επί της γης, την οποίαν δίδει σε σένα Κύριος ο Θεός σου.» (Δευτερονόμιο 5: 16)
Η πέμπτη εντολή αφορά τις σχέσεις του ανθρώπου προς τους γονείς που του έδωσαν ζωή. Αγάπη, σεβασμός και τιμή προς τους γονείς είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για να ευημερήσει κανείς και να μακροημερεύσει επί της γης. Τα παιδιά πρέπει να υπακούουν στους γονείς τους που θέλουν το καλύτερο γι’ αυτά. Πρέπει να δίνουν προσοχή στις οδηγίες τους, στις προειδοποιήσεις και στις διορθώσεις τους, αφού η εμπειρία των γονιών και η ανιδιοτελής αγάπη τους συνεπάγονται καλύτερη κρίση και διάκριση ως προς το τι είναι καλύτερο για τα παιδιά τους.
Δυστυχώς υπάρχουν και περιπτώσεις όπου οι γονείς, είτε από άγνοια είτε από πρόθεση, μπορεί να ζητήσουν από τα παιδιά τους να κάνουν κάτι που έρχεται σε αντίθεση με τις θείες αρχές και αξίες. Όταν το παιδί συνειδητοποιεί κάτι τέτοιο, τότε έχει υποχρέωση να διορθώσει τους γονείς του με καλοσύνη και υπομονή, χωρίς να προκαλεί το θυμό και την οργή τους, ώστε να μην τους αναγκάσει να πουν κάτι κακό εναντίον του.
Πράγματι, οργισμένες λέξεις που εκστομίζονται από το γονέα εναντίον του παιδιού, ή αρνητικά συναισθήματα που συντηρούνται στην καρδιά του, είναι επιζήμια και υπονομεύουν την ευημερία του παιδιού. Όταν μάλιστα φτάσουν σε σημείο να εκστομίσουν κατάρα εναντίον του παιδιού τους, αυτό είναι καταστροφικό. Απεναντίας η ευλογία του πατέρα και της μάνας στο παιδί τους αποτελεί προστατευτική ασπίδα. Πολύ σωστά η λαϊκή σοφία λέει: «Ευχή γονιού αγόρασε και στο βουνό ανέβα.»
Επιπροσθέτως, τα παιδιά πρέπει να φροντίζουν τους γονείς όταν γερνάνε κι έχουν την ανάγκη τους. Στην ευάλωτη τρίτη ηλικία οι γονείς χρειάζονται περισσότερο την καλοσύνη και την προστασία των παιδιών τους. Γι αυτό οι γιοι και οι θυγατέρες πρέπει να προσέχουν να μην πικραίνουν τους γονείς στα γεράματά τους και να μην τους απογοητεύουν, ώστε να μην αποθηκεύουν μιζέρια για τον εαυτό τους. Ενωρίτερα ή αργότερα θα θερίσουν τους γλυκούς ή τους πικρούς καρπούς από τη συμπεριφορά προς τους γονείς τους.
6. «Ου φονεύσεις.» (Δευτερονόμιο 5 : 17)
Η έκτη εντολή είναι τόσο σαφής που δεν χρειάζεται επεξηγήσεις. Απαγορεύεται ο φόνος για οποιονδήποτε λόγο και αιτία. Δυστυχώς οι άνθρωποι έχουν κάνει εκπτώσεις σε αυτή τη θεμελιώδη εντολή, νομιμοποιώντας τους μαζικούς φόνους σε καιρό πολέμου. Επίσης οι κυβερνήσεις έχουν νομιμοποιήσει τις αμβλώσεις, δηλαδή το φόνο ανεπιθύμητων εμβρύων. Κάθε ανθρώπινο ον έρχεται στον κόσμο για κάποιο σκοπό, και κανείς δεν έχει δικαίωμα να του στερήσει το δικαίωμα στη ζωή.
7. «Ου μοιχεύσεις.» (Δευτερονόμιο 5: 18)
Μοιχεία, σύμφωνα με το λεξικό, είναι η σεξουαλική συνεύρεση μεταξύ ενός έγγαμου ατόμου με άλλο άτομο (έγγαμο ή άγαμο) εκτός του/της συζύγου του. Για να κατανοήσει κανείς τη σπουδαιότητα της εντολής και να θελήσει να την τηρήσει πρέπει να έχει τη σωστή αντίληψη για το γάμο και το σεξ. Ο γάμος είναι ένας ιερός θεσμός, και η οικογένεια, το κύτταρο της κοινωνίας, πρέπει να διαφυλάσσεται ως κόρη οφθαλμού από εξωσυζυγικές σχέσεις που αναπόφευκτα οδηγούν στην υποβάθμιση, τον κλονισμό και συχνά στη διάλυση, με πρώτα θύματα τα αθώα παιδιά.
Επιπλέον, σεξ (εντός η εκτός γάμου) με αφύσικες παρεκκλίσεις, εκχυδαΐζει την ιερή γενετήσια λειτουργία, και δεν είναι τυχαίο ότι οι περισσότερες ύβρεις, απειλές και βλασφημίες του δήθεν Ορθόδοξου λαού μας εμπεριέχουν το σχετικό ρήμα, υποδηλώνοντας τη διεστραμμένη αντίληψη που έχουν για το σεξ. Οι φράσεις «άντε γ******», «Θα σου γ***** τη…», «Γ*** το … σου», και άλλες ακατονόμαστες, είναι τόσο κοινές στον τόπο μας όσο και το εθνικό υποκοριστικό του «μ*****». Οποία εξαχρείωση της ανθρώπινης προσωπικότητας!
8. «Ου κλέψεις» (Δευτερονόμιο 5: 19)
Μην αφαιρέσεις κρυφά ή παράνομα κάτι που ανήκει σε άλλον άνθρωπο, μας λέει αυτή η εντολή. Η ογδόη εντολή έχει προκαλέσει πολλές αντιπαραθέσεις και αμφισβήτηση δια μέσου των αιώνων, ειδικότερα επειδή οι φτωχοί πιστεύουν πως οι πλούσιοι συγκέντρωσαν τον πλούτο στα χέρια τους με το να κλέβουν, δηλαδή με το να εκμεταλλεύονται τους εργαζόμενους και να μην πληρώνουν τους φόρους τους, δωροδοκώντας δημόσιους λειτουργούς και διαφθείροντας συνειδήσεις.
Κι ενώ οι νόμοι της πολιτείας τιμωρούν την κλοπή, η καμουφλαρισμένη κλοπή σε "υψηλό" επίπεδο συνήθως παραμένει ατιμώρητη. Υπάρχει όμως η ηθική τιμωρία, διότι εκείνος που αφαιρεί ό,τι ανήκει σε άλλον παραβιάζει τις αρχές της αγάπης και της δικαιοσύνης. Αργά ή γρήγορα να θερίσει κι αυτός τους καρπούς των πράξεών του. Τι γίνεται όμως όταν ένας φτωχός αναγκαστεί να κλέψει για να θρέψει τον εαυτό του και την οικογένειά του; Αμαρτάνει κι αυτός; Κατά την ταπεινή μου άποψη η συνείδηση του καθενός θα τον ελέγξει ή θα τον δικαιώσει, και πάντως πιστεύω πως ένας έντιμος άνθρωπος δεν θα καταλήξει στην κλοπή ακόμη κι αν είναι θέμα επιβίωσης. Η Θεία πρόνοια θα τον φροντίσει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Υπάρχουν πολλές ιστορίες στη Βίβλο που συνηγορούν σε αυτό. Σε κάθε περίπτωση, αν κάποιος φτάσει στα όριά του, η επαιτεία είναι προτιμότερη από την κλοπή.
9. «Ου ψευδομαρτυρήσεις κατά του πλησίον σου μαρτυρία ψευδή.» (Δευτερονόμιο 5: 20)
Το ψέμα, με στόχο την εξαπάτηση του γείτονα ή τη δυσφήμιση κάποιου ή την ενοχοποίησή του από δικαστήριο, είναι παραβίαση θείας αρχής και έχει αρνητικές συνέπειες για τον ψευδόμενο, ακόμη κι αν δεν αποκαλυφθούν δημόσια τα ψέματά του. Ο ψεύτης βλάπτει την ίδια την πνευματική του υπόσταση και περιπλέκει τη ζωή του, αφού για να καλυφθεί το ένα ψέμα χρειάζεται κι άλλο, συχνά παρασύροντας και άλλους να ψευδομαρτυρήσουν για χάρη του.
10: «Και μην επιθυμήσεις τη γυναίκα του πλησίον σου• μηδέ επιθυμήσεις την οικία του πλησίον σου, μήτε τον αγρόν αυτού, μήτε τον δούλο αυτού, μήτε την δούλη αυτού, μήτε τον βουν αυτού, μήτε τον όνον αυτού, μηδέ παν ό,τι είναι του πλησίον σου.» (Δευτερονόμιο 5: 21)
Κοντολογίς, «Ουκ επιθυμήσεις όσα ανήκουν στον πλησίον σου.»
Γιατί αυτό; Ποιον βλάπτει; Η έντονη επιθυμία των αγαθών που δεν έχουμε, και ενδεχομένως δεν μπορούμε να αποκτήσουμε, βασανίζει την ψυχή και προκαλεί μιζέρια σ’ εκείνον που αλληθωρίζει διαρκώς προς τα υπάρχοντα του γείτονά του. Του προκαλεί ζήλεια, φθόνο και ανταγωνισμό, συναισθήματα άκρως αρνητικά για την ψυχική του υγεία. Δυσαρέσκεια γι’ αυτά που δεν έχουμε, ενώ ο γείτονας τα έχει, οδηγεί σε μειωμένη αυτοεκτίμηση, ακόμη και σε οίκτο για τον εαυτό. Σε άλλες περιπτώσεις, η ζήλεια μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε εγκληματικές ενέργειες, στην προσπάθεια ν' αποκτήσει κάποιος με παράνομα μέσα αυτά που έχει ο γείτονας.
Αυτές είναι οι δέκα βασικές εντολές, που πιστεύω υιοθετούνται από όλες τις θρησκείες και τις φιλοσοφίες. Υπάρχουν όμως περισσότερες εντολές στη Βίβλο, και θ’ αναφερθώ στις πιο χαρακτηριστικές.
«Και θ’ αγαπάς τον Κύριο τον Θεό σου με όλη την καρδιά σου, και με όλη την ψυχή σου, και με όλη τη δύναμή σου.» (Δευτερονόμιο 6: 5)
Αγάπη προς το Θεό είναι το κυριότερο καθήκον του πιστού. Η αγάπη αυτή πρέπει να είναι βαθιά, ειλικρινής, που να πηγάζει από την καρδιά και την ψυχή και να ενεργοποιεί όλη μας τη δύναμη. Γιατί; Διότι με τέτοια αγάπη στην ουσία αγαπάμε και τρέφουμε την πνευματική μας φύση, τον εσωτερικό άνθρωπο ή Ανώτερο Εαυτό, που στην ουσία είναι ο Θεός εντός ημών. Κατ’ αυτόν τον τρόπο το πνεύμα μας δυναμώνει και ωριμάζει ώστε να παράγει πνευματικό καρπό, που είναι και ο σκοπός της ύπαρξής μας. Η αληθινή αγάπη προς το Θεό μεταφράζεται σε μια ζωή ευσέβειας, αρχών και αξιών. Το πρόσωπο που αγαπάει τον Ύψιστο, αγαπάει επίσης και τις εντολές του και συμμορφώνεται με αυτές. Άνευ όρων αγάπη προς το Θεό είναι το άλφα και το ωμέγα της πνευματικότητας, το θεμέλιο της ευσέβειας.
Στην Καινή Διαθήκη ο Ιησούς απάντησε στην ερώτηση του νομικού, ποια είναι η μεγαλύτερη εντολή, λέγοντας: «Θα αγαπάς τον Κύριο τον Θεό σου από όλη την καρδιά σου, και από όλη την ψυχή σου, και από όλη τη διάνοιά σου. Αυτή είναι πρώτη και μεγάλη εντολή. Δεύτερη, όμως, όμοια μ' αυτή είναι: Θα αγαπάς τον πλησίον σου σαν τον εαυτό σου. Σ' αυτές τις δύο εντολές κρέμονται ολόκληρος ο νόμος και οι προφήτες.» (Κατά Ματθαίον 22: 37-40)
Σχετικά με τα σεξουαλικά αμαρτήματα, η Βίβλος γράφει τα εξής: «Και ο Κύριος μίλησε στον Μωυσή, λέγοντας: Μίλησε στους γιους Ισραήλ, και πες τους: ΕΓΩ είμαι ο Κύριος ο Θεός σας. (…) Κανένας άνθρωπος δεν θα πλησιάσει σε οποιονδήποτε συγγενή του κατά σάρκα, για να ξεσκεπάσει τη γυμνότητά του. Εγώ είμαι ο Κύριος. (…) Και με άρρενα δεν θα συνευρεθείς όπως με γυναίκα• είναι βδέλυγμα. Ούτε θα συνευρεθείς με οποιοδήποτε κτήνος, ώστε να μολυνθείς μαζί του• ούτε γυναίκα θα σταθεί μπροστά σε κτήνος, για να βατευτεί• είναι βέβηλο.» (Λευιτικόν 18: 1-2, 6, 22-23)
Η σεξουαλική συνεύρεση μεταξύ ατόμων που έχουν στενή συγγένεια, δηλαδή η αιμομιξία, είναι αμαρτία. Αμαρτία είναι επίσης και η ομοφυλοφιλία και η κτηνοβασία. Σύμφωνα με τη Βίβλο, όλες αυτές οι πρακτικές είναι βδελύγματα, αφού ρυπαίνουν και βεβηλώνουν το σώμα και την ψυχή, οδηγώντας σε φυσική και ψυχολογική εξαχρείωση. Στο ίδιο κεφάλαιο του Λευιτικού αναφέρονται με λεπτομέρεια και άλλες απαγορεύσεις σεξουαλικής συνεύρεσης, π.χ. με τη γυναίκα του αδελφού, με την αδελφή της συζύγου, με τη γυναίκα του γιού, με τη θυγατέρα του γιου (εγγονή), κλπ. Οι πράξεις αυτές έχουν καταδικαστεί στη συνείδηση του πολιτισμένου κόσμου ως βδελύγματα.
Η επόμενη εντολή αφορά τη γλώσσα: «Φύλαγε τη γλώσσα σου από κακό, και τα χείλη σου από το να μιλούν δόλο.» (Ψαλμοί 34: 13)
Το να φυλάει κανείς τη γλώσσα του, δηλαδή το να προσέχει τα λόγια του, σημαίνει να φυλάει τη ζωή του. Περισσότερα για τη γλώσσα στη σχετική ανάρτηση. Ένα άλλο πράγμα που πρέπει να επιδιώκει ο άνθρωπος είναι η ειρήνη: «Να ζητάς την ειρήνη και να την επιδιώκεις.» (Ψαλμοί 34: 14β)
Πόσο δύσκολο, στ’ αλήθεια, είναι να έχει κανείς ειρήνη με όλους τους ανθρώπους, χωρίς υποχωρήσεις και συμβιβασμούς… Τουλάχιστον ας την επιδιώκει με όλη του την καρδιά, διότι η ειρήνη είναι απαραίτητη προϋπόθεση της ατομικής και συλλογικής ευημερίας.
Στις παροιμίες βρίσκουμε μια πολύτιμη συνοπτική προτροπή: «Έλεος και αλήθεια ας μη σε εγκαταλείπουν• δέσε τες γύρω από το λαιμό σου• χάραξέ τες στην πλάκα της καρδιάς σου. Έτσι θα βρεις χάρη και εύνοια μπροστά στον Θεό και στους ανθρώπους.» (Παροιμίες 3: 3-4)
Ιδού μια αποτελεσματική προτροπή για να βρει κανείς χάρη και εύνοια μπροστά στο Θεό και στους ανθρώπους: να χαράξει το έλεος και την αλήθεια στην "πλάκα" της καρδιάς του. Εκείνος που προσπαθεί να ζει τη ζωή του συγχωρώντας, αγαπώντας, ελεώντας και λέγοντας την αλήθεια, δεν θα απορριφθεί ούτε από το Θεό ούτε από τους ανθρώπους. Έλεος και αλήθεια είναι σαν ένα περιδέραιο-φυλαχτό για να το φοράει κανείς στο λαιμό του. Η συμμόρφωση με την αλήθεια και η απονομή ελέους προς όλους τους συνανθρώπους χτίζει μια προστατευτική ασπίδα γύρω από τον άνθρωπο και τον ελευθερώνει από το κακό.
Πάμε τώρα και στον χρυσό κανόνα, που εμπεριέχει το νόμο και τους προφήτες: «Συνεπώς, όλα όσα θέλετε να κάνουν σ' εσάς οι άνθρωποι, αυτά να κάνετε κι εσείς σ' αυτούς, γιατί αυτός είναι ο κανόνας που διέπει το νόμο και τους προφήτες.» (Κατά Ματθαίον 7: 12)
Αυτή είναι η πιο απλή και περιεκτική εντολή που συμπεριλαμβάνει όλους τους νόμους και τους προφήτες. Εάν κάποιος συμπεριφέρεται στους άλλους όπως θα ήθελε εκείνοι να συμπεριφέρονται σε αυτόν, τότε έχει εκπληρώσει το νόμο! Ο χρυσός αυτός κανόνας είναι ευκολομνημόνευτος και εφαρμόσιμος. Δεν χρειάζεται κανείς να ψάχνει τις Γραφές κάθε φορά που βρίσκεται σε δίλλημα περί του πρακτέου. Αρκεί ν' αναρωτηθεί: "πώς θα ήθελα να μου συμπεριφερθεί ο πλησίον μου σε τούτη την περίπτωση;" Η απάντηση θα έλθει αμέσως, και θα γνωρίζει τι πρέπει να κάνει!
Αυτό βέβαια δεν ισχύει για κακοποιούς. Δηλαδή, όταν κάποιος γίνεται μάρτυρας ενός εγκλήματος δεν πρέπει να το συγκαλύψει επειδή θα ήθελε και ο ίδιος σε παρόμοια περίπτωση να μην τον προδώσουν.
«Εγώ, όμως, σας λέω ότι καθένας που οργίζεται αναίτια ενάντια στον αδελφό του θα είναι ένοχος στην κρίση, και όποιος αποκαλέσει τον αδελφό του 'ηλίθιο', θα είναι ένοχος στο συνέδριο• και όποιος πει 'μωρέ', θα είναι ένοχος στη γέεννα του πυρός.» (Κατά Ματθαίον 5: 22)
Σύμφωνα με την εντολή αυτή του Ιησού, αν βέβαια είναι δικά του τα λόγια, όλοι είμαστε ένοχοι στην κόλαση του πυρός! Διότι ποιος δεν έχει πει ποτέ 'μωρέ' σε κανέναν πάνω στο θυμό του; Βλέπετε πόσο ψηλά θέτει τον πήχη του αγιασμού ο Ιησούς…
Άραγε τα «Ουαί υμίν» και οι προσφωνήσεις, «υποκριτές», «γεννήματα εχιδνών», κλπ., που φέρεται να εκστόμισε ο ίδιος, είναι ηπιότερα από το μωρέ; Και με ποια γλώσσα άραγε πρέπει ν’ απευθυνθεί κανείς σε αμετανόητους και υποκριτές πολιτικούς ηγέτες που καταδυναστεύουν και εξαπατούν το λαό, ενώ είναι βυθισμένοι οι ίδιοι στη διαφθορά;
«Αν, λοιπόν, προσφέρεις το δώρο σου στο θυσιαστήριο, και εκεί θυμηθείς ότι ο αδελφός σου έχει κάτι εναντίον σου, άφησε εκεί το δώρο σου, μπροστά στο θυσιαστήριο, και πήγαινε πρώτα συμφιλιώσου με τον αδελφό σου, και τότε, αφού επιστρέψεις, πρόσφερε το δώρο σου.» (Κατά Ματθαίον 5: 23-24)
Ώστε λοιπόν, προτού εισέλθουμε σε οποιασδήποτε μορφής λατρείας προς το Θεό, ή σε προσευχή, δεν αρκεί να συγχωρήσουμε όλους όσους μας έχουν βλάψει. Πρέπει να ψαχτούμε μήπως κάποιος έχει κάτι εναντίον μας και δεν μας έχει συγχωρήσει! Τότε, είπε ο Ιησούς, πρέπει να πάμε να τον βρούμε και να συμφιλιωθούμε, και μετά να επιστρέψουμε στη λατρεία και στην προσευχή.
Καλά και άγια αυτά. Όμως τι γίνεται όταν ο αδελφός δεν θέλει ούτε τη συγνώμη ούτε τη συμφιλίωση; Τι πρέπει να κάνει ο πιστός που κατέβαλε κάθε φιλότιμη και ειλικρινή προσπάθεια για να συμφιλιωθεί με τον αδελφό ή το γείτονα και βρήκε κλειστή την πόρτα της καρδιάς του; Τι θα κάνει όταν ο άλλος προτιμάει να μην εκτείνει το χέρι του σε συνδιαλλαγή, αλλά απεναντίας θέλει να δαγκώσει και το δικό του χέρι που είναι τεταμένο και αναμένει; Μακάρι να γνώριζα την απάντηση… Ο καθένας πρέπει να τη βρει μέσα του, στη συνείδησή του, και σε κάθε περίπτωση χρειάζεται αγάπη, σοφία, προσευχή και υπομονή. Όταν κάποιος έχει κάνει κάθε καλή προσπάθεια, ας συνεχίσει να προσεύχεται για το χολωμένο αδελφό/γείτονα και ας αφήσει το αποτέλεσμα στο Θεό.
Όταν όμως μας βλάπτει συστηματικά ο αδελφός μας, πόσες φορές πρέπει να τον συγχωρήσουμε; Να η απάντηση: «Τότε τον πλησίασε ο Πέτρος και του είπε: "Κύριε, πόσες φορές θα με αδικήσει ο αδελφός μου και θα τον συγχωρήσω; Ως επτά φορές;". Του λέει ο Ιησούς: "Δε σου λέω ως επτά φορές, αλλά ως εβδομήντα φορές επτά".» (Κατά Ματθαίον 18: 21-22)
Ούτε λίγο, ούτε πολύ, ο Ιησούς μας λέει ότι πρέπει να συγχωρούμε κάποιον που μας αδικεί επ’ άπειρον! Δεν αναφέρει με την προϋπόθεση ότι θα ζητήσει συγνώμη. Απλά να τον συγχωρούμε, ακόμη κι αν δεν μετανιώνει για την πράξη του, συναισθανόμενος ότι μας έχει αδικήσει. Κάποιος θα διαφωνήσει λέγοντας ότι με την ανοχή μας ο αδελφός θα αποθρασύνεται όλο και περισσότερο, ενώ εμείς θα τρώμε καρπαζιές εσαεί και θα βράζουμε με το ζουμί μας, προσπαθώντας να συγχωρήσουμε έναν αμετανόητο που συνεχίζει να μας αδικεί. Ομολογουμένως χρειάζεται σοφία για να χειριστεί κανείς τέτοια περίπτωση.
Πάντως, το να διατηρεί κάποιος ασυγχωρησία στην καρδιά του, ακόμη και για έναν αμετανόητο εγκληματία, βλάπτει πρωτίστως τον ίδιο τον εαυτό του στο εδώ και τώρα. Τον σκληραίνει, του κλέβει το χαμόγελο, τον πικραίνει, και τελικά τον αρρωσταίνει, διότι ο θυμός κρυσταλλοποιείται σε ασθένεια. Και ο Ιησούς, ως μεγάλος ψυχολόγος και θεραπευτής, το γνώριζε αυτό και ήθελε να προστατέψει τους μαθητές τους από παγίδες. Ας μη βιαστούμε λοιπόν να απορρίψουμε την εντολή ως ουτοπική και ανεφάρμοστη.
Ωστόσο, ο άνθρωπος αμαρτάνει, δηλαδή διαφθείρεται, και με τη σκέψη και μόνο. Και ποιος μπορεί να χαλιναγωγήσει εντελώς τη σκέψη του; «Εγώ, όμως, σας λέω, ότι καθένας που κοιτάζει μια γυναίκα για να την επιθυμήσει, διέπραξε ήδη μοιχεία μέσα στην καρδιά του.» (Κατά Ματθαίον 5: 28)
Σύμφωνα με τα λόγια του Ιησού, σκέψεις και διάθεση για μοιχεία, ακόμη κι αν δεν υλοποιηθούν, μολύνουν την ψυχή ακριβώς το ίδιο. Αν όμως είναι δύσκολο να φρουρήσει κανείς επαρκώς το βλέμμα και τη σκέψη του, είναι κατορθωτό να μην καλλιεργεί τέτοιες σκέψεις, και είναι προς το συμφέρον του. Η μοιχεία, η πορνεία, η παιδεραστία, και όλες οι σεξουαλικές διαστροφές ξεκινούν από τα μάτια και τη σκέψη, και αν αφεθούν ανεξέλεγκτες ενωρίτερα ή αργότερα θα υλοποιηθούν.
Ας δούμε στη συνέχεια τι λέει η Βίβλος για τον όρκο που, δυστυχώς, έχει καθιερωθεί στα ελληνικά δικαστήρια ως δήθεν τεκμήριο αλήθειας. Η Ορθοδοξία, μάλιστα, τον έχει καθαγιάσει, και σε κάθε συζήτηση κατάργησής του εναντιώνεται σθεναρά. Τον επιτρέπει όμως η Βίβλος; Να τι είπε ο Ιησούς:
«Πάλι ακούσατε ότι ειπώθηκε στους αρχαίους: Μη γίνεις επίορκος, αλλά εκπλήρωσε τους όρκους σου προς τον Κύριο. Εγώ, όμως, σας λέω να μην ορκιστείτε καθόλου• ούτε στον ουρανό, επειδή είναι θρόνος του Θεού• ούτε στη γη, επειδή είναι υποπόδιο των ποδιών του• ούτε στα Ιεροσόλυμα, επειδή είναι πόλη του μεγάλου βασιλιά• ούτε στο κεφάλι σου να ορκιστείς, επειδή δεν μπορείς να κάνεις μια τρίχα άσπρη ή μαύρη. Αλλά ο λόγος σας ας είναι: Ναι, ναι. Όχι, όχι• μάλιστα, το περισσότερο απ' αυτά, είναι από τον πονηρό.» (Κατά Ματθαίον 5: 33-37)
Μην ορκίζεστε καθόλου, σε τίποτα και για τίποτα, είπε ο Ιησούς. Η εντολή δεν επιδέχεται παρερμηνεία ούτε παραθυράκια. Όμως το άκρον άωτον της ασέβειας είναι να ορκίζεται κανείς θέτοντας το δεξί του χέρι πάνω στο Ευαγγέλιο που μέσα στις σελίδες του λέει: «μη ομόσαι όλως», δηλαδή «μην ορκιστείς καθόλου». Πρόκειται για "ιερή" σχιζοφρένεια ή για απροκάλυπτη βλασφημία.
Κι ερχόμαστε τώρα στην ελεημοσύνη. Υπάρχουν κι εδώ κανόνες για το πώς πρέπει να γίνεται: «Προσέχετε να μην κάνετε την ελεημοσύνη σας μπροστά στους ανθρώπους για να επιδειχτείτε σ' αυτούς. Διαφορετικά, δε θα έχετε μισθό από τον Πατέρα σας τον ουράνιο. Όταν, λοιπόν, κάνεις ελεημοσύνη, μην το διατυμπανίσεις όπου πας, όπως κάνουν οι υποκριτές στις συναγωγές και στους δρόμους για να δοξαστούν από τους ανθρώπους. Σας βεβαιώνω, πως αυτοί έχουν κιόλας πληρωθεί ολόκληρη την αμοιβή τους. Εσύ, όμως, όταν κάνεις ελεημοσύνη, να μην ξέρει το αριστερό σου χέρι τι κάνει το δεξί σου, έτσι που η ελεημοσύνη σου να μείνει κρυφή. Και ο Πατέρας σου, που βλέπει τα κρυφά, θα σου το ανταποδώσει φανερά». (Κατά Ματθαίον 6: 1-4)
Η ελεημοσύνη είναι ένα ιερό καθήκον, αλλά και μια εσωτερική ανάγκη του κάθε ανθρώπου. Όμως ο ελεών πρέπει να είναι προσεκτικός να μην την κάνει επιδεικτικά για να επαινεθεί και να δοξαστεί από τους ανθρώπους. Το κίνητρο μετράει περισσότερο από την ίδια την ελεημοσύνη. Εάν η καρδιά δεν διακατέχεται από καθαρή συμπόνια αλλά από υποκρισία και ματαιοδοξία, τότε η ελεημοσύνη βοηθάει μεν το φτωχό, αλλά δεν έχει καμία πνευματική αξία για τον χορηγό. Όπως είπε ο Ιησούς, τέτοιο πρόσωπο έχει ήδη πάρει την ανταμοιβή του από τους ανθρώπους που τον επαινούν. Με άλλα λόγια, ο ελεών πρέπει να δίνει την ελεημοσύνη του εν κρυπτώ.
Υπάρχει όμως και ο αντίλογος. Εάν κανείς δίνει την ελεημοσύνη έστω για ν’ ανταμειφθεί στον "ουρανό", δηλαδή στο πνευματικό πεδίο, τουτέστιν εάν περιμένει μια ανταμοιβή από το Θεό για την ελεημοσύνη του, τότε ούτε και το δικό του κίνητρο είναι ανιδιοτελές. Απλά δίνει για να πάρει. Κοινώς, κάνει μια επένδυση. Μακάριος εκείνος που δίνει χωρίς να περιμένει τίποτα ως αντάλλαγμα, ούτε στον ουρανό ούτε στη γη. Άλλωστε τι ανταμοιβή να περιμένει κανείς όταν δίνει ψίχουλα από το περίσσευμά του. Τι ανταμοιβή από το Θεό ή τους ανθρώπους δικαιούται να περιμένει κανείς όταν έδωσε, έστω στα κρυφά, πέντε ευρώ ελεημοσύνη, τη στιγμή που θα μπορούσε άνετα να δώσει 50, 100, 1000 και βάλε; Ή όταν έδωσε ένα μικρό μέρος από εκείνα που είχε αποκτήσει με άδικο και ανέντιμο τρόπο;
Ας κοιτάξουμε ένα καρποφόρο δένδρο, το οποίο δίνει τους καρπούς του χωρίς να περιμένει ούτε ένα ευχαριστώ. Το μόνο που περιμένει από μας είναι η σωστή φροντίδα ώστε να μας δώσει περισσότερους και γευστικότερους καρπούς. Μόνον όταν ο άνθρωπος γίνει σαν ένα καρποφόρο δένδρο, καλλιεργώντας το πνεύμα του με τη σωστή πνευματική τροφή ώστε να παράγει και να παρέχει ανιδιοτελώς καρπούς αγάπης, ελεημοσύνης, αλήθειας, δικαιοσύνης και ειρήνης, θα υπάρχει ελπίδα για μια κοινωνία ευημερίας.
Μια άλλη εντολή που έδωσε ο Ιησούς στους μαθητές του ήταν για ταπεινότητα. «Και αφού κάθισε, κάλεσε τους δώδεκα και τους λέει: Όποιος θέλει να είναι πρώτος, θα είναι τελευταίος όλων και υπηρέτης όλων.» (Κατά Μάρκον 9: 35)
Η ταπεινότητα είναι μεγάλη αρετή και πρέπει να την καλλιεργεί κανείς, αν θέλει να εξελιχθεί στο πνευματικό πεδίο. Είναι θλιβερό, όμως, που πολλοί από εκείνους που πιστεύουν πως είναι εκπρόσωποι του Χριστού στη γη συμπεριφέρονται δεσποτικά στο "ποίμνιο". Δεν είναι τυχαίο που ο Μητροπολίτης καλείται και Δεσπότης. Για να μην αναφερθώ και στους προκλητικούς και άκρως αλαζονικούς τίτλους που οικειοποιούνται όπως, σεβασμιότατος, μακαριότατος, άγιος, παναγιότατος, κλπ. Προφανώς πιστεύουν ότι αυτή η εντολή του Ιησού δεν τους αφορά.
«Κανένας σάπιος λόγος ας μη βγαίνει από το στόμα σας, αλλά όποιος είναι καλός για οικοδομή της ανάγκης, ώστε να δώσει χάρη σ' αυτούς που ακούν.» (Προς Εφεσίους 4: 29)
Πόσες φορές οι λόγοι που εκστομίζουμε είναι απρεπείς και σαπροί, πληγώνοντας τους ακροατές μας αντί να τους οικοδομούν… Όποιος είναι αναμάρτητος στη γλώσσα είναι τέλειος, όπως είδαμε στη σχετική ανάρτηση για τη δύναμη της γλώσσας. Κι όμως, δεν στοιχίζει τίποτα να είναι ο λόγος μας γλυκύς και εποικοδομητικός που να εξυψώνει το πνεύμα εκείνων που μας ακούν. Βέβαια, εκ του περισσεύματος της καρδιάς λαλεί το στόμα. Και αν το περίσσευμα της καρδιάς μας είναι πικρό, τότε και τα λόγια μας θα είναι πικρόχολα. Ας εξετάσουμε λοιπόν τι συναισθήματα φιλοξενούμε στην καρδιά μας για να καταλάβουμε γιατί ο λόγος μας δεν είναι ευχάριστος και εποικοδομητικός.
Κλείνω το θέμα των Βιβλικών εντολών με απόσπασμα από την επιστολή του Αποστόλου Παύλου προς Κολοσσαείς, όπου συνοψίζει τις κακές συνήθειες που πρέπει ν' αποφεύγει ο άνθρωπος που θέλει να εξελιχθεί πνευματικά:
«Νεκρώστε, λοιπόν, τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της γήινης φύσης σας: την πορνεία, την ηθική ακαθαρσία, το πάθος, την κακή επιθυμία και την πλεονεξία, η οποία είναι ειδωλολατρία. (…) Τώρα όμως αποβάλετε κι εσείς από πάνω σας όλα αυτά: την οργή, το θυμό, την κακία, τη βλαστήμια, καθώς και την αισχρολογία από το στόμα σας. Μην ψεύδεστε ο ένας στον άλλο, αφού βγάλατε από πάνω σας τον παλιό εαυτό σας μαζί με τις πράξεις του και ντυθήκατε το νέο, (…).
Εδώ δεν υπάρχει πια Έλληνας και Ιουδαίος, περιτμημένος και απερίτμητος, βάρβαρος, Σκύθης, δούλος ή ελεύθερος, αλλά τα πάντα και σε όλους είναι ο Χριστός.
Ντυθείτε, λοιπόν, σαν εκλεκτοί του Θεού άγιοι και αγαπημένοι του, με αισθήματα ευσπλαχνίας, με καλοσύνη, με ταπεινοφροσύνη, με πραότητα, με μακροθυμία. Να είστε ανεκτικοί ο ένας έναντι του άλλου και να συγχωρείστε μεταξύ σας αν ένας έχει παράπονο από κάποιον. Ακριβώς όπως σας συγχώρησε ο Χριστός, έτσι να συγχωρείτε κι εσείς. Και σαν κορωνίδα όλων αυτών να έχετε την αγάπη, που είναι η συνδετική ουσία της τελειότητας. Και εύχομαι η ειρήνη του Θεού, στην οποία έχετε κληθεί σαν ένα σώμα, να κυριαρχεί στις καρδιές σας. Να είστε επίσης ευγνώμονες.» (Προς Κολοσσαείς 3: 5, 8-15)
Νάτες, λοιπόν, όλες οι εντολές συμπυκνωμένες σε μερικά εδάφια:
ΌΧΙ στην πορνεία, την ηθική ακαθαρσία, στα πάθη, στις κακές επιθυμίες, στην πλεονεξία, στην ειδωλολατρία.
ΌΧΙ στην οργή, στο θυμό, στην κακία, στη βλαστήμια, στην αισχρολογία
ΌΧΙ στα ψεύδη.
ΌΧΙ στο ρατσισμό.
ΝΑΙ στην ευσπλαχνία, στην καλοσύνη, στην ταπεινοφροσύνη, στην πραότητα, στη μακροθυμία, στη συγχωρητικότητα, στην ευγνωμοσύνη, στην ειρήνη, στην ΑΓΑΠΗ.
Τα γνωρίζαμε όλα αυτά; Βεβαίως! Είναι γραμμένα στη συνείδησή μας, στο πνεύμα μας. Απλά τα ξεχνάμε, και πρέπει κάθε τόσο να τα ξαναθυμόμαστε.
Παρόλα αυτά, καθώς είναι δύσκολο σ' εμάς να φτάσουμε σε τέλειο βαθμό διάκρισης, θα ήταν χρήσιμο για τον καθένα να μελετήσει τους βασικούς πνευματικούς κανόνες που παραδόθηκαν σ’ εμάς από τους προφήτες και τους αποστόλους. Ακόμη κι αν κάποιος αποφασίσει με όλη του την καρδιά να συμμορφωθεί με τους θείους κανόνες, η εκλέπτυνση της συνείδησής του θα γίνεται σταδιακά και η πνευματική ωρίμανση θα πραγματοποιείται λίγο-λίγο, καθώς θα εφαρμόζει καθημερινά τις θεμελιώδεις θείες αρχές. Ας αρχίσουμε, λοιπόν, αυτή τη μελέτη από...
τις Δέκα Εντολές που παρέδωσε ο Μωυσής στο λαό του Ισραήλ. (Δευτερονόμιο 5: 6-21)
Θα τις παραθέσω πρώτα στο αρχαίο κείμενο, αφού οι περισσότεροι από εμάς τις έχουν αποστηθίσει έτσι:
1: «Εγώ είμαι Κύριος ο Θεός σου (…). Ουκ έσονταί σοι θεοί έτεροι πλην εμού.» (Δευτερονόμιο 5: 6-7) Δηλαδή, «Εγώ είμαι ο Κύριος ο Θεός σου (…). Μην έχεις άλλους θεούς, εκτός από μένα.»
Ο άνθρωπος δεν ωφελείται με το να προσκυνάει μικρότερους θεούς, φανταστικούς ή πραγματικούς, εκτός από το Δημιουργό του Σύμπαντος. Οι αληθινοί προφήτες και απεσταλμένοι του Θεού απαγόρευαν στους ανθρώπους να λατρεύουν άλλους θεούς, καθώς αυτό θα είχε αρνητικές συνέπειες στην πνευματική τους εξέλιξη.
Ωστόσο, ο Χριστιανισμός, παρόλο που έχει ως θεμέλιό του την Παλαιά Διαθήκη, αφού ο Χριστός είπε ότι δεν ήλθε να καταργήσει το νόμο ή τους προφήτες αλλά να τους εκπληρώσει, και παρόλο που συγκαταλέγεται από τους Χριστιανούς στις μονοθεϊστικές θρησκείες, εμφανίζεται να λατρεύει τρεις θεούς αντί για έναν, κάτω από το όνομα της Αγίας Τριάδος. Επιπλέον, μερικές παραδοσιακές ομολογίες (Ορθοδοξία, Καθολικισμός) έχουν προσθέσει και τη λατρεία της Παναγίας, της μητέρας του Ιησού, και πλήθος αγίων!
2: «Ου ποιήσεις σεαυτώ είδωλον ουδέ παντός ομοίωμα όσα εν τω ουρανώ άνω και όσα εν τη γη κάτω και όσα εν τοις ύδασιν υποκάτω της γης. Ου προσκυνήσεις αυτά ουδέ μη λατρεύσης αυτά. (...)» (Δευτερονόμιο 5: 8-10)
Και στην καθομιλουμένη γλώσσα: «Μην κάνεις για τον εαυτό σου είδωλο ούτε ομοίωμα κάποιου, από όσα είναι επάνω στον ουρανό ή όσα είναι κάτω στη γη ή όσα είναι μέσα στα νερά κάτω από τη γη. Μην τα προσκυνήσεις ούτε να τα λατρεύσεις.»
Ο άνθρωπος δεν πρέπει να φτιάχνει γλυπτά ομοιώματα του Θεού, καθώς αυτό αναπόφευκτα οδηγεί στην ειδωλολατρία. Εκτός αυτού, ο Θεός είναι Πνεύμα αόρατο και άμορφο, και δεν είναι δυνατόν στον άνθρωπο να τον αναπαραστήσει σε εικόνα ή γλυπτό. Άλλωστε η ίδια η Γραφή λέει ότι το Θεό δεν είδε ποτέ κανείς. Δυστυχώς, ακόμη και οι Εβραίοι της Παλαιάς Διαθήκης που έλαβαν τις Δέκα Εντολές τις περιφρόνησαν και ακολούθησαν τις συνήθειες των ειδωλολατρών. Βέβαια οι Χριστιανοί τους ξεπέρασαν.
Η Ορθοδοξία έχει καθιερώσει τη λατρεία των εικόνων: Υποκλίνονται μπροστά τους, ανάβουν κερί δίπλα τους, τις φιλάνε και τις περιφέρουν στους ώμους των σε λιτανείες χιλιομέτρων προς "ευλογία" των πιστών! Υπάρχουν όμως και άλλες πιο καμουφλαρισμένες μορφές ειδωλολατρίας, όπως η λατρεία της Βίβλου ως του δήθεν αλάνθαστου λόγου του Θεού, όπου κάθε κόμμα και τελεία, κάθε προτροπή προφητών για σφαγές, όπως και κάθε τους κατάρα, πιστεύουν οι φονταμενταλιστές ότι έχουν μπει κατ’ εντολή του Θεού!
3. «Μη λάβεις το όνομα Κυρίου του Θεού σου επί ματαίω, διότι ο Κύριος δεν θέλει αθωώσει τον λαμβάνοντα το όνομα αυτού επί ματαίω.» (Δευτερονόμιο 5: 11)
Η χρησιμοποίηση του ονόματος του Θεού ελαφρά τη καρδία είναι παράβαση της τρίτης εντολής και έχει αρνητικές επιπτώσεις. Υπάρχει και μια κακιά συνήθεια, τόσο των πιστών όσο και των απίστων, οι οποίοι χρησιμοποιούν το όνομα του Θεού μάταια σε πολλές περιπτώσεις. Ορκίζονται στο όνομα του Θεού, ακόμη κι όταν λένε ψέματα, και το χειρότερο βλασφημούν ακόμη και το όνομά του. Ο βλάσφημος ξεσκίζει στην κυριολεξία τα σωθικά του όταν βλασφημεί το όνομα του Θεού. Διότι ο Θεός τον οποίο βλασφημεί είναι μέσα του. Είναι το πνεύμα του το ίδιο. Συχνά οι "καλοί" Xριστιανοί το χρησιμοποιούν για να ενισχύσουν τις κατάρες τους εναντίον άλλων, λέγοντας, π.χ.,"να το βρει από το Θεό", κλπ. Έτσι νομίζουν ότι την ευθύνη για ό,τι κακό συμβεί στον εχθρό τους την έχει ο Θεός, ενώ στην ουσία την έχουν οι ίδιοι.
4. «Φύλαττε την ημέρα του Σαββάτου, δια να αγιάζεις αυτήν• καθώς πρόσταξε σε σένα Κύριος ο Θεός σου. Έξι ημέρες να εργάζεσαι και κάμε πάντα τα έργα σου• η ημέρα όμως η εβδόμη είναι Σάββατο Κυρίου του Θεού σου. Μην κάμεις σε αυτή κανένα έργο, ούτε συ, ούτε ο υιός σου, ούτε η θυγατέρα σου, ούτε ο δούλος σου, ούτε η δούλη σου ούτε το βόδι σου, ούτε ο γάιδαρός σου, ούτε κανένα από τα ζώα σου, ούτε ο ξένος σου ο εντός των πυλών σου, για να αναπαυθεί ο δούλος σου και η δούλη σου καθώς συ. Και να θυμάσαι ότι ήσουν δούλος στη γη της Αιγύπτου (…).» (Δευτερονόμιο 5: 12-15)
Η εντολή είναι σαφής: οι άνθρωποι και τα ζώα χρειάζονται μία ημέρα την εβδομάδα για ανάπαυση. Ιδιαίτερη μνεία γίνεται για τους ξένους και τους δούλους. Και αυτοί πρέπει να αναπαύονται μία ημέρα την εβδομάδα. Κατά την ημέρα της ανάπαυσης ο άνθρωπος έχει την ευκαιρία να σκεφτεί το Θεό και ν’ αναζητήσει τροφή για το πνεύμα του. Βέβαια ο Θεός δεν έχει ανάγκη της λατρείας των ανθρώπων. Οι άνθρωποι, όμως, με τη λατρεία του Υψίστου, την προσευχή και τη μελέτη ιερών κειμένων, οικοδομούν το πνεύμα τους και γίνονται δυνατότεροι για ν’ αντεπεξέλθουν στους κόπους των έξι ημερών της εβδομάδας.
Υπάρχει όμως κίνδυνος το Σάββατο, ή η Κυριακή για τους Χριστιανούς, να γίνει είδωλο και ν’ απαγορεύεται ακόμη και η εκπλήρωση βασικών αναγκών των ανθρώπων. Αυτό είχε συμβεί με τους Φαρισαίους της εποχής του Ιησού, οι οποίοι τον κατηγόρησαν που θεράπευε ασθενείς κατά το Σάββατο, αλλά και επειδή οι μαθητές του, ενώ περπατούσαν μέσα από τα σπαρτά, άρχισαν να κόβουν στάχυα για να φάνε. «Και τους έλεγε: "Το Σάββατο έγινε για τον άνθρωπο, όχι ο άνθρωπος για το Σάββατο. Ώστε, ο Υιός του ανθρώπου είναι κύριος και του Σαββάτου".» (Κατά Μάρκον 2: 27-28)
5. «Τίμα τον πατέρα σου και την μητέρα σου, καθώς πρόσταξε σε σένα Κύριος ο Θεός σου, για να γίνεις μακροχρόνιος και για να ευημερείς επί της γης, την οποίαν δίδει σε σένα Κύριος ο Θεός σου.» (Δευτερονόμιο 5: 16)
Η πέμπτη εντολή αφορά τις σχέσεις του ανθρώπου προς τους γονείς που του έδωσαν ζωή. Αγάπη, σεβασμός και τιμή προς τους γονείς είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για να ευημερήσει κανείς και να μακροημερεύσει επί της γης. Τα παιδιά πρέπει να υπακούουν στους γονείς τους που θέλουν το καλύτερο γι’ αυτά. Πρέπει να δίνουν προσοχή στις οδηγίες τους, στις προειδοποιήσεις και στις διορθώσεις τους, αφού η εμπειρία των γονιών και η ανιδιοτελής αγάπη τους συνεπάγονται καλύτερη κρίση και διάκριση ως προς το τι είναι καλύτερο για τα παιδιά τους.
Δυστυχώς υπάρχουν και περιπτώσεις όπου οι γονείς, είτε από άγνοια είτε από πρόθεση, μπορεί να ζητήσουν από τα παιδιά τους να κάνουν κάτι που έρχεται σε αντίθεση με τις θείες αρχές και αξίες. Όταν το παιδί συνειδητοποιεί κάτι τέτοιο, τότε έχει υποχρέωση να διορθώσει τους γονείς του με καλοσύνη και υπομονή, χωρίς να προκαλεί το θυμό και την οργή τους, ώστε να μην τους αναγκάσει να πουν κάτι κακό εναντίον του.
Πράγματι, οργισμένες λέξεις που εκστομίζονται από το γονέα εναντίον του παιδιού, ή αρνητικά συναισθήματα που συντηρούνται στην καρδιά του, είναι επιζήμια και υπονομεύουν την ευημερία του παιδιού. Όταν μάλιστα φτάσουν σε σημείο να εκστομίσουν κατάρα εναντίον του παιδιού τους, αυτό είναι καταστροφικό. Απεναντίας η ευλογία του πατέρα και της μάνας στο παιδί τους αποτελεί προστατευτική ασπίδα. Πολύ σωστά η λαϊκή σοφία λέει: «Ευχή γονιού αγόρασε και στο βουνό ανέβα.»
Επιπροσθέτως, τα παιδιά πρέπει να φροντίζουν τους γονείς όταν γερνάνε κι έχουν την ανάγκη τους. Στην ευάλωτη τρίτη ηλικία οι γονείς χρειάζονται περισσότερο την καλοσύνη και την προστασία των παιδιών τους. Γι αυτό οι γιοι και οι θυγατέρες πρέπει να προσέχουν να μην πικραίνουν τους γονείς στα γεράματά τους και να μην τους απογοητεύουν, ώστε να μην αποθηκεύουν μιζέρια για τον εαυτό τους. Ενωρίτερα ή αργότερα θα θερίσουν τους γλυκούς ή τους πικρούς καρπούς από τη συμπεριφορά προς τους γονείς τους.
6. «Ου φονεύσεις.» (Δευτερονόμιο 5 : 17)
Η έκτη εντολή είναι τόσο σαφής που δεν χρειάζεται επεξηγήσεις. Απαγορεύεται ο φόνος για οποιονδήποτε λόγο και αιτία. Δυστυχώς οι άνθρωποι έχουν κάνει εκπτώσεις σε αυτή τη θεμελιώδη εντολή, νομιμοποιώντας τους μαζικούς φόνους σε καιρό πολέμου. Επίσης οι κυβερνήσεις έχουν νομιμοποιήσει τις αμβλώσεις, δηλαδή το φόνο ανεπιθύμητων εμβρύων. Κάθε ανθρώπινο ον έρχεται στον κόσμο για κάποιο σκοπό, και κανείς δεν έχει δικαίωμα να του στερήσει το δικαίωμα στη ζωή.
7. «Ου μοιχεύσεις.» (Δευτερονόμιο 5: 18)
Μοιχεία, σύμφωνα με το λεξικό, είναι η σεξουαλική συνεύρεση μεταξύ ενός έγγαμου ατόμου με άλλο άτομο (έγγαμο ή άγαμο) εκτός του/της συζύγου του. Για να κατανοήσει κανείς τη σπουδαιότητα της εντολής και να θελήσει να την τηρήσει πρέπει να έχει τη σωστή αντίληψη για το γάμο και το σεξ. Ο γάμος είναι ένας ιερός θεσμός, και η οικογένεια, το κύτταρο της κοινωνίας, πρέπει να διαφυλάσσεται ως κόρη οφθαλμού από εξωσυζυγικές σχέσεις που αναπόφευκτα οδηγούν στην υποβάθμιση, τον κλονισμό και συχνά στη διάλυση, με πρώτα θύματα τα αθώα παιδιά.
Επιπλέον, σεξ (εντός η εκτός γάμου) με αφύσικες παρεκκλίσεις, εκχυδαΐζει την ιερή γενετήσια λειτουργία, και δεν είναι τυχαίο ότι οι περισσότερες ύβρεις, απειλές και βλασφημίες του δήθεν Ορθόδοξου λαού μας εμπεριέχουν το σχετικό ρήμα, υποδηλώνοντας τη διεστραμμένη αντίληψη που έχουν για το σεξ. Οι φράσεις «άντε γ******», «Θα σου γ***** τη…», «Γ*** το … σου», και άλλες ακατονόμαστες, είναι τόσο κοινές στον τόπο μας όσο και το εθνικό υποκοριστικό του «μ*****». Οποία εξαχρείωση της ανθρώπινης προσωπικότητας!
8. «Ου κλέψεις» (Δευτερονόμιο 5: 19)
Μην αφαιρέσεις κρυφά ή παράνομα κάτι που ανήκει σε άλλον άνθρωπο, μας λέει αυτή η εντολή. Η ογδόη εντολή έχει προκαλέσει πολλές αντιπαραθέσεις και αμφισβήτηση δια μέσου των αιώνων, ειδικότερα επειδή οι φτωχοί πιστεύουν πως οι πλούσιοι συγκέντρωσαν τον πλούτο στα χέρια τους με το να κλέβουν, δηλαδή με το να εκμεταλλεύονται τους εργαζόμενους και να μην πληρώνουν τους φόρους τους, δωροδοκώντας δημόσιους λειτουργούς και διαφθείροντας συνειδήσεις.
Κι ενώ οι νόμοι της πολιτείας τιμωρούν την κλοπή, η καμουφλαρισμένη κλοπή σε "υψηλό" επίπεδο συνήθως παραμένει ατιμώρητη. Υπάρχει όμως η ηθική τιμωρία, διότι εκείνος που αφαιρεί ό,τι ανήκει σε άλλον παραβιάζει τις αρχές της αγάπης και της δικαιοσύνης. Αργά ή γρήγορα να θερίσει κι αυτός τους καρπούς των πράξεών του. Τι γίνεται όμως όταν ένας φτωχός αναγκαστεί να κλέψει για να θρέψει τον εαυτό του και την οικογένειά του; Αμαρτάνει κι αυτός; Κατά την ταπεινή μου άποψη η συνείδηση του καθενός θα τον ελέγξει ή θα τον δικαιώσει, και πάντως πιστεύω πως ένας έντιμος άνθρωπος δεν θα καταλήξει στην κλοπή ακόμη κι αν είναι θέμα επιβίωσης. Η Θεία πρόνοια θα τον φροντίσει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Υπάρχουν πολλές ιστορίες στη Βίβλο που συνηγορούν σε αυτό. Σε κάθε περίπτωση, αν κάποιος φτάσει στα όριά του, η επαιτεία είναι προτιμότερη από την κλοπή.
9. «Ου ψευδομαρτυρήσεις κατά του πλησίον σου μαρτυρία ψευδή.» (Δευτερονόμιο 5: 20)
Το ψέμα, με στόχο την εξαπάτηση του γείτονα ή τη δυσφήμιση κάποιου ή την ενοχοποίησή του από δικαστήριο, είναι παραβίαση θείας αρχής και έχει αρνητικές συνέπειες για τον ψευδόμενο, ακόμη κι αν δεν αποκαλυφθούν δημόσια τα ψέματά του. Ο ψεύτης βλάπτει την ίδια την πνευματική του υπόσταση και περιπλέκει τη ζωή του, αφού για να καλυφθεί το ένα ψέμα χρειάζεται κι άλλο, συχνά παρασύροντας και άλλους να ψευδομαρτυρήσουν για χάρη του.
10: «Και μην επιθυμήσεις τη γυναίκα του πλησίον σου• μηδέ επιθυμήσεις την οικία του πλησίον σου, μήτε τον αγρόν αυτού, μήτε τον δούλο αυτού, μήτε την δούλη αυτού, μήτε τον βουν αυτού, μήτε τον όνον αυτού, μηδέ παν ό,τι είναι του πλησίον σου.» (Δευτερονόμιο 5: 21)
Κοντολογίς, «Ουκ επιθυμήσεις όσα ανήκουν στον πλησίον σου.»
Γιατί αυτό; Ποιον βλάπτει; Η έντονη επιθυμία των αγαθών που δεν έχουμε, και ενδεχομένως δεν μπορούμε να αποκτήσουμε, βασανίζει την ψυχή και προκαλεί μιζέρια σ’ εκείνον που αλληθωρίζει διαρκώς προς τα υπάρχοντα του γείτονά του. Του προκαλεί ζήλεια, φθόνο και ανταγωνισμό, συναισθήματα άκρως αρνητικά για την ψυχική του υγεία. Δυσαρέσκεια γι’ αυτά που δεν έχουμε, ενώ ο γείτονας τα έχει, οδηγεί σε μειωμένη αυτοεκτίμηση, ακόμη και σε οίκτο για τον εαυτό. Σε άλλες περιπτώσεις, η ζήλεια μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε εγκληματικές ενέργειες, στην προσπάθεια ν' αποκτήσει κάποιος με παράνομα μέσα αυτά που έχει ο γείτονας.
Αυτές είναι οι δέκα βασικές εντολές, που πιστεύω υιοθετούνται από όλες τις θρησκείες και τις φιλοσοφίες. Υπάρχουν όμως περισσότερες εντολές στη Βίβλο, και θ’ αναφερθώ στις πιο χαρακτηριστικές.
«Και θ’ αγαπάς τον Κύριο τον Θεό σου με όλη την καρδιά σου, και με όλη την ψυχή σου, και με όλη τη δύναμή σου.» (Δευτερονόμιο 6: 5)
Αγάπη προς το Θεό είναι το κυριότερο καθήκον του πιστού. Η αγάπη αυτή πρέπει να είναι βαθιά, ειλικρινής, που να πηγάζει από την καρδιά και την ψυχή και να ενεργοποιεί όλη μας τη δύναμη. Γιατί; Διότι με τέτοια αγάπη στην ουσία αγαπάμε και τρέφουμε την πνευματική μας φύση, τον εσωτερικό άνθρωπο ή Ανώτερο Εαυτό, που στην ουσία είναι ο Θεός εντός ημών. Κατ’ αυτόν τον τρόπο το πνεύμα μας δυναμώνει και ωριμάζει ώστε να παράγει πνευματικό καρπό, που είναι και ο σκοπός της ύπαρξής μας. Η αληθινή αγάπη προς το Θεό μεταφράζεται σε μια ζωή ευσέβειας, αρχών και αξιών. Το πρόσωπο που αγαπάει τον Ύψιστο, αγαπάει επίσης και τις εντολές του και συμμορφώνεται με αυτές. Άνευ όρων αγάπη προς το Θεό είναι το άλφα και το ωμέγα της πνευματικότητας, το θεμέλιο της ευσέβειας.
Στην Καινή Διαθήκη ο Ιησούς απάντησε στην ερώτηση του νομικού, ποια είναι η μεγαλύτερη εντολή, λέγοντας: «Θα αγαπάς τον Κύριο τον Θεό σου από όλη την καρδιά σου, και από όλη την ψυχή σου, και από όλη τη διάνοιά σου. Αυτή είναι πρώτη και μεγάλη εντολή. Δεύτερη, όμως, όμοια μ' αυτή είναι: Θα αγαπάς τον πλησίον σου σαν τον εαυτό σου. Σ' αυτές τις δύο εντολές κρέμονται ολόκληρος ο νόμος και οι προφήτες.» (Κατά Ματθαίον 22: 37-40)
Σχετικά με τα σεξουαλικά αμαρτήματα, η Βίβλος γράφει τα εξής: «Και ο Κύριος μίλησε στον Μωυσή, λέγοντας: Μίλησε στους γιους Ισραήλ, και πες τους: ΕΓΩ είμαι ο Κύριος ο Θεός σας. (…) Κανένας άνθρωπος δεν θα πλησιάσει σε οποιονδήποτε συγγενή του κατά σάρκα, για να ξεσκεπάσει τη γυμνότητά του. Εγώ είμαι ο Κύριος. (…) Και με άρρενα δεν θα συνευρεθείς όπως με γυναίκα• είναι βδέλυγμα. Ούτε θα συνευρεθείς με οποιοδήποτε κτήνος, ώστε να μολυνθείς μαζί του• ούτε γυναίκα θα σταθεί μπροστά σε κτήνος, για να βατευτεί• είναι βέβηλο.» (Λευιτικόν 18: 1-2, 6, 22-23)
Η σεξουαλική συνεύρεση μεταξύ ατόμων που έχουν στενή συγγένεια, δηλαδή η αιμομιξία, είναι αμαρτία. Αμαρτία είναι επίσης και η ομοφυλοφιλία και η κτηνοβασία. Σύμφωνα με τη Βίβλο, όλες αυτές οι πρακτικές είναι βδελύγματα, αφού ρυπαίνουν και βεβηλώνουν το σώμα και την ψυχή, οδηγώντας σε φυσική και ψυχολογική εξαχρείωση. Στο ίδιο κεφάλαιο του Λευιτικού αναφέρονται με λεπτομέρεια και άλλες απαγορεύσεις σεξουαλικής συνεύρεσης, π.χ. με τη γυναίκα του αδελφού, με την αδελφή της συζύγου, με τη γυναίκα του γιού, με τη θυγατέρα του γιου (εγγονή), κλπ. Οι πράξεις αυτές έχουν καταδικαστεί στη συνείδηση του πολιτισμένου κόσμου ως βδελύγματα.
Η επόμενη εντολή αφορά τη γλώσσα: «Φύλαγε τη γλώσσα σου από κακό, και τα χείλη σου από το να μιλούν δόλο.» (Ψαλμοί 34: 13)
Το να φυλάει κανείς τη γλώσσα του, δηλαδή το να προσέχει τα λόγια του, σημαίνει να φυλάει τη ζωή του. Περισσότερα για τη γλώσσα στη σχετική ανάρτηση. Ένα άλλο πράγμα που πρέπει να επιδιώκει ο άνθρωπος είναι η ειρήνη: «Να ζητάς την ειρήνη και να την επιδιώκεις.» (Ψαλμοί 34: 14β)
Πόσο δύσκολο, στ’ αλήθεια, είναι να έχει κανείς ειρήνη με όλους τους ανθρώπους, χωρίς υποχωρήσεις και συμβιβασμούς… Τουλάχιστον ας την επιδιώκει με όλη του την καρδιά, διότι η ειρήνη είναι απαραίτητη προϋπόθεση της ατομικής και συλλογικής ευημερίας.
Στις παροιμίες βρίσκουμε μια πολύτιμη συνοπτική προτροπή: «Έλεος και αλήθεια ας μη σε εγκαταλείπουν• δέσε τες γύρω από το λαιμό σου• χάραξέ τες στην πλάκα της καρδιάς σου. Έτσι θα βρεις χάρη και εύνοια μπροστά στον Θεό και στους ανθρώπους.» (Παροιμίες 3: 3-4)
Ιδού μια αποτελεσματική προτροπή για να βρει κανείς χάρη και εύνοια μπροστά στο Θεό και στους ανθρώπους: να χαράξει το έλεος και την αλήθεια στην "πλάκα" της καρδιάς του. Εκείνος που προσπαθεί να ζει τη ζωή του συγχωρώντας, αγαπώντας, ελεώντας και λέγοντας την αλήθεια, δεν θα απορριφθεί ούτε από το Θεό ούτε από τους ανθρώπους. Έλεος και αλήθεια είναι σαν ένα περιδέραιο-φυλαχτό για να το φοράει κανείς στο λαιμό του. Η συμμόρφωση με την αλήθεια και η απονομή ελέους προς όλους τους συνανθρώπους χτίζει μια προστατευτική ασπίδα γύρω από τον άνθρωπο και τον ελευθερώνει από το κακό.
Πάμε τώρα και στον χρυσό κανόνα, που εμπεριέχει το νόμο και τους προφήτες: «Συνεπώς, όλα όσα θέλετε να κάνουν σ' εσάς οι άνθρωποι, αυτά να κάνετε κι εσείς σ' αυτούς, γιατί αυτός είναι ο κανόνας που διέπει το νόμο και τους προφήτες.» (Κατά Ματθαίον 7: 12)
Αυτή είναι η πιο απλή και περιεκτική εντολή που συμπεριλαμβάνει όλους τους νόμους και τους προφήτες. Εάν κάποιος συμπεριφέρεται στους άλλους όπως θα ήθελε εκείνοι να συμπεριφέρονται σε αυτόν, τότε έχει εκπληρώσει το νόμο! Ο χρυσός αυτός κανόνας είναι ευκολομνημόνευτος και εφαρμόσιμος. Δεν χρειάζεται κανείς να ψάχνει τις Γραφές κάθε φορά που βρίσκεται σε δίλλημα περί του πρακτέου. Αρκεί ν' αναρωτηθεί: "πώς θα ήθελα να μου συμπεριφερθεί ο πλησίον μου σε τούτη την περίπτωση;" Η απάντηση θα έλθει αμέσως, και θα γνωρίζει τι πρέπει να κάνει!
Αυτό βέβαια δεν ισχύει για κακοποιούς. Δηλαδή, όταν κάποιος γίνεται μάρτυρας ενός εγκλήματος δεν πρέπει να το συγκαλύψει επειδή θα ήθελε και ο ίδιος σε παρόμοια περίπτωση να μην τον προδώσουν.
«Εγώ, όμως, σας λέω ότι καθένας που οργίζεται αναίτια ενάντια στον αδελφό του θα είναι ένοχος στην κρίση, και όποιος αποκαλέσει τον αδελφό του 'ηλίθιο', θα είναι ένοχος στο συνέδριο• και όποιος πει 'μωρέ', θα είναι ένοχος στη γέεννα του πυρός.» (Κατά Ματθαίον 5: 22)
Σύμφωνα με την εντολή αυτή του Ιησού, αν βέβαια είναι δικά του τα λόγια, όλοι είμαστε ένοχοι στην κόλαση του πυρός! Διότι ποιος δεν έχει πει ποτέ 'μωρέ' σε κανέναν πάνω στο θυμό του; Βλέπετε πόσο ψηλά θέτει τον πήχη του αγιασμού ο Ιησούς…
Άραγε τα «Ουαί υμίν» και οι προσφωνήσεις, «υποκριτές», «γεννήματα εχιδνών», κλπ., που φέρεται να εκστόμισε ο ίδιος, είναι ηπιότερα από το μωρέ; Και με ποια γλώσσα άραγε πρέπει ν’ απευθυνθεί κανείς σε αμετανόητους και υποκριτές πολιτικούς ηγέτες που καταδυναστεύουν και εξαπατούν το λαό, ενώ είναι βυθισμένοι οι ίδιοι στη διαφθορά;
«Αν, λοιπόν, προσφέρεις το δώρο σου στο θυσιαστήριο, και εκεί θυμηθείς ότι ο αδελφός σου έχει κάτι εναντίον σου, άφησε εκεί το δώρο σου, μπροστά στο θυσιαστήριο, και πήγαινε πρώτα συμφιλιώσου με τον αδελφό σου, και τότε, αφού επιστρέψεις, πρόσφερε το δώρο σου.» (Κατά Ματθαίον 5: 23-24)
Ώστε λοιπόν, προτού εισέλθουμε σε οποιασδήποτε μορφής λατρείας προς το Θεό, ή σε προσευχή, δεν αρκεί να συγχωρήσουμε όλους όσους μας έχουν βλάψει. Πρέπει να ψαχτούμε μήπως κάποιος έχει κάτι εναντίον μας και δεν μας έχει συγχωρήσει! Τότε, είπε ο Ιησούς, πρέπει να πάμε να τον βρούμε και να συμφιλιωθούμε, και μετά να επιστρέψουμε στη λατρεία και στην προσευχή.
Καλά και άγια αυτά. Όμως τι γίνεται όταν ο αδελφός δεν θέλει ούτε τη συγνώμη ούτε τη συμφιλίωση; Τι πρέπει να κάνει ο πιστός που κατέβαλε κάθε φιλότιμη και ειλικρινή προσπάθεια για να συμφιλιωθεί με τον αδελφό ή το γείτονα και βρήκε κλειστή την πόρτα της καρδιάς του; Τι θα κάνει όταν ο άλλος προτιμάει να μην εκτείνει το χέρι του σε συνδιαλλαγή, αλλά απεναντίας θέλει να δαγκώσει και το δικό του χέρι που είναι τεταμένο και αναμένει; Μακάρι να γνώριζα την απάντηση… Ο καθένας πρέπει να τη βρει μέσα του, στη συνείδησή του, και σε κάθε περίπτωση χρειάζεται αγάπη, σοφία, προσευχή και υπομονή. Όταν κάποιος έχει κάνει κάθε καλή προσπάθεια, ας συνεχίσει να προσεύχεται για το χολωμένο αδελφό/γείτονα και ας αφήσει το αποτέλεσμα στο Θεό.
Όταν όμως μας βλάπτει συστηματικά ο αδελφός μας, πόσες φορές πρέπει να τον συγχωρήσουμε; Να η απάντηση: «Τότε τον πλησίασε ο Πέτρος και του είπε: "Κύριε, πόσες φορές θα με αδικήσει ο αδελφός μου και θα τον συγχωρήσω; Ως επτά φορές;". Του λέει ο Ιησούς: "Δε σου λέω ως επτά φορές, αλλά ως εβδομήντα φορές επτά".» (Κατά Ματθαίον 18: 21-22)
Ούτε λίγο, ούτε πολύ, ο Ιησούς μας λέει ότι πρέπει να συγχωρούμε κάποιον που μας αδικεί επ’ άπειρον! Δεν αναφέρει με την προϋπόθεση ότι θα ζητήσει συγνώμη. Απλά να τον συγχωρούμε, ακόμη κι αν δεν μετανιώνει για την πράξη του, συναισθανόμενος ότι μας έχει αδικήσει. Κάποιος θα διαφωνήσει λέγοντας ότι με την ανοχή μας ο αδελφός θα αποθρασύνεται όλο και περισσότερο, ενώ εμείς θα τρώμε καρπαζιές εσαεί και θα βράζουμε με το ζουμί μας, προσπαθώντας να συγχωρήσουμε έναν αμετανόητο που συνεχίζει να μας αδικεί. Ομολογουμένως χρειάζεται σοφία για να χειριστεί κανείς τέτοια περίπτωση.
Πάντως, το να διατηρεί κάποιος ασυγχωρησία στην καρδιά του, ακόμη και για έναν αμετανόητο εγκληματία, βλάπτει πρωτίστως τον ίδιο τον εαυτό του στο εδώ και τώρα. Τον σκληραίνει, του κλέβει το χαμόγελο, τον πικραίνει, και τελικά τον αρρωσταίνει, διότι ο θυμός κρυσταλλοποιείται σε ασθένεια. Και ο Ιησούς, ως μεγάλος ψυχολόγος και θεραπευτής, το γνώριζε αυτό και ήθελε να προστατέψει τους μαθητές τους από παγίδες. Ας μη βιαστούμε λοιπόν να απορρίψουμε την εντολή ως ουτοπική και ανεφάρμοστη.
Ωστόσο, ο άνθρωπος αμαρτάνει, δηλαδή διαφθείρεται, και με τη σκέψη και μόνο. Και ποιος μπορεί να χαλιναγωγήσει εντελώς τη σκέψη του; «Εγώ, όμως, σας λέω, ότι καθένας που κοιτάζει μια γυναίκα για να την επιθυμήσει, διέπραξε ήδη μοιχεία μέσα στην καρδιά του.» (Κατά Ματθαίον 5: 28)
Σύμφωνα με τα λόγια του Ιησού, σκέψεις και διάθεση για μοιχεία, ακόμη κι αν δεν υλοποιηθούν, μολύνουν την ψυχή ακριβώς το ίδιο. Αν όμως είναι δύσκολο να φρουρήσει κανείς επαρκώς το βλέμμα και τη σκέψη του, είναι κατορθωτό να μην καλλιεργεί τέτοιες σκέψεις, και είναι προς το συμφέρον του. Η μοιχεία, η πορνεία, η παιδεραστία, και όλες οι σεξουαλικές διαστροφές ξεκινούν από τα μάτια και τη σκέψη, και αν αφεθούν ανεξέλεγκτες ενωρίτερα ή αργότερα θα υλοποιηθούν.
Ας δούμε στη συνέχεια τι λέει η Βίβλος για τον όρκο που, δυστυχώς, έχει καθιερωθεί στα ελληνικά δικαστήρια ως δήθεν τεκμήριο αλήθειας. Η Ορθοδοξία, μάλιστα, τον έχει καθαγιάσει, και σε κάθε συζήτηση κατάργησής του εναντιώνεται σθεναρά. Τον επιτρέπει όμως η Βίβλος; Να τι είπε ο Ιησούς:
«Πάλι ακούσατε ότι ειπώθηκε στους αρχαίους: Μη γίνεις επίορκος, αλλά εκπλήρωσε τους όρκους σου προς τον Κύριο. Εγώ, όμως, σας λέω να μην ορκιστείτε καθόλου• ούτε στον ουρανό, επειδή είναι θρόνος του Θεού• ούτε στη γη, επειδή είναι υποπόδιο των ποδιών του• ούτε στα Ιεροσόλυμα, επειδή είναι πόλη του μεγάλου βασιλιά• ούτε στο κεφάλι σου να ορκιστείς, επειδή δεν μπορείς να κάνεις μια τρίχα άσπρη ή μαύρη. Αλλά ο λόγος σας ας είναι: Ναι, ναι. Όχι, όχι• μάλιστα, το περισσότερο απ' αυτά, είναι από τον πονηρό.» (Κατά Ματθαίον 5: 33-37)
Μην ορκίζεστε καθόλου, σε τίποτα και για τίποτα, είπε ο Ιησούς. Η εντολή δεν επιδέχεται παρερμηνεία ούτε παραθυράκια. Όμως το άκρον άωτον της ασέβειας είναι να ορκίζεται κανείς θέτοντας το δεξί του χέρι πάνω στο Ευαγγέλιο που μέσα στις σελίδες του λέει: «μη ομόσαι όλως», δηλαδή «μην ορκιστείς καθόλου». Πρόκειται για "ιερή" σχιζοφρένεια ή για απροκάλυπτη βλασφημία.
Κι ερχόμαστε τώρα στην ελεημοσύνη. Υπάρχουν κι εδώ κανόνες για το πώς πρέπει να γίνεται: «Προσέχετε να μην κάνετε την ελεημοσύνη σας μπροστά στους ανθρώπους για να επιδειχτείτε σ' αυτούς. Διαφορετικά, δε θα έχετε μισθό από τον Πατέρα σας τον ουράνιο. Όταν, λοιπόν, κάνεις ελεημοσύνη, μην το διατυμπανίσεις όπου πας, όπως κάνουν οι υποκριτές στις συναγωγές και στους δρόμους για να δοξαστούν από τους ανθρώπους. Σας βεβαιώνω, πως αυτοί έχουν κιόλας πληρωθεί ολόκληρη την αμοιβή τους. Εσύ, όμως, όταν κάνεις ελεημοσύνη, να μην ξέρει το αριστερό σου χέρι τι κάνει το δεξί σου, έτσι που η ελεημοσύνη σου να μείνει κρυφή. Και ο Πατέρας σου, που βλέπει τα κρυφά, θα σου το ανταποδώσει φανερά». (Κατά Ματθαίον 6: 1-4)
Η ελεημοσύνη είναι ένα ιερό καθήκον, αλλά και μια εσωτερική ανάγκη του κάθε ανθρώπου. Όμως ο ελεών πρέπει να είναι προσεκτικός να μην την κάνει επιδεικτικά για να επαινεθεί και να δοξαστεί από τους ανθρώπους. Το κίνητρο μετράει περισσότερο από την ίδια την ελεημοσύνη. Εάν η καρδιά δεν διακατέχεται από καθαρή συμπόνια αλλά από υποκρισία και ματαιοδοξία, τότε η ελεημοσύνη βοηθάει μεν το φτωχό, αλλά δεν έχει καμία πνευματική αξία για τον χορηγό. Όπως είπε ο Ιησούς, τέτοιο πρόσωπο έχει ήδη πάρει την ανταμοιβή του από τους ανθρώπους που τον επαινούν. Με άλλα λόγια, ο ελεών πρέπει να δίνει την ελεημοσύνη του εν κρυπτώ.
Υπάρχει όμως και ο αντίλογος. Εάν κανείς δίνει την ελεημοσύνη έστω για ν’ ανταμειφθεί στον "ουρανό", δηλαδή στο πνευματικό πεδίο, τουτέστιν εάν περιμένει μια ανταμοιβή από το Θεό για την ελεημοσύνη του, τότε ούτε και το δικό του κίνητρο είναι ανιδιοτελές. Απλά δίνει για να πάρει. Κοινώς, κάνει μια επένδυση. Μακάριος εκείνος που δίνει χωρίς να περιμένει τίποτα ως αντάλλαγμα, ούτε στον ουρανό ούτε στη γη. Άλλωστε τι ανταμοιβή να περιμένει κανείς όταν δίνει ψίχουλα από το περίσσευμά του. Τι ανταμοιβή από το Θεό ή τους ανθρώπους δικαιούται να περιμένει κανείς όταν έδωσε, έστω στα κρυφά, πέντε ευρώ ελεημοσύνη, τη στιγμή που θα μπορούσε άνετα να δώσει 50, 100, 1000 και βάλε; Ή όταν έδωσε ένα μικρό μέρος από εκείνα που είχε αποκτήσει με άδικο και ανέντιμο τρόπο;
Ας κοιτάξουμε ένα καρποφόρο δένδρο, το οποίο δίνει τους καρπούς του χωρίς να περιμένει ούτε ένα ευχαριστώ. Το μόνο που περιμένει από μας είναι η σωστή φροντίδα ώστε να μας δώσει περισσότερους και γευστικότερους καρπούς. Μόνον όταν ο άνθρωπος γίνει σαν ένα καρποφόρο δένδρο, καλλιεργώντας το πνεύμα του με τη σωστή πνευματική τροφή ώστε να παράγει και να παρέχει ανιδιοτελώς καρπούς αγάπης, ελεημοσύνης, αλήθειας, δικαιοσύνης και ειρήνης, θα υπάρχει ελπίδα για μια κοινωνία ευημερίας.
Μια άλλη εντολή που έδωσε ο Ιησούς στους μαθητές του ήταν για ταπεινότητα. «Και αφού κάθισε, κάλεσε τους δώδεκα και τους λέει: Όποιος θέλει να είναι πρώτος, θα είναι τελευταίος όλων και υπηρέτης όλων.» (Κατά Μάρκον 9: 35)
Η ταπεινότητα είναι μεγάλη αρετή και πρέπει να την καλλιεργεί κανείς, αν θέλει να εξελιχθεί στο πνευματικό πεδίο. Είναι θλιβερό, όμως, που πολλοί από εκείνους που πιστεύουν πως είναι εκπρόσωποι του Χριστού στη γη συμπεριφέρονται δεσποτικά στο "ποίμνιο". Δεν είναι τυχαίο που ο Μητροπολίτης καλείται και Δεσπότης. Για να μην αναφερθώ και στους προκλητικούς και άκρως αλαζονικούς τίτλους που οικειοποιούνται όπως, σεβασμιότατος, μακαριότατος, άγιος, παναγιότατος, κλπ. Προφανώς πιστεύουν ότι αυτή η εντολή του Ιησού δεν τους αφορά.
«Κανένας σάπιος λόγος ας μη βγαίνει από το στόμα σας, αλλά όποιος είναι καλός για οικοδομή της ανάγκης, ώστε να δώσει χάρη σ' αυτούς που ακούν.» (Προς Εφεσίους 4: 29)
Πόσες φορές οι λόγοι που εκστομίζουμε είναι απρεπείς και σαπροί, πληγώνοντας τους ακροατές μας αντί να τους οικοδομούν… Όποιος είναι αναμάρτητος στη γλώσσα είναι τέλειος, όπως είδαμε στη σχετική ανάρτηση για τη δύναμη της γλώσσας. Κι όμως, δεν στοιχίζει τίποτα να είναι ο λόγος μας γλυκύς και εποικοδομητικός που να εξυψώνει το πνεύμα εκείνων που μας ακούν. Βέβαια, εκ του περισσεύματος της καρδιάς λαλεί το στόμα. Και αν το περίσσευμα της καρδιάς μας είναι πικρό, τότε και τα λόγια μας θα είναι πικρόχολα. Ας εξετάσουμε λοιπόν τι συναισθήματα φιλοξενούμε στην καρδιά μας για να καταλάβουμε γιατί ο λόγος μας δεν είναι ευχάριστος και εποικοδομητικός.
Κλείνω το θέμα των Βιβλικών εντολών με απόσπασμα από την επιστολή του Αποστόλου Παύλου προς Κολοσσαείς, όπου συνοψίζει τις κακές συνήθειες που πρέπει ν' αποφεύγει ο άνθρωπος που θέλει να εξελιχθεί πνευματικά:
«Νεκρώστε, λοιπόν, τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της γήινης φύσης σας: την πορνεία, την ηθική ακαθαρσία, το πάθος, την κακή επιθυμία και την πλεονεξία, η οποία είναι ειδωλολατρία. (…) Τώρα όμως αποβάλετε κι εσείς από πάνω σας όλα αυτά: την οργή, το θυμό, την κακία, τη βλαστήμια, καθώς και την αισχρολογία από το στόμα σας. Μην ψεύδεστε ο ένας στον άλλο, αφού βγάλατε από πάνω σας τον παλιό εαυτό σας μαζί με τις πράξεις του και ντυθήκατε το νέο, (…).
Εδώ δεν υπάρχει πια Έλληνας και Ιουδαίος, περιτμημένος και απερίτμητος, βάρβαρος, Σκύθης, δούλος ή ελεύθερος, αλλά τα πάντα και σε όλους είναι ο Χριστός.
Ντυθείτε, λοιπόν, σαν εκλεκτοί του Θεού άγιοι και αγαπημένοι του, με αισθήματα ευσπλαχνίας, με καλοσύνη, με ταπεινοφροσύνη, με πραότητα, με μακροθυμία. Να είστε ανεκτικοί ο ένας έναντι του άλλου και να συγχωρείστε μεταξύ σας αν ένας έχει παράπονο από κάποιον. Ακριβώς όπως σας συγχώρησε ο Χριστός, έτσι να συγχωρείτε κι εσείς. Και σαν κορωνίδα όλων αυτών να έχετε την αγάπη, που είναι η συνδετική ουσία της τελειότητας. Και εύχομαι η ειρήνη του Θεού, στην οποία έχετε κληθεί σαν ένα σώμα, να κυριαρχεί στις καρδιές σας. Να είστε επίσης ευγνώμονες.» (Προς Κολοσσαείς 3: 5, 8-15)
Νάτες, λοιπόν, όλες οι εντολές συμπυκνωμένες σε μερικά εδάφια:
ΌΧΙ στην πορνεία, την ηθική ακαθαρσία, στα πάθη, στις κακές επιθυμίες, στην πλεονεξία, στην ειδωλολατρία.
ΌΧΙ στην οργή, στο θυμό, στην κακία, στη βλαστήμια, στην αισχρολογία
ΌΧΙ στα ψεύδη.
ΌΧΙ στο ρατσισμό.
ΝΑΙ στην ευσπλαχνία, στην καλοσύνη, στην ταπεινοφροσύνη, στην πραότητα, στη μακροθυμία, στη συγχωρητικότητα, στην ευγνωμοσύνη, στην ειρήνη, στην ΑΓΑΠΗ.
Τα γνωρίζαμε όλα αυτά; Βεβαίως! Είναι γραμμένα στη συνείδησή μας, στο πνεύμα μας. Απλά τα ξεχνάμε, και πρέπει κάθε τόσο να τα ξαναθυμόμαστε.
